E-book details

Sofia - upersonifikowana Mądrość Boża. Dzieje wyobrażeń w kręgu kultury bizantyńsko-słowiańskiej

Sofia - upersonifikowana Mądrość Boża. Dzieje wyobrażeń w kręgu kultury bizantyńsko-słowiańskiej

Zofia A. Brzozowska

Ebook

Autorka opisuje wyobrażenia Sofii – upersonifikowanej Mądrości Bożej, charakterystyczne dla kultury duchowej wschodniego chrześcijaństwa, zwłaszcza zaś Bizancjum i obszaru Slavia Orthodoxa. Stara się znaleźć odpowiedź na pytanie, kim, zdaniem średniowiecznych twórców bizantyńskich i słowiańskich, była Mądrość Boża, ukazywana w żeńskiej postaci: czy mamy w jej przypadku do czynienia z symbolicznym przedstawieniem Boga (Chrystusa – Logosu lub Ducha Świętego) czy też z wyobrażeniem o drugiej, kobiecej naturze Stwórcy? Ukazuje miejsce, zajmowane przez Sofię w kulturze obszaru Slavia Orthodoxa. Analizie poddaje zatem wybrane zabytki średniowiecznego piśmiennictwa południowo- i wschodniosłowiańskiego: teksty, w których Mądrość Boża została utożsamiona z Chrystusem, skojarzona z Bogurodzicą lub też pojawia się jako byt autonomiczny, posiadający jednoznacznie kobiecą tożsamość. Ponadto porównuje ze sobą wielu przykładów ikonograficznych wyobrażeń upersonifikowanej Mądrości Bożej, pojawiających się na ikonach, miniaturach zdobiących rękopisy, mozaikach i malowidłach naściennych. Książka może spowodować lub utwierdzić w wierze wszystkich wątpiących. 

Wstęp 1

ROZDZIAŁ I. Wyobrażenia o Mądrości Bożej w chrześcijaństwie wschodnim 19
1. Chrystus – Wcielone Słowo Boże jako Sofia w tradycji bizantyńskiej 22
1.1. Chrystus – Mądrość Boża w pismach Ojców Kościoła 26
1.2. Wątki sofijne w hymnografii bizantyńskiej 43
1.3. Wcielone Słowo czy niestworzona energia? Między chrystologią a sofiologią palamizmu 49
1.4. Komu tak naprawdę dedykowano w Bizancjum kościoły Hagia Sofia? 55
1.5. Chrystus – Mądrość Boża w ikonografii Kościoła wschodniego 71
2. Duch Święty jako Sofia w tradycji bizantyńskiej 87

ROZDZIAŁ II. Źródła żeńskiej personifikacji Sofii w duchowości bizantyńsko- prawosławnej 93
1. Upersonifikowana Mądrość Boża w Starym Testamencie 93
1.1. Księga Przysłów 96
1.2. Księga Hioba 108
1.3. Mądrość Syracha 109
1.4. Księga Mądrości [Salomona] 118
2. Maryjny wymiar Sofii w kulturze wschodniego chrześcijaństwa 134
2.1. Bogurodzica jako „dom Mądrości” w duchowości bizantyńskiej 134
2.2. Maryjno-eklezjastyczny wymiar Sofii na obszarze Slavia Orthodoxa 141
2.2.1. Świątynie Hagia Sofia w źródłach proweniencji słowiańskiej 146
2.2.2. Bogurodzica jako „dom Sofii” w słowiańskim malarstwie ikonowym 162

ROZDZIAŁ III. Chrześcijańska muza – Sofia jako inspiratorka świętych w ikonografii Kościoła wschodniego 171
1. Przedstawienia Sofii jako muzy w sztuce bizantyńskiej (VI–XIII w.) 174
2. Personifikacja Mądrości Bożej w sfragistyce bizantyńskiej (VI–XI w.) 194
3. Sofia – muza w sztuce okresu „renesansu Paleologów” na Bałkanach 198
4. Wyobrażenia Sofii jako muzy w sztuce ruskiej (XIV–XVI w.) 227

ROZDZIAŁ IV. Uczta u Pani Mądrości (Prz 9, 1–6). Dzieje motywu w piśmiennictwie i sztuce obszaru Slavia Orthodoxa 249
1. Prz 9, 1–6 w piśmiennictwie staro-cerkiewno-słowiańskim 261
2. Motyw „uczty Mądrości” w sztuce obszaru Slavia Orthodoxa 286

ROZDZIAŁ V. Sofia – upersonifikowana Mądrość Boża w kulturze Nowogrodu Wielkiego (XIII–XVI w.) 319
1. Republika Świętej Sofii. Mądrość Boża w ideologii politycznej Nowogrodu Wielkiego (XIII–XV w.) 320
2. Caryca Sofia Przemądra. Wyobrażenie o upostaciowionej Mądrości Bożej a folklor północnoruski 341
3. Tronująca Sofia na ikonach nowogrodzkich – geneza i rozwój motywu 345
4. Kontrowersje wokół ikon Sofii w świetle źródeł ruskich z XV–XVI w. 368

Zakończenie 379
Wykaz skrótów 385
Bibliografia 389
Źródła 389
Opracowania 405
Summary 439
Резюме 443
Indeks osób 447
Indeks nazw geograficznych i etnicznych 459
Ilustracje 465

  • Title: Sofia - upersonifikowana Mądrość Boża. Dzieje wyobrażeń w kręgu kultury bizantyńsko-słowiańskiej
  • Author: Zofia A. Brzozowska
  • ISBN: 978-8-3796-9826-4, 9788379698264
  • Date of issue: 2015-12-07
  • Format: Ebook
  • Item ID: e_0e8q
  • Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego