Decentralizacja fiskalna jako ograniczenie zjawiska Lewiatana

Beata Guziejewska

Monografia dotyczy decentralizacji fiskalnej i jej ograniczającej roli w procesach rozrastania się sektora publicznego, które określa się Lewiatanem. Nawiązano w niej do tzw. hipotezy Lewiatana sformułowanej przez J. M. Buchanana w odniesieniu do zdecentralizowanych struktur finansów publicznych. Przedmiotem rozważań są procesy decentralizacji fiskalnej w szerokim ujęciu: ekonomicznym, politycznym, administracyjnym, socjologicznym i przestrzennym. Analizy oparto w dużym stopniu na dorobku federalizmu fiskalnego. Celem publikacji jest pogłębienie dorobku teoretycznego w zakresie wykorzystania procesów decentralizacji jako mechanizmu hamowania niebezpiecznego zjawiska Lewiatana. Dokonano również przeglądu dotychczasowych badań empirycznych oraz zweryfikowano pozytywnie podstawową hipotezę badawczą mówiącą, iż decentralizacja fiskalna oparta na wypracowanych w doktrynie finansów publicznych założeniach jakościowych ma pozytywny wpływ na efektywność sektora publicznego oraz ogranicza państwo Lewiatana. W opracowaniu uwzględniono współczesne wyzwania procesów decentralizacji fiskalnej, takie jak koncepcja ESG (Environmental – Social – Governance) oraz długookresowe konsekwencje pandemii. Rozważania mają charakter interdyscyplinarny i kończą się propozycją włączenia procesów decentralizacji fiskalnej do nowego paradygmatu finansów zrównoważonych.

Zewnętrzne źródła finansowania samorządu terytorialnego. Teoria a praktyka

Beata Guziejewska

 Finanse publiczne pełnią w gospodarce rynkowej szczególną rolę, determinując zachowania zarówno indywidualnych podmiotów, jak i rozwój całej gospodarki. Zajmują się nie tylko przepływem strumieni dochodów i wydatków publicznych, ale badają przyczyny oraz skutki zjawisk i procesów nimi wywołanych. Nieodłącznym elementem w systemie finansów publicznych jest samorząd terytorialny, będący wyrazem decentralizacji zadań i finansów w państwie. Samorząd terytorialny stanowi publicznoprawny związek mieszkańców danego obszaru, realizujący zarząd sprawami danej wspólnoty. Fenomen samorządu terytorialnego i jego finansów polega na tym, że z jednej strony mają one żywotne znaczenie dla codziennej egzystencji każdego obywatela, z drugiej są elementem finansów państwa jako całości. Celem niniejszej pracy jest przedstawienie systemu zewnętrznych źródeł finansowania samorządu terytorialnego zarówno w aspekcie teoretycznym, jak i rozwiązań praktycznych oraz funkcji spełnianych przez nie w finansach publicznych, tak z punktu widzenia państwa jak i podmiotów komunalnych.

Zrównoważony rozwój miast. Polityka i finanse

Beata Guziejewska

Publikacja poświęcona jest finansom jednostek samorządu terytorialnego, w szczególności miast, w dwóch kontekstach: krajowej polityki miejskiej oraz zrównoważonego rozwoju. Na tym tle omawiane są zagadnienia finansowania rozwoju miast, inwestycji, zadłużenia, rewitalizacji oraz zadań, takich jak polityka mieszkaniowa czy ochrona zdrowia. Opisano w niej wiele wątków podjętej problematyki, co podkreślane jest również w dokumentach strategicznych, takich jak Krajowa Polityka Miejska (polityki rozwoju lokalnego i regionalnego, źródła finansowania zrównoważonego rozwoju miast, rozwój Łodzi i jego uwarunkowania finansowe oraz społeczne aspekty finansowania miast). Duże znaczenie miast i problematyki miejskiej ujęto w perspektywie finansowej Unii Europejskiej na lata 2014–2020. Miasta będą mogły ubiegać się o fundusze unijne z programów krajowych i regionalnych, a także ze specjalnie dla nich przygotowanego nowego instrumentu – Zintegrowane Inwestycje Terytorialne. Przewidywane kierunki działań miast to m.in.: wzmacnianie konkurencyjności firm, walka z ubóstwem i dyskryminacją, włączenie społeczne, przechodzenie na gospodarkę niskoemisyjną, wzmacnianie jakości zatrudnienia i transport zrównoważony. Na szeroko rozumiane programy rewitalizacji miast planowane są zarówno miliardowe środki krajowe, jak i europejskie. Zawarte w książce zagadnienia były omawiane na konferencji naukowej zorganizowanej w kwietniu 2015 r. przez Katedrę Finansów Publicznych Uniwersytetu Łódzkiego.