Kłopoty z dorosłością

Zbigniew B. Gaś

Monografia omawia problemy związane z funkcjonowaniem człowieka dorosłego. Jest próbą stawiania pytań o dorosłość, bogactwo pełnionych wówczas przez jednostkę ról i podejmowanych zadań. To także próba szukania odpowiedzi na pytania o to, czym jest dorosłość jako nieunikniony etap naszego życia? Jak się do niej przygotowujemy? Kto i w jaki sposób wspiera dorastanie, a kto i w jaki sposób je blokuje i utrudnia? Jaka jest rola samego dorastającego? Jak wygląda dorosłość w indywidualnym wydaniu każdego z nas? Refleksje te winny stać się również osobistym wyzwaniem dla każdego psychologa; wyzwaniem, które przełożymy na zadania ukierunkowane na wspomaganie młodych ludzi w tym, aby mieli szansę na dojrzałą dorosłość

Nowe wyzwania profilaktyki

Zbigniew B. Gaś

Rzeczywistość coraz częściej stawia pytania o przyszłość profilaktyki. Wydaje się, że stoją przed nami dwie drogi. Pierwsza z nich to traktowanie profilaktyki wyłącznie jako działania doraźnego i interwencyjnego w odniesieniu do zjawisk i zachowań, które okresowo otrzymają status dysfunkcji. Druga droga to traktowanie profilaktyki jako konsekwentnego działania na rzecz przywracania świata wartości, dzięki czemu wielowymiarowe zdrowie i dojrzałe życie będą głównymi wyznacznikami jakości zachowania. Niniejsza publikacja ma zatem na celu pomoc specjalistom w sformułowaniu własnej odpowiedzi na powyższe pytanie, a tym samym zwiększenie poczucia osobistej odpowiedzialności za przyszłość profilaktyki w Polsce. Zawiera ona opracowania ukazujące aktualne możliwości i potencjalne obszary działań profilaktycznych. Stanowi ona cenne źródło wiedzy o fenomenie profilaktyki w szerokiej perspektywie interdyscyplinarności. Jest udaną próbą bardzo interesującego podejścia metodologicznego, budującego pomost między różnego rodzaju dziedzinami i dyscyplinami wiedzy

Profilaktyka szkolna wobec wyzwań współczesności - koncepcje, badania, propozycje rozwiązań

Zbigniew B. Gaś

Tematyka publikacji dotyczy szerokiej gamy wyzwań, w obliczu których staje dzisiaj profilaktyka w polskiej szkole. Intencją autorów było pobudzenie do osobistej refleksji i doskonalenia swoich działań nie tylko szkolnych specjalistów zajmujących się profilaktyką, ale również (a czasem przede wszystkim) każdego pracownika szkoły, który ponosi odpowiedzialność za skuteczność działań wychowawczych i profilaktycznych w szkole. Poruszone zagadnienia powinny stać się inspiracją dla badaczy identyfikujących procesy i mechanizmy skutecznej profilaktyki oraz decydentów poszukujących optymalnych rozwiązań dla dobrej zmiany w polskim systemie edukacji. Rozważania te mogą być również przydatne dla praktyków profilaktyki zachowań ryzykownych w szkole oraz do budowania procesów wychowawczych w placówkach oświatowych

Profilaktyka zachowań ryzykownych w teorii i praktyce

Zbigniew B. Gaś

Monografia przybliża dynamicznie zmieniający się obszar współczesnej psychoprofilaktyki, prezentując różne jej koncepcje. Odnosi się do ważnego społecznie problemu, jakim są przyczyny i konsekwencje zachowań ryzykownych, takich jak nadużywanie środków psychoaktywnych, kierowanie pojazdami pod wpływem alkoholu, skoki do wody, przypadkowe kontakty seksualne, udział w bójkach, itp., których ofiarami są zarówno ludzie młodzi, jak i osoby dorosłe. Publikacja koncentruje się na psychologicznych korelatach zachowań ryzykownych: wysokiej wrażliwości, impulsywności, wypaleniu uczniowskim. Omawia obraz samego siebie u młodzieży wkraczającej w dorosłość, neurologiczne podłoże podejmowania zachowań ryzykownych, wpływ chorób cywilizacyjnych zagrażających życiu na radzenie sobie z trudnościami życiowymi w kontekście profilaktyki trzeciorzędowej, a także specyfiki działań profilaktycznych wobec osób doświadczających chorób somatycznych. Jej zawartość istotnie poszerza naszą wiedzę o znaczeniu profilaktyki, zewnętrznych czynnikach generujących zachowania ryzykowne, wewnętrznych mechanizmach ich stymulacji oraz ukazuje jej szersze uwarunkowania risky humanum. Monografia zawiera opracowania wychodzące z lubelskiej szkoły profilaktyki Zbigniewa B. Gasia, tym razem gromadząc dorobek przedstawicieli wielu ośrodków akademickich

Psycholog w szkole: Koncepcje

Zbigniew B. Gaś

KOMU I DO CZEGO POTRZEBNY JEST W SZKOLE PSYCHOLOG? (Zbigniew B. Gaś) Zgłaszany przez różne środowiska od dziesiątek lat postulat zwiększenia dostępności profesjonalnej pomocy psychologicznej dla dzieci, młodzieży oraz rodziców i wychowawców doczekał się sformalizowania i realizacji przez zatrudnienie psychologów praktycznie we wszystkich placówkach oświatowych w Polsce. Wykonano więc milowy krok, który spotkał się jednak z bardzo zróżnicowanymi reakcjami wśród wszystkich osób i środowisk, których to innowacyjne działanie Ministerstwa Edukacji i Nauki bezpośrednio dotknęło. Upowszechnienie profesjonalnego wsparcia psychologicznego w takiej postaci uruchomiło refleksje wynikające z poszukiwania odpowiedzi na pytanie: "Komu i do czego potrzebny jest w szkole psycholog?". Spróbujmy zatem uporządkować najważniejsze zagadnienia związane z tym pytaniem. CZY SZKOŁA MOŻE WSPIERAĆ DZIECKO, NIE WSPIERAJĄC RODZICÓW I RODZINY? (Maria Ryś) Odpowiedź na pytanie zawarte w tytule artykułu wydaje się oczywista - wspierając dziecko, warto, a niejednokrotnie nawet trzeba, wspierać jego rodziców i rodzinę. Należałoby jednak głębiej zastanowić się nad relacjami pomiędzy szkołą i rodziną, bo charakter wspierania dziecka przez szkołę warunkowany jest wieloma czynnikami, wśród których funkcjonowanie szkoły oraz systemu rodzinnego mają szczególne znaczenie. Warto w tym celu przeanalizować doniesienia z badań. Szkoła pełni kluczową rolę w kształtowaniu rozwoju uczniów, nie tylko pod względem edukacyjnym, ale także społeczno-emocjonalnym. Wielu uczniów doświadcza różnych wyzwań w swoim życiu rodzinnym, co może wpływać na ich funkcjonowanie w szkole. Współpraca między szkołą, rodzicami a rodziną jest powszechnie uznawana za kluczowy element sukcesu edukacyjnego i dobrostanu uczniów. Tak więc w tym artykule podjęte zostaną zasadnicze tematy: jakie warunki ze strony środowiska szkolnego powinny być spełnione, aby szkoła rzeczywiście wspierała rozwój dzieci, w jakim zakresie szkoła może (powinna) wspierać dziecko, jakie są zadania szkoły w tym zakresie w przypadku rodziny prawidłowej, a jakie w przypadku rodziny dysfunkcyjnej. KILKA WAŻNYCH TEZ O ZACHOWANIACH RYZYKOWNYCH NASTOLATKÓW ONLINE I ICH PROFILAKTYCE (Jacek Pyżalski) Zagrożenia zdrowia psychicznego młodych ludzi związane z używaniem technologii przynajmniej od dwóch dekad przyciągają sporo uwagi profesjonalistów, ale także decydentów w obszarze oświaty. Poczucie zagrożenia prowadzi często do stosowania prostych, nie zawsze możliwych do wprowadzenia rozwiązań, jak przykładowo radykalna reglamentacja lub zakaz używania urządzeń cyfrowych w środowisku szkolnym lub domowym (por. Kvardova i in., 2019). Co więcej, rozwiązania takie, w tym te wykorzystujące technologie cyfrowe (np. automatyczne detektory treści agresywnych), budzą często wątpliwości natury etycznej, związane z łamaniem praw młodych ludzi, np. prawa do prywatności (Milosevic i in., 2023; Van Royen i in., 2016, Vandebosch i in., 2022). Rozwiązania takie bazują oczywiście na lęku przed potencjalnymi szkodami, jakie używanie mediów (głównie internetu) może spowodować u młodych ludzi i często w tym kontekście panuje przekonanie, że kiedy chcemy chronić młodych ludzi, to sposób, w jaki to robimy, jest drugorzędny, a cel uświęca środki. Z drugiej strony, słyszymy często o tym, że technologie stanowią doskonałe narzędzie edukacyjne, a także narzędzie komunikacyjne, które może służyć budowaniu relacji, twórczości i innym pozytywnie wartościowanym działaniom. Za takim ujęciem idzie z kolei często bezkrytyczne włączanie technologii do pracy szkoły. Obydwa przedstawione tu ujęcia, które mają przecież swoje wyraźne przełożenie na praktykę dydaktyczną i wychowawczą, wydają się być w sprzeczności. W rzeczywistości jednak wcale sobie nie zaprzeczają, gdyż to sposób wykorzystania technologii, czy też przez samych młodych ludzi, czy wychowawców, warunkuje skutki takiego wykorzystania. Warto zatem eksplorować, od czego zależy to, jakie skutki będzie miało wykorzystanie narzędzi cyfrowych i internetu przez młodych ludzi.

Rodzina a profilaktyka zaburzeń w zachowaniu

Zbigniew B. Gaś

W książce zawarte zostały interdyscyplinarne dociekania, dotyczące roli rodziny w życiu człowieka oraz opis poszukiwań metod i sposobów wspierania rodziny w potrzebie. Monografia zawiera dwie części. Pierwsza z  nich, zatytułowana Koncepcje – Przeglądy, to dziewięć opracowań dotyczących różnych prób wyjaśnienia specyfiki rodziny początku XXI wieku. Druga, zatytułowana Badania – Analizy – Propozycje Rozwiązań, to siedem opracowań będących efektem zrealizowanych projektów badawczych dotyczących kluczowych aspektów konwencjonalnego/dysfunkcjonalnego funkcjonowania rodziny