E-book details

Autobiograficzny trójkąt: świadectwo, wyznanie, wyzwanie

Autobiograficzny trójkąt: świadectwo, wyznanie, wyzwanie

Małgorzata Czermińska

Ebook

Teoria trzech postaw autobiograficznych wyrosła ze studiów nad pograniczem powieści i prozy niefikcjonalnej. W postawie świadectwa autor przedstawia siebie na sposób epicki na tle środowiska. W wyznaniu skupia się jak w liryce na życiu wewnętrznym. W postawie trzeciej jak w dramacie wciąga czytelnika w dialog, grę, wyzywa na pojedynek. Uniwersalny charakter trzech postaw wynika z ugruntowania w trzech funkcjach mowy opisanych przez Karla Bühlera, znanych już antycznym podręcznikom retoryki, które rozróżniają przedstawianie rzeczywistości, wyrażanie nadawcy i apelowanie do odbiorcy. Wszystkie postawy są zawsze obecne w tekstach autobiograficznych, zwykle jednak dominuje jedna, decydując o charakterze utworu. Część pierwsza książki prezentuje teorię. Druga dotyczy obszaru, w którym przeważa wyznanie. Te niedoceniane wcześniej utwory zasługują na nazwę autobiografii duchowej. Trzecia część odnosi się do ważnej w polskiej tradycji postawy świadka. Masowe migracje wieku XX spowodowały powstawanie świadectw wpisywanych w konkretne autobiograficzne miejsca. Postawa świadka bywała też odnoszona do dylematów moralnych historii ujmowanych jako wyzwanie wobec czytelnika. O tym mowa jest w części czwartej.

 Wszystkie teksty autobiograficzne można wpisać w trójkąt trzech postaw, ale nie każda interpretacja literatury dokumentu osobistego musi się do nich odnosić. Poza nimi funkcjonują inne możliwości, przedstawione w części piątej. Zwłaszcza rozdział ostatni, napisany po latach, zamieszczam w poczuciu, że otwiera się na inne rejony. Trójkąt trzyma się mocno (jak mam nadzieję), ale praca nad problematyką autobiografii pozostaje dziełem w toku.

Małgorzata Czermińska – absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego, całe życie zawodowe związana z Uniwersytetem Gdańskim. Wykładała też literaturę polską w University of Michigan w USA, University of Cambridge w Wielkiej Brytanii, na Uniwersytecie Grodzieńskim na Białorusi. Ważniejsze książki:Autobiograficzny trójkąt: świadectwo, wyznanie i wyzwanie (Kraków 2000, w nowej wersji The Autobiographical Triangle: Witness, Confession, Challenge, Berlin 2019); Gotyk i pisarze. Topika opisu katedry (Gdańsk 2005); redakcja i wstęp do zbioru przekładów: Autobiografia (Gdańsk 2009). Współredaktorka tomów: Czesława Miłosza „Północna strona” (Gdańsk 2011) i Miłosz na Żuławach. Epizod z biografii poety (Gdańsk 2013).

Wstęp. Teoria trójkąta autobiograficznego jako praca w toku

 

Część pierwsza: TRZY POSTAWY AUTOBIOGRAFICZNE

1. Obszar prozy niefikcjonalnej

2. Autobiograficzny trójkąt: świadectwo, wyznanie, wyzwanie

 

Część druga: WYZNANIA, ZWIERZENIA, MARZENIA

1. Autobiografia duchowa w dwudziestowiecznej literaturze polskiej

2. Nawiązania międzytekstowe w autobiografii duchowej

 

Część trzecia: ŚWIADECTWA WPISANE W MIEJSCA NA ZIEMI

1. Miejsca autobiograficzne. O związkach przestrzeni i tożsamości

2. Dom w autobiografii i powieści o dzieciństwie

3. Spiżarnie pamięci – przemiany tematu kresowego w powieści autobiograficznej

4. Centrum i Kresy w prozie pisarzy urodzonych po wojnie

5. Poruszona przestrzeń. Świadectwa „wędrówek ludów” po traktacie jałtańskim 

6. Zawał miasta, zawał serca. Miejsce rodzime Mirona Białoszewskiego

 

Część czwarta: ŚWIADECTWA WPISANE W CZAS HISTORII. WYZWANIA

1. „Mówić pamiętnik”. Postawa autobiograficzna Janusza Korczaka

2. Jak pisać o grzechach młodości, czyli rok z Konwickim, rok z Miłoszem 

3. Prowokacyjne świadectwo Leopolda Tyrmanda

 

Część piąta: NA OBRZEŻACH AUTOBIOGRAFICZNEGO TRÓJKĄTA

1. Pomiędzy listem a powieścią

2. Rola odbiorcy w dzienniku intymnym

3. Autobiografia i metafory. Perspektywa współhumanizmu 

Indeks nazwisk 

Summary

  • Title: Autobiograficzny trójkąt: świadectwo, wyznanie, wyzwanie
  • Author: Małgorzata Czermińska
  • ISBN: 978-83-242-6434-6, 9788324264346
  • Date of issue: 2020-02-06
  • Format: Ebook
  • Item ID: e_1fgu
  • Publisher: Wydawnictwo UNIVERSITAS