Szczegóły ebooka

Oblicza hermeneutyki

Oblicza hermeneutyki

Paweł Dybel

Ebook

Książka prezentuje rozległą panoramę nowoczesnych koncepcji hermeneutycznych, które różnią się od siebie w swych wyjściowych założeniach (F. Schleirmacher, W. Dilthey, M. Heidegger, H.G. Gadamer, P. Szondi, H.R. Jauß, P. Ricoeur, G. Vattimo i inni). Zarazem jednak są one spadkobiercami hermeneutyki jako nurtu, który – biorąc pod uwagę jego genealogię - usytuowany jest na pograniczu filologii, teologii i filozofii i ma – podobnie jak tamte – swoje korzenie w myśli antycznej. Dlatego nie można go oceniać w kategoriach „nowatorski” lub „anachroniczny”. Jego status jest bowiem całkiem inny niż status innych nurtów popularnych dzisiaj w humanistyce i filozofii. W podobnie apologetyczny – lub krytyczny – sposób można odnosić się dzisiaj do psychoanalizy, marksizmu, strukturalizmu, czy różnych „poststrukturalizmów”. Wszystkie te nurty, jakkolwiek czerpią z dotychczasowej tradycji filozoficznej, są ideowymi spadkobiercami nowoczesności. Hermeneutyka natomiast liczy sobie tyle samo lat, co ludzka kultura. 
Na przestrzeni kilku tysięcy lat hermeneutyka towarzyszyła nieprzerwanie pracom filologów, prawników i teologów, ulegając daleko idącym przekształceniom. Zawsze była nurtem żywym, zdolnym do głębokich wewnętrznych przeobrażeń, otwartym na to, co dzieje się w innych dyscyplinach. Żywotność podejścia hermeneutycznego bierze się stąd, że u jego podstaw tkwi proste pytanie, wraz z którym rozpoczął się rozwój kulturowy człowieka. Brzmi ono; jak mam zrozumieć Innego? Co właściwie mówią mi wszelkie przekazy kulturowe docierające z tradycji? Autor, odnosząc się do szeregu koncepcji hermeneutyki współczesnej, stara się wydobyć różne ich oblicza. Ukazuje jak dalece wszystkie te proste pytania przybrały w nich bardzo zróżnicowaną, a zarazem niezwykle złożoną postać.

WSTĘP. Obrona hermeneutyki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7
1. Pytania hermeneutyki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8
2. Dramat rozumienia innego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11
3. Zwrot hermeneutyki w stronę filozofii . . . . . . . . . . . . . . . .17
4. Atopiczność hermeneutyki filozoficznej. Język jako Hermes 21
5. Hermeneutyka filozoficzna czy filozofia
hermeneutyczna? Dyskusja z Günterem Scholtzem . . . . . . . .30
6. Wyznaczniki podejścia hermeneutycznego . . . . . . . . . . . .37
7. Hermeneutyka dzisiaj. Związki z (post)strukturalizmem
i filozofią nauki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
8. Hermeneutyka a (post)strukturalistyczne krytyki . . . . . . . .61
9. Czy hermeneutyka jest sexy? Katalog rodzimych głupstewek 70
Hermeneutyka jako anachronizm? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
Lacan-histeryk Michała P. Markowskiego i hermeneuta-
-Narcyz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
Analogie i pokrewieństwa hermeneutyki z (post)strukturalizmem 81
Dalsze krytyki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
Filozoficzny kabaret . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
10. Gadamer i Sokrates. Hermeneutyczny model rozmowy
jako „wzmacnianie” stanowiska innego-antagonisty . . . . . . . . 95
11. Hermeneutyka a deformacje dyskursu publicznego . . . . . 101
Część I
HERMENEU TYKA I FILOLOGIA
Tradycja filologiczna a ewolucja pojęcia interpretacji
w hermeneutyce XIX i XX wieku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .111
1. Uniwersalność problemu hermeneutycznego . . . . . . . . . . . 111
2. Tekst jako inny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .116
3. Luterański postulat sola Scriptura i hermeneutyka
protestancka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
4. Hermeneutyka Schleiermachera. Model psychologiczny
i gramatyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .127
5. Hermeneutyka Diltheya. Od modelu psychologicznego
do filozofii życia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
6. Zbliżenie hermeneutyki dziewiętnastowiecznej do
filozofii. Graniczny przypadek „hermeneutyki”
Nietzschego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
7. XX wiek. Od hermeneutyki bycia Heideggera ku filozofii
hermeneutycznej Vattimo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .155
8. Modele hermeneutyki literackiej: Staiger, Spanos,
Caputo, Szondi, Jauss . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
Teoria interpretacji Emila Staigera i hermeneutyka amerykańska 164
Peter Szondi. Powrót do hermeneutyki jako Kunstlehre . . . . . .170
Hermeneutyka recepcji dzieła literackiego Hansa Roberta
Jaussa. Dyskusja z Hansem-Georgiem Gadamerem . . . . . . . .175
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
9. Hermeneutyka symboli religijnych Paula Ricoeura . . . . . . . 188
10. Hermeneutyka psychoanalityczna Sigmunda Freuda
w odczytaniu Paula Ricoeura i Jacques’a Lacana . . . . . . . . . . 196
11. Hermeneutyczne inspiracje postmodernistów. Richard
Rorty, Zygmunt Bauman, Gianni Vattimo . . . . . . . . . . . . . . . 201
12. Zakończenie. Z powrotem do Lutra . . . . . . . . . . . . . . . . .209
Część II
HERMENEU TYKA I ETYKA
Fenomen etyczności w hermeneutyce Heideggera i Gadamera
a dotychczasowa tradycja etyki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219
1. Miejsce etyki w dwudziestowiecznej tradycji
hermeneutycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .219
2. Heideggera etyka „zastrzeżenia bycia” i jego krytyka
pojęcia „wartości etycznych” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .223
3. Heidegger i obozy zagłady . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232
4. Levinas i Gadamer. Dwie koncepcje odniesienia do innego
i etyczności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .237
5. Gadamer i Arystoteles. Hermeneutyczny model „etyki
praktycznej” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244
6. E tyka hermeneutyczna a sytuacja działania etycznego . . .  255
Etyka hermeneutyczna i etyka odpowiedzialności . . . . . . . . . .259
1. Dylematy etyki hermeneutycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . .259
2. Rozumienie i etyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264
3. Mitologia Innego w filozofii Levinasa . . . . . . . . . . . . . . . . 267
4. Przejście od rozumienia innego do działania na jego rzecz   281
5. Levinas i Gadamer. Próba „syntezy” obu koncepcji etyczności 287
6. E tyka rozumiejącej otwartości na innego i etyka
odpowiedzialności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .291
Część III
HERMENEU TYKA I ANTROPOLOGIA
Pytanie o człowieka w hermeneutyce Gadamera . . . . . . . . . . . 299
1. Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299
2. Heideggera myśl o człowieku. Od Dasein do „człowieka” . . . .301
3. Gadamer i Plessner. Dwie koncepcje antropologii . . . . . . . . .309
4. Gadamer i Heidegger. Dwie koncepcje odniesienia do
Innego i genealogii społecznej wspólnoty . . . . . . . . . . . . . . .  313
5. Jesteśmy rozmową. Dialektyka pytania i odpowiedzi . . . . . . 318
6. Ontologiczny prymat pytania nad odpowiedzią . . . . . . . . . . 325
7. Rozmowa jako sposób dokonywania się rozumienia.
„Otwartość” na to, co inne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329
8. Jak rozmawiać z innym? Blaski i cienie idei tolerancji . . . . .  341
9. Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  344
Część IV
TISCHNER I HERMENEU TYKA
Hermeneutyczne inspiracje w myśli filozoficznej Józefa Tischnera 351
1. Tischner i hermeneutyka. Ewolucja poglądów . . . . . . . . . . . . 351
2. Schodzenie z grzbietów klasyków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 352
3. Rzecz filozofii: zrozumieć i nazwać . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355
4. Tischnera krytyka Heideggera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 359
5. Człowiek i fenomen sceny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 366
6. Gadamer i Tischner. Czym różni się „porozumienie”
od „wspólnej płaszczyzny spotkania”? . . . . . . . . . . . . . . . . . . .370
7. Dalsze kontrowersje: „przesądy” i „zaplecze dialogu” . . . . . . 373
8. Czy prawdy etyczne są dziejowe? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 385
Indeks nazwisk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391
Indeks rzeczowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . . . . . 397
Summary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 401

  • Tytuł: Oblicza hermeneutyki
  • Autor: Paweł Dybel
  • ISBN: 97883-242-2574-3, 9788324225743
  • Data wydania: 2020-03-12
  • Format: Ebook
  • Identyfikator pozycji: e_1glo
  • Wydawca: Wydawnictwo UNIVERSITAS