E-book details

Jak działać za pomocą słów? Proza Olgi Tokarczuk jako dyskurs krytyczny

Jak działać za pomocą słów? Proza Olgi Tokarczuk jako dyskurs krytyczny

Katarzyna Kantner

Ebook

Książka jest pierwszą opublikowaną monografią naukową w całości poświęconą twórczości Olgi Tokarczuk. Pisarka ukazana jest z jednej strony jako ktoś, kto słowo traktuje z ogromną powagą, zbliżając się do kabalistycznej wiary w jego sprawczą energię, z drugiej zaś jako literacka rewolucjonistka i aktywistka. Pisanie ma być dla niej „robieniem rzeczy ze słów” i rodzić się z potrzeby zmieniania świata (światów?), które również powstały z języka. Z tej perspektywy Olga Tokarczuk może być odbierana jako „łagodna rewolucjonistka”, która poddaje badawczemu oglądowi to, jak poszczególne języki (dyskursy) kształtują podmioty i rzeczywistość. Katarzyna Kantner interpretuje powieści Olgi Tokarczuk (od Podróży ludzi Księgi do Ksiąg Jakubowych), ukazując je jako praktykę etyczną i ważny głos w polskiej debacie publicznej oraz element komunikacji społecznej. Literatura zostaje potraktowana jako dyskurs krytyczny – narzędzie, za pomocą którego można ukazywać (ale też neutralizować) mechanizmy ekskluzji i opresyjne struktury obecne w innych typach dyskursu oraz przyznawać głos grupom marginalizowanym. W świetle tych analiz wyłania się także projekt innego rodzaju języka – takiego, który próbuje oddać sprawiedliwość i wytworzyć porozumienie. W książce pada również pytanie o specyficzne napięcie między tym, co „elitarne”, a  tym, co „popularne”, a więc o to, czy radość opowieści i przyjemność lektury można połączyć z obnażaniem poznawczych klisz i wybijaniem czytelnika z etycznego i światopoglądowego komfortu.

 

Katarzyna Kantner – literaturoznawczyni, copywriterka. W 2016 roku na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego obroniła pracę doktorską na temat twórczości Olgi Tokarczuk. W swoich badaniach koncentruje się na zagadnieniach takich jak intymistyka, antropologia współczesnej powieści oraz związki pomiędzy literaturą a filozofią. Autorka publikacji w „Pamiętniku Literackim”, „Ruchu Litrackim” i „Tekstualiach”.

Wykaz skrótów 

WSTĘP 

 

Rozdział I: Dyskurs metaliteracki Olgi Tokarczuk

1. Paratopia (pisarz jako „samotnik”, „kloszard”, „medium”,

„heretyk”, „światotwórca”) 

2. Dyskurs zwany fikcją 

3. Pisarz wobec wspólnoty 

4. Literatura a inne dyskursy 

4.1. Literatura a religia 

4.2. Literatura a filozofia 

4.3. Literatura a nauka 

5. Genologia i kompozycja 

6. Ethos 

 

Rozdział II: O przekraczaniu dyskursywnej granicy między człowiekiem a zwierzęciem 

1. Literatura jako dyskurs 

2. Literatura a „wola prawdy” 

3. Antropocentryczne wykluczenie 

4. Dyskursy o wykluczeniu, dyskursy wykluczenia i dyskursy wykluczonych 

5. „My – oni”. Konstruowanie podmiotu dyskursu wykluczonych

6. Prawo głosu (o mechanizmach legitymizacji i delegitymizacji)

7. O tych, którzy są „w Prawie”, i o tych, którzy nie są 

8. Prawda i bluźnierstwo 

9. „Odwrotna eucharystia” i posthumanistyczna transsubstancjacja

10. Kryminał – kwestia gatunku 

11. Prowadź swój pług przez kości umarłych w kontekście dyskursu środowiska ekoaktywistów 

12. Inny punkt widzenia – literackie konceptualizacje pozaludzkich sposobów odbierania świata 

13. Milczenie zwierząt 

14. Bios i zoe 

 

Rozdział III: Dyskurs postsekularny w prozie Olgi Tokarczuk 

1. Podróż ludzi Księgi

1.1. Niemota i milczenie transcendentne 

1.2. „Trzecia droga” – alchemia jako nieudana próba 

1.3. „Jestem” jako asercja 

2. Prawiek i inne czasy 

3. Dom dzienny, dom nocny 

3.1. Historia Paschalisa – żywot nienormatywny 

3.2. Nożownicy – antypsalm 

4. Anna In w grobowcach świata 

5. Bieguni 

5.1. Ewangelia wygnanego Boga 

5.2. Dies irae – sąd nad stwórcą 

6. Księgi Jakubowe (o rewolucji w języku) 

6.1. Frankizm jako „przynaglanie końca” 

6.2. Herezja i ortodoksja

6.3. Mesjasz jako fabulator 

6.4. Karnawał mesjański 

6.5. Mesjasz jako tłumacz 

6.6. Mesjasz jako ideolog 

 

Rozdział IV: Polacy i Inni. Dyskursywne relacje międzyetniczne w prozie Olgi Tokarczuk 

1. Czy „Tokarczuk” to jest polskie nazwisko? 

2. Relacja pierwsza: Polacy i Żydzi 

2.1. Prawiek i inne czasy 

2.2. Księgi Jakubowe 

3. Relacja druga: Polacy i Niemcy 

3.1. Prawiek i inne czasy 

3.2. Dom dzienny, dom nocny 

4. Relacja trzecia: Polacy a narody „Wschodu” 

4.1. Prawiek i inne czasy: smutny bies – casus Iwana Mukty 

4.2. Ostatnie historie: „Panna z dalekiego kraju” – casus Paraskewii 

 

Rozdział V: Dyskurs a rzeczywistość psychiczna 

1. Che Guevara: obłęd jako dyskurs, który zaraża 

2. Bieguni 

2.1. Psycho(ideo)logia i ucieczka w przypadkowość 

2.2. Kunicki – obłęd jako czytanie znaków 

3. E.E.

3.1. Przypadek panny E.E. / przypadek pacjentki S.W. 

3.2. Podmiot „mediumiczny” – osobowość w fazie kryzysu 

3.3. Kryzys racjonalności 

3.4. Lektura znaków – o przywracaniu utraconej całości doświadczenia 

 

Zakończenie 

Bibliografia 

Nota Bibliograficzna 

Indeks NAZWISK 

SUMMARY 

  • Title: Jak działać za pomocą słów? Proza Olgi Tokarczuk jako dyskurs krytyczny
  • Author: Katarzyna Kantner
  • ISBN: 9788324229567, 9788324229567
  • Date of issue: 2019-10-15
  • Format: Ebook
  • Item ID: e_1cdu
  • Publisher: Wydawnictwo UNIVERSITAS