Niepożądane odczyny po szczepieniu przeciw COVID-19 - jak postępować?

Adam J. Sybilski

Jak do tej pory nie mamy skutecznego leku przyczynowego na COVID-19 i dysponujemy tylko leczeniem objawowym. Najlepszym postępowaniem jest profilaktyka, która w chorobach infekcyjnych opiera się na szczepieniach. Dziesiątki lat stosowania szczepień ochronnych doprowadziły do zniknięcia lub znacznego ograniczenia występowania chorób zakaźnych. Obecnie w Polsce mamy do dyspozycji trzy szczepionki przeciw COVID-19: dwie mRNA (Comirnaty firmy Pfizer/BioNTech i Moderna COVID-19 vaccine) oraz wektorową (COVID-19 Vaccine AstraZeneca). W dużych badaniach klinicznych potwierdzono wysoką skuteczność szczepionek w ochronie przed wystąpieniem objawów COVID-19. Szczepionki mogą wywołać niepożądane odczyny poszczepienne (NOP). NOP to wszelkie zaburzenia stanu zdrowia mogące mieć związek z przyjętą szczepionką, które pojawiły się w okresie 4 tygodni po podaniu. Badania pokazują, że NOP po szczepionce przeciw COVID-19 występują u ok. 0,03-0,2% zaszczepionych. Najczęstszymi działaniami niepożądanymi były: ból w miejscu wstrzyknięcia (> 80%), zmęczenie (> 60%), ból głowy (> 50%), bóle mięśni (> 30%), dreszcze (> 30%), bóle stawów (> 20%), gorączka (> 10%) - zwykle łagodna lub umiarkowana, ustępująca w ciągu kilku dni. NOP należy leczyć objawowo, lekami przeciwbólowymi i przeciwgorączkowymi - paracetamolem i ibuprofenem. Zarówno paracetamol, jak i ibuprofen są dobrze przebadanymi preparatami, o dużym bezpieczeństwie i skuteczności. Działanie przeciwgorączkowe oraz przeciwbólowe obu leków jest podobne, jednak warunek stanowi stosowanie odpowiedniego, zalecanego ich dawkowania. Obecnie wydaje się, że paracetamol to lek pierwszego wyboru w leczeniu bólu i gorączki po szczepieniu przeciw COVID-19. Jednak wiedza na temat szczepień i szczepionek stale się pogłębia, a zalecenia zmieniają. Musimy śledzić aktualne informacje i dostosowywać nasze działania do zmieniającej się wiedzy medycznej.

Niesteroidowe leki przeciwzapalne stosowane powierzchniowo w leczeniu bólu ostrego i przewlekłego. Możliwość zastosowania nimesulidu w formie działającej miejscowo

Anna Przeklasa-Muszyńska

Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) stosowane powierzchniowo w leczeniu bólu mięśniowo-szkieletowego (ból ostry i przewlekły) od wielu lat mają zastosowanie i ich rola jest podkreślana w wielu wytycznych dotyczących tego rodzaju bólu. W świetle licznych opublikowanych badań dotyczących leczenia bólu ostrego i przewlekłego (w tym związanego z chorobą zwyrodnieniową) podkreślane są skuteczność i bezpieczeństwo NLPZ stosowanych miejscowo. Do dyspozycji jest wiele preparatów dostępnych w formie sprayów, żelów, maści, plastrów lub innych, które można zaproponować pacjentom z bólem mięśniowo-szkieletowym. Wyboru należy dokonywać indywidualnie, z uwzględnieniem właściwości farmakologicznych preparatu działającego miejscowo. W opracowaniu omówiono właściwości NLPZ stosowanych miejscowo z rozważeniem czynników, które mogą decydować o wyborze właściwego leku dla konkretnego pacjenta. Przedstawiono też zalety nimesulidu stosowanego miejscowo.

Nigdy dość. Mózg a uzależnienia

Judith Grisel

Historia nałogów i procesu zdrowienia autorki, ale też omówienie z perspektywy badaczki zmian zachodzących w mózgu i zachowaniu na skutek długotrwałego uzależnienia. Judith Grisel pierwszy raz upiła się jako trzynastolatka. Niewiele później zaczęła zażywać narkotyki. I tak przeżyła jak sama twierdzi, cudem następne dziesięć lat. Przełomem okazało się życzenie szczęścia, które usłyszała w urodziny od swego ojca. Z mocnym i brawurowym postanowieniem, że znajdzie lekarstwo na uzależnienia, poddała się leczeniu, wróciła na studia i zrobiła doktorat w dziedzinie neuronauki. Nie ma nic za darmo oto motyw przewodni Nigdy dość, świetnie napisanej książki, w której dzieli się nie tylko historią własnych nałogów i procesu zdrowienia, ale też z perspektywy badaczki omawia zmiany zachodzące w mózgu i zachowaniu na skutek długotrwałego uzależnienia. W nowatorski sposób definiuje rolę, jaką substancje psychoaktywne odgrywają w naszym życiu, i rozwija nadzwyczaj trafne przemyślenia co do sposobów, na jakie można walczyć z epidemią uzależnień jednym z najpoważniejszych problemów medycznych o zasięgu globalnym. Judith Grisel, specjalistka od neuronauki, która ma za sobą długą historię wychodzenia z nałogu, przytacza wymowne przykłady ze swojej strasznej przeszłości, metodycznie omawiając je na gruncie neurobiologii uzależnień i sprawiając, że czytelnik wgłębia się najbardziej skomplikowane zagadki charakteryzujące rodzaj ludzki. - Paul H. Earley, prezes American Society of Addiction Medicine. Judith Grisel to była narkomanka i alkoholiczka, która jest także naukowcem i ma talent do pisania. Kto lepiej niż ona może nam pomóc zrozumieć, czym jest uzależnienie? Jej książka uczy i porusza w sposób zrozumiały nawet dla czytelników niebędących specjalistami od neuronauki tłumaczy kwestie naukowe i jednocześnie przytacza dramatyczną prywatną historię uzależnienia. - Martha J. Farah, dyrektor Center for Neuroscience & Society, University of Pennsylvania. Książki o uzależnieniach, które łączą w sobie podejście emocjonalne z poglądami naukowymi, to rzadkość. W Nigdy dość Judith Grisel pokazuje, jak wychodziła z bagna uzależnienia także dzięki pozytywnym reakcjom ludzi jej bliskich, i pod tym względem jej książka ma w sobie pokłady nadziei. - Christopher J. Evans, dyrektor Hatos Center for Neuropharmacology, UCLA Relacja. Judith Grisel z jej własnych uzależnień jest wstrząsająca. Jej książka - przejrzyście i wszechstronnie ujmująca wiedzę o uzależnieniach - również od tytoniu i kofeiny - dobitnie pokazuje, jak wiele jeszcze tajemnic kryje w sobie ludzki mózg, a także dowodzi, że nasza współczesna kultura faworyzująca unik i ucieczkę od bólu jest w istocie stworzona z narzędzi uzależniania. Znakomita lektura dla czytelników, którzy chcą zrozumieć, czym jest uzależnienie. - "Kirkus Reviews"

NOAC w praktyce klinicznej

Marek Kuch, Piotr Pruszczyk, Tomasz Hryniewiecki

Książka NOAC w praktyce klinicznej stanowi cenną pozycję, podsumowującą dekadę rozwoju nowych doustnych antykoagulantów, grupy leków, która spowodowała rewolucyjne zmiany w podstawowych decyzjach klinicznych, oferując klinicystom bezpieczniejsze i skuteczniejsze narzędzie prewencji zakrzepicy. Redaktorzy książki, uznani eksperci w dziedzinie terapii kardiologicznej, przygotowali opracowanie niezwykle użyteczne dla każdego klinicysty, podsumowujące zasady stosowania doustnych antagonistów trombiny i czynnika Xa w aktualnej praktyce medycznej. Jest to znakomite kompendium, zawierające informacje interesujące zarówno dla Czytelnika poszukującego kluczowych referencji i chcącego poznać zręby obecnej wiedzy, jak i dla praktyka poszukującego wsparcia w rozwiązywaniu codziennych dylematów klinicznych.

Nowe wytyczne eradykacji Helicobacter pylori - 5 faktów, które należy znać

Anita Gąsiorowska

W artykule przedstawiono metody rozpoznawania zakażenia Helicobacter pylori z uwzględnieniem zasad wyboru testów inwazyjnych i nieinwazyjnych. Opisano aktualne wytyczne dotyczące wyboru schematu leczenia eradykacyjnego oraz nowe dane na temat podawania określonych probiotyków.

Nowe wytyczne ESC dotyczące prewencji chorób sercowo-naczyniowych - jakie zmiany wprowadzają do codziennej praktyki lekarskiej?

Marlena Broncel

W sierpniu 2021 r., podczas Kongresu Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC, European Society of Cardiology), zostały przedstawione nowe wytyczne dotyczące prewencji chorób sercowo-naczyniowych. Zawierają one kilka zmian, które mają istotny wpływ na praktykę kliniczną i postępowanie terapeutyczne. Wytyczne prewencji choroby sercowo-naczyniowej ESC 2021 kładą nacisk na indywidualizację terapii w zależności od wieku, czynników ryzyka i chorób współistniejących. Opracowano nowe tabele SCORE2 (dla osób młodszych i starszych), w których zamiast cholesterolu całkowitego umieszczono stężenie nie-HDL-C. Nowością jest wprowadzenie dwustopniowego schematu osiągania celów leczniczych, co ma przyspieszyć podejmowanie decyzji i zoptymalizować leczenie hipotensyjno-hipolipemizujące. Wprowadzono również nowe zalecenia dotyczące profilaktyki, badań obrazowych i farmakoterapii.

Nowe wytyczne leczenia niewydolności serca 2021

Radosław Grabysa

Podczas tegorocznego kongresu ESC w Londynie ogłoszono aktualizację wytycznych dotyczących leczenia przewlekłej niewydolności serca z obniżoną frakcją wyrzutową lewej komory. Główna zmiana w stosunku do wcześniejszych zaleceń polega na odejściu od długotrwałej strategii miareczkowania i stosowaniu prostszego i szybszego schematu opartego na czterech grupach leków: blokujących układ renina-angiotensyna-aldosteron (ACE-I, ARNI), inhibitorach kotransportera sodowo-glukozowego (dapagliflozyna, empagliflozyna), lekach B-adrenolitycznych, inhibitorach receptora mineralokortykoidowego.

Nowoczesna farmakoterapia A.D. 2023 - dlaczego, kiedy i u kogo stosować klonidynę? Studium przypadku

Marcin Barylski

Klonidyna jest lekiem hipotensyjnym hamującym aktywność układu współczulnego poprzez wpływ na receptory a2-adrenergiczne oraz w mniejszym stopniu - receptory imidazolowe zlokalizowane w ośrodkowym układzie nerwowym. Hemodynamiczne działanie leku polega na zmniejszeniu oporu obwodowego, pojemności minutowej serca oraz częstotliwości rytmu serca. Klonidyna cechuje się dobrą wchłanialnością z przewodu pokarmowego, szybkim początkiem działania hipotensyjnego oraz brakiem wpływu na przepływ nerkowy, w związku z czym może być stosowana u chorych z nadciśnieniem tętniczym współistniejącym z przewlekłą chorobą nerek. Zgodnie z aktualnymi wytycznymi Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego z 2019 r. stosowanie klonidyny zaleca się zarówno doraźnie w stanach pilnych, jak i przewlekle - w ramach politerapii opornego nadciśnienia tętniczego. Należy podkreślić, że klonidyna jest lekiem, który może być stosowany również u kobiet w wieku rozrodczym, gdy jest to konieczne.

Nowoczesna terapia skojarzona tadalafilem i tamsulozyną jako schemat leczenia u mężczyzn z objawami ze strony dolnych dróg moczowych

Tomasz Wiatr, Piotr Chłosta

Na podstawie dostępnych badań naukowych tadalafil podawany codziennie w dawce 5 mg jest bezpieczny i skuteczny w leczeniu mężczyzn z objawami dolnych dróg moczowych i zaburzeń erekcji, w porównaniu z placebo lub tamsulozyną. Skojarzenie 5 mg tadalafilu i 0,4 mg tamsulozyny codziennie pozwala na większą poprawę w zakresie objawów ze strony dolnych dróg moczowych w porównaniu z lekami w monoterapii, nawet przy zwiększonym, ale akceptowalnym i tolerowalnym wzroście częstości działań niepożądanych. Po odstawieniu tamsulozyny lub tadalafilu u pacjentów wcześniej poddających się terapii skojarzonej istotnie nasilają się objawy ze strony dolnych dróg moczowych w porównaniu z wartościami wyjściowymi. Tadalafil 5 mg powinien być traktowany jako jedna z podstawowych opcji leczenia u pacjentów z objawami ze strony dolnych dróg moczowych/łagodnym powiększeniem gruczołu krokowego i zaburzeniami erekcji, ponieważ ma doskonały profil tolerancji, bezpieczeństwa i skuteczności, zarówno w monoterapii, jak i w połączeniu z tamsulozyną 0,4 mg. Lepszą efektywność w łagodzeniu objawów ze strony dolnych dróg moczowych zaobserwowano w przypadku terapii skojarzonej, przy zachowaniu funkcji seksualnych. Z kolei zamiana na monoterapię nadal łagodzi objawy ze strony dolnych dróg moczowych, ale tylko tadalafil jest w stanie utrzymać poprawę w zakresie zaburzeń erekcji

Nowoczesne leczenie cukrzycy

Krzysztof Pawlaczyk, Stanisław Czekalski, Dorota Zozulińska-Ziółkiewicz

Monografia ,,Nowoczesne leczenie cukrzycy. Leki inne niż insulina” stanowi kompendium wiedzy na temat jednej z najczęściej występujących chorób cywilizacyjnych – cukrzycy. To znakomity przewodnik pełen praktycznych wskazówek dotyczących optymalnego postępowania z tą chorobą. Uwzględnia najnowsze wytyczne dotyczące leczenia cukrzycy według PTD 2020. Autorzy omawiają tradycyjne terapie, koncentrują się na lekach najnowszej generacji oraz wskazują na nowe rozwiązania terapeutyczne, zwracając szczególną uwagę na kwestie ryzyka sercowo-naczyniowego i konieczności interdyscyplinarnego podejścia do pacjenta z cukrzycą typu 2. Podręcznik ten powinien znaleźć się w bibliotece nie tylko każdego diabetologa, lecz także lekarzy innych specjalności, studentów medycyny i dietetyków.

Nystatyna - skuteczny lek przeciwgrzybiczy

Adam J. Sybilski

W niesprzyjających warunkach lub stanach chorobowych może dojść do rozwoju zakażenia grzybami, najczęściej drożdżakami z rodzaju Candida, i stanu zapalnego przewodu pokarmowego. Zakażenia oportunistyczne u ludzi wywołane przez Candida albicans i inne spokrewnione gatunki mogą manifestować się bardzo różnorodnie, poczynając od pleśniawek jamy ustnej (najczęściej), a kończąc na śmiertelnych ogólnoustrojowych zakażeniach u pacjentów z czynnikami ryzyka. Jednym z najpowszechniej stosowanych antybiotyków polienowych jest nystatyna. Nystatyna była pierwszym antybiotykiem przeciwgrzybiczym, który okazał się bezpieczny i skuteczny w leczeniu chorób o etiologii grzybiczej u ludzi. Jest to aktywny błonowo makrolid polienowy, w zależności od stężenia działający fungistatycznie lub grzybobójczo na drożdże i grzyby drożdżopodobne. Nystatyna ma kilka zalet: minimalne skutki uboczne, wysoka skuteczność, niższy koszt niż w przypadku innych leków przeciwgrzybiczych i łatwość w użyciu. Postać zawiesiny doustnej stosuje się w profilaktyce lub leczeniu drożdżycy ustno-gardłowej oraz powierzchownej, drożdżakowej infekcji jamy ustnej i gardła, w infekcji Candida w jelitach, a także profilaktycznie u pacjentów leczonych dużymi dawkami antybiotyków lub glikokortykosteroidów. W artykule przedstawiono trzy przypadki kliniczne zastosowania nystatyny: 11-miesięcznego chłopca, u którego zastosowano nystatynę profilaktycznie w trakcie antybiotykoterapii, 12-dniowego noworodka z prewencyjnym stosowaniem preparatu oraz 63-letniej kobiety z kandydozą jamy ustnej. We wszystkich przypadkach nystatyna okazała się skuteczna i bezpieczna.

Ochrona małoletnich w podmiotach leczniczych - pytania i odpowiedzi

Natalia Zbrojewska

W dniu 15 lutego 2024 r. weszła w życie tzw. ustawa Kamilka. Nowe przepisy nakładają m.in. na placówki medyczne szereg nowych obowiązków, które zostały uregulowane w ramach przepisów ustawy z 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich. Sprawdźmy zatem, jakie dokładnie podmioty są zobowiązane do przestrzegania nowych wymogów, na czym te nowe obowiązki polegają oraz jakie ustawodawca przewidział konsekwencje za ich nieprzestrzeganie.

Ochrona zdrowia psychicznego. Antologia bioetyki. Tom 6

Włodzimierz Galewicz

Szósty tom Antologii bioetyki, wydawnej przez TAiWPN Universitas pod redakcją naukową Włodzimierza Galewicza, dotyczy zasadniczych kwestii ochrony zdrowia psychicznego. Na czym właściwie polegają choroby lub zaburzenia psychiczne? Jak należy się dzisiaj odnosić do stosowanych dotychczas, często okrytych złą sławą metod ich leczenia? Czy zaburzenia psychiczne, przynajmniej te najcięższe, zwalniają z odpowiedzialności etycznej i prawnej? Czy uprawniają one do stosowania pewnych form przymusu, a jeśli tak, to jakich i w jakich przypadkach? – Zamieszczone w tym tomie teksty pozwalają czytelnikom uświadomić sobie wyraźniej najistotniejsze powody, skłaniające do postawienia tych pytań, i najważniejsze argumenty, które warto przemyśleć przy ich rozstrzyganiu.

Odporność. Podróż w głąb tajemniczego układu, który utrzymuje nas przy życiu

Philipp Dettmer

Wspaniale zilustrowane omówienie ludzkiego układu odpornościowego, które na zawsze zmieni nasz sposób myślenia o własnym ciele Budzisz się i czujesz łaskotanie w gardle. Boli cię głowa. Czujesz lekką irytację, gdy ubierasz się do pracy. Tymczasem pod twoją skórą toczy się epicka wojna. Miliony komórek walczą i umierają, stawiając opór infekcji. A przecież większość z nas nigdy tak naprawdę nie zadała sobie nawet pytania: czym w ogóle jest nasz układ odpornościowy? Drugi po ludzkim mózgu pod względem złożoności, jest jednym z najstarszych i najbardziej znaczących aspektów życia na Ziemi. Bez niego wyginęlibyśmy w ciągu kilku dni. W Odporności Philipp Dettmer, założyciel najpopularniejszego kanału naukowego na You Tube - Kurzgesagt, zabiera czytelników w podróż przez złożone umocnienia ludzkiego ciała. Każdy rozdział tej fascynującej książki prześwietla jakiś element układu odpornościowego, w tym mechanizmy obronne, takie jak przeciwciała i stany zapalne, a także zagrożenia, takie jak bakterie, alergie i nowotwory. Autor w błyskotliwy sposób odkrywa przed nami, dlaczego sztuczne wzmacnianie układu odpornościowego jest tak naprawdę nonsensem, jak pasożyty oszukują nasze mechanizmy obronne, jak działają wirusy, i co dzieje się w naszym ciele, gdy staniemy na desce z gwoździem. Dzięki wspaniałym analogiom i genialnemu talentowi do wyjaśniania spraw złożonych, Odporność jest pasjonującym wprowadzeniem do rozległego układu ludzkiego organizmu, którego zadaniem jest zwalczania infekcji i innych zagrożeń. John Green, autor bestsellera Gwiazd naszych wina

Okskarbazepina - miejsce w leczeniu padaczki

Marcin Kopka

Okskarbazepina jest zalecana jako lek pierwszego rzutu w monoterapii oraz terapii dodanej zarówno u dzieci, jak i dorosłych z napadami ogniskowymi. Jest dość dobrze tolerowana i rzadziej wchodzi w interakcje z innymi lekami, a ewentualne działania niepożądane rzadziej prowadzą do zaprzestania terapii. Istotną cechą leku jest pozytywny wpływ na sferę seksualną chorych oraz przypuszczalny pozytywny wpływ na zmniejszenie objawów depresyjnych.

Okulistyka dziecięca

Marek Prost, Ewa Leszczyńska

Pojawiająca się na rynku wydawniczym pozycja o charakterze monografii poświęconej w całości praktycznym aspektom budowy i czynności narządu wzroku u dzieci wypełnia istniejącą niszę w naszej rodzimej literaturze. Na podstawie dostępnej wiedzy, ale - i przede wszystkim - bardzo bogatego doświadczenia klinicznego autorów omówiono specyfikę budowy i rozwoju narządu wzroku u dzieci oraz zwrócono uwagę na praktyczne aspekty badania okulistycznego. W części klinicznej w przejrzysty, usystematyzowany sposób przedstawiono pełny zakres zmian chorobowych wieku dziecięcego i wzbogacono je imponującą dokumentacją fotograficzną. Oprócz problemów diagnostycznych autorzy prezentują najnowsze możliwości leczenia farmakologicznego oraz chirurgicznego. Szczególnej uwadze polecamy rozdział poświęcony rozpoznaniu i leczeniu zeza wieku dziecięcego. Monografia ta powinna znaleźć się w biblioteczce każdego lekarza zajmującego się problemami okulistyki, nie tylko wieku dziecięcego. Przystępny sposób omówienia poszczególnych zagadnień ułatwi także wykorzystanie jej przez lekarzy innych specjalności.