To, co naturalne. Eseje antropologiczne

Robert Spaemann

Robert Spaemann pyta o jednostkę i jej istotę w kontekście współczesnych nauk przyrodniczych oraz nawiązującej do nich filozofii, która redukuje człowieka do statusu jednej z istot naturalnych. W jaki sposób powinniśmy pojmować przyrodę, aby siebie samych móc rozumieć jako istoty naturalne? Jak jednocześnie nie utracić tego, co wyróżnia nas spośród innych istot naturalnych? W zamieszczonych w książce esejach Spaemann pokazuje, że pojęcie „tego, co naturalne” jest dwuznaczne. „Zgodność z naturą” nie jest „dana naturalnie”, lecz jest tym, co odpowiada pojęciu rozumności. Pytanie „Kim jest człowiek?” różni się istotnie od pytania „Kim jest zięba?”, na to drugie odpowiadamy, wyliczając cechy, na podstawie których pewne ptaki nazywamy ziębami. Pytanie o to, co czyni człowieka człowiekiem, nie służy klasyfikacji przedmiotów, lecz – jako pytanie o „istotę” – jest częścią historycznego procesu rozumienia i potwierdzania samego siebie przez człowieka w obliczu różnych wyzwań. Dzisiaj wyzwaniem dla potwierdzenia siebie jest scjentyzm, tj. pewnego rodzaju sposób pojmowania funkcji nauki w całości naszego życia. Fragment książki To, co naturalne Serię zapoczątkowało wydanie książki Kim jest człowiek? Abrahama J. Heschela w tłumaczeniu Katarzyny Wojtkowskiej, inicjatorki serii. Od 2017 roku ukazały się m.in.: Moje poszukiwania absolutów Paula Tillicha, Dlaczego kochamy? Harry’ego Frankfurta, W mroku uczonej niewiedzy Karola Tarnowskiego, Sens życia i jego znaczenie Susan Wolf, Lustereczko, powiedz przecie… Simona Blackburna, Status moralny. Obowiązki wobec osób i innych istot żywych Mary Anne Warren, Śmierć i życie po śmierci. Kiedy umrę, ludzkość będzie trwać Samuela Schefflera, Prawda i życie. Dlaczego prawda jest ważna Michaela Patricka Lyncha, Godny pożądania stan świadomości. O przyjemności jako wartości ostatecznej Katarzyny de Lazari-Radek oraz Zależne zwierzęta rozumne. Dlaczego ludzie potrzebują cnót Alasdaira MacIntyre’a. W przygotowaniu książka autorstwa Roberta P. George’a. * Seria „Kim Jest Człowiek? ” jest płaszczyzną rozmowy, do której zapraszamy uczonych i myślicieli, przedstawicieli różnych środowisk, a także wszystkich, dla których kluczowe jest pytanie o człowieka. Katarzyna Wojtkowska

Towards the Modern Theory of Motion. Oxford Calculators and the new interpretation of Aristotle

Elżbieta Jung, Robert Podkoński

The problem of the continuity of science from the medieval to the modern times of the 17th century, when Galileo and Newton developed the correct theory of mechanics, occupied historians of science from the beginning of the 20th century. Some believe that the fourteenth-century English scholars who created the School of Oxford Calculators and their French and Italian followers. with their solutions, laid the foundations for the development of modern physics. Others believe that medieval natural philosophy made no contribution to the development of modern science. The presented book is a voice in this discussion and an attempt to answer the question about the continuity of science. Considering how much has been discovered, edited and written about the Oxford Calculators, the book reviews and compares the results of our research with works of the other historians' research into the intellectual heritage of these 14th century English thinkers in order to enrich and update the views on the Oxford Calculators' natural philosophy in perhaps its most fundamental aspect - at least from the point of view of Aristotle's philosophy - namely the subject of "science of local motion." The discussion are mostly focused on topics that were important to medieval thinkers and not those that could be most interesting from the modern point of view, and the research are directed on the Oxford Calculators' tradition in science toward a prospecting of the innovative character of their teaching, and here first of all against the background of Aristotelian theories, and then the subsequent search for possible innovations which could have inspired early modern scientists. As the conclusions of the research on the theories of Oxford calculators are still formulated mainly on the basis of analyzes of incomplete printed texts, the critical editions of Latin texts are offered. These are not only the most famous Calculators' works, such as William Heytesbury's De tribus praedicamentis: de motu locali or John Dumbleton's Part III of the Summa logicae et philosophiae naturalis, but also of a hither to unknown work by Richard Kilvington, i.e., his question on local motion and the question on local motion written by the anonymous author of the treatise De sex inconvenientibus.

Traktat polityczno-filozoficzny. O dobrym państwie, szczęśliwym społeczeństwie i ewolucji ludzkości

W. Julian Korab-Karpowicz

„Nasz czas to okres postmoderności i zderzenia epok, ale nowa epoka nadchodzi. Jest to ewolucyjność, albo epoka ewolucyjna, która zastąpi moderność i postmoderność”. Traktat polityczno-filozoficzny przedstawia wizję dobrego państwa, szczęśliwego społeczeństwa i ludzkiej ewolucji. W. Julian Korab-Karpowicz dowodzi, że świat tworzony przez człowieka to nie ogół faktów, tak jak twierdził Ludwig Wittgenstein i pozytywiści, ale raczej ogół wartości, o których można mówić z sensem, i dlatego etyka i myślenie polityczne są możliwe. Autor pokazuje, że główną wartością życia społecznego i podstawą polityki jest współdziałanie. Twierdzi, że istotą polityki nie jest walka o władzę, ale zdolność do organizowania społeczeństwa do współpracy i urzeczywistnienie życia dobrego, czyli dobrobytu obywateli. Przypomina również o naszym ważnym zadaniu, jakim jest dążenie do doskonałości moralnej i intelektualnej, warunek postępu w dalszej ewolucji ludzkości. Traktat polityczno-filozoficzny to niezwykła i pouczająca książka, która powinna być szeroko znana. Omawia szereg ważnych idei, które mogą się przyczynić do polepszenia bytu i pozytywnego rozwoju ludzkości. Profesor Wendell O’Brien, Morehead State University Książka jest jednym z najwybitniejszych dzieł z dziedziny filozofii polityki, jakie czytałem w ciągu ostatnich kilku lat. Może zainteresować zarówno politologów, jak i działaczy politycznych oraz wszystkich miłośników ludzkiej godności. Korab-Karpowicz w sposób odważny pokazuje nam istotę problemów współczesności i otwiera dyskusję na temat fascynującej możliwości ludzkiej ewolucji. Profesor Dilipkumar Mohanta, University of Calcutta Traktat polityczno-filozoficzny jest dziełem we współczesnej polskiej literaturze naukowej unikatowym. Jest to publikacja nietuzinkowa i doniosła. Mając również na uwadze oryginalną oraz językowo powabną formę podawczą tego dzieła, należałoby oczekiwać, że Traktat będzie książką przez wiele lat wnikliwie analizowaną i szeroko dyskutowaną. Profesor Jacek Bartyzel, Uniwersytet Mikołaja Kopernika W. Julian Korab-Karpowicz – filozof i myśliciel polityczny, którego zainteresowania obejmują takie zagadnienia jak właściwie zorganizowane życie w społeczeństwie oraz zgodna współpraca międzynarodowa dla pokoju i dostatku. Przedstawił koncepcję ewolucji ludzkości. Głosi potrzebę zastąpienia dzisiejszej postmoderności (ponowoczesności), epoki naznaczonej przez konflikt, ewolucyjnością – nową epoką w historii ludzkości, w której człowiek będzie dążył do harmonii społecznej oraz osobistej doskonałości i w ten sposób kształtował świadomie swoje przeznaczenie. Po studiach filozoficznych w Polsce i Stanach Zjednoczonych oraz uzyskaniu doktoratu na Uniwersytecie Oksfordzkim wykładał na wielu uniwersytetach na trzech kontynentach. Habilitację z filozofii uzyskał na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Obecnie jest profesorem Uniwersytetu Opolskiego. Jest autorem Harmonii społecznej, wydanej przez PIW w ramach serii Biblioteka Myśli Współczesnej, oraz innych książek przetłumaczonych na kilka języków. W roku 2021 zajął pierwsze miejsce w ogólnopolskim plebiscycie Osobowość Roku Polski 2020 w kategorii Nauka.

Transcendentalny i nietranscendentalny sens jedności w myśli XIII wieku na tle filozoficznej tradycji

Jan Kiełbasa

Studia nad transcendentalnym sensem jedności (i - odpowiednio - nad jej sensami nietranscendentalnymi), zwłaszcza związane z badaniem odległej epoki w dziejach filozofii (a taką niewątpliwie jest wiek XIII - złoty wiek scholastyki, a zarazem archiwum myśli dawno przebrzmiałych, zapomnianych, zdekonstruowanych", tak martwych i niezrozumiałych jak łacina, w której je zapisano), można uznać za intelektualną ekstrawagancję, anachronizm, świadomą marginalizacje. Autor nie obiecuje, że wystąpi tu z jakimiś rewolucyjnymi odkryciami, że dokona jakiegoś modernizującego" przekładu starych problemów i starego dyskursu na któryś z powszechnie akceptowanych dyskursów filozofii współczesnej. Wyznacza sobie nieco skromniejsze zadanie: poszerzenie zwyczajowo zakreślanego pola badawczego, włączenie w nie postaci, dzieł i problemów z reguły niezauważanych bądź takich, które wciąż nie doczekały się gruntownej analizy, choć zasługują na poważny namysł. Wydaje się bowiem, że do tej pory nie przeprowadzono kompleksowego badania poświęconego wyłącznie zagadnieniu jedności w myśli XIII wieku, zwłaszcza zaś rozpoznaniu i skonfrontowaniu z sobą różnych wariantów jej transcendentalnych i nietranscendentalnych znaczeń. Może wynikiem proponowanej tu analizy będzie odkrycie, że ta domniemana średniowieczna prehistoria filozofii skrywa nie tylko skamieliny i muzealne eksponaty, ale także żywą myśl filozofa, z którym można nawiązać dialog, wejść w spór, szukać prawdy. Ubocznym zamysłem tej rozprawy jest bowiem zarówno upowszechnienie pewnej partykularnej wiedzy, jak i przybliżenie stylów myślenia i sposobów argumentowania właściwych tamtej odległej epoce, krótko mówiąc - przybliżenie tego, co Gilson przed laty nazwał duchem filozofii średniowiecznej".

Trauma bezkresu. Nietzsche, Lacan, Bernhard i inni

Marcin Polak

Najważniejsze dla całego zamysłu konstrukcyjno-myślowego książki są trzy teksty-rozdziały poświęcone postaciom (Nietzsche, Lacan, Bernhard), które zdaniem Autora – i tu formułuje on swoje credo – sprostały wyzwaniu nihilistycznemu, przepracowały pozytywnie tytułową „traumę bezkresu”, afirmując, wobec notorycznej groźby bezsensu, przygodność i nie-konieczność istnienia w nieskończoności poza wszelką dającą się racjonalnie oswoić całością. Każda z nich czyni to w swoisty dla siebie sposób, dostępnymi sobie środkami językowo-teoretycznymi. Filozof Nietzsche porzuca wobec porażającego sceptycyzmu swe absolutystyczne pretensje, by ostatecznie oddać się radości tworzenia; psychoanalityk Lacan odsuwa fantazmaty związane z pragnieniem Innego na rzecz afirmatywnego, popędowego „trwania przy realnym”; pisarz Bernhard rozbija swe obsesyjne marzenie o doskonałości, by wyzwolone przez nie błądzenie ironicznie uczynić boleśnie ponawianą przygodą. (…) Książka jest świetnie napisana, sugestywnie i przekonująco, z pasją, takoż demaskatorską i polemiczną, więc dostrzeżemy w niej też niekiedy ostre sądy, wyrażające ideowe preferencje Autora usprawiedliwione kontekstem interpretacyjno-teoretycznym.  Trudno znaleźć na krajowym rynku wydawniczym pozycję podejmującą ściśle tytułową problematykę i do tego ujmowaną w odniesieniu do omawianych w pracy myślicieli, niemniej niejako a priori, wziąwszy pod uwagę pozycje o mniej lub bardziej zbliżonej tematyce, książkę Marcina Polaka zakwalifikowałbym raczej do grupy znakomitych.   Z recenzji Pawła Pieniążka

Triada

Andrzej Muszyński

Trójkąt to uniwersalny symbol szczęścia, medytacji, światła. Wielką Triadą Platońską nazywa się też trzy Wielkie Idee tj. Dobro, Prawdę i Piękno jako objawienie niedostępnej dla umysłu najwyższej idei, Jedni. Triada to literacka wędrówka po trójkącie geograficznym – pomiędzy Jurą Krakowską, Kolumbią a Birmą w poszukiwaniu przestrzeni spotkania świata materialnego i metafizycznego. Każda podróż, także duchowa musi rozpocząć się jednak od wyznaczenia swojej pozycji we Wszechświecie, czemu doskonale służy dynamicznie rozwijająca się, a w Polsce dotąd nieopisana sztuka wizualizacji kosmosu, space art. Z taką perspektywą autor zabiera czytelnika w góry Sierra Nevada w Kolumbii zamieszkane przez Indian Kogi uznanych za najlepiej zachowaną cywilizację prekolumbijską, by zmierzyć się z ich światopoglądem i pojęciem aluny, którego do dziś nie udało się trafnie wyjaśnić badaczom. Aluna wydaje się bowiem wykraczać poza nasz aparat pojęciowy – pomiędzy słowami „nauka”, a „duchowość” ciągle stawiamy spójnik. Swoje zdanie na jego temat mają buddyści, dlatego autor zabiera czytelnika do Birmy, jednego z najbardziej konserwatywnych krajów buddyjskich, opowiadając o zapomnianej sztuce walki, fuzji sacrum i profanum i tajemniczym stworzeniu, które dzieli ludzi, bo pozostaje kwestią wiary. Praca zajęła II miejsce w konkursie „Nauka a duchowość”, zorganizowanym przez Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych oraz Tygodnik Powszechny, rozstrzygniętym przez jury w składzie: ks. prof. Michał Heller, ks. Adam Boniecki. seria PIĄTY WYMIAR 

Triumf człowieka pospolitego

Ryszard Legutko

Książka niniejsza traktuje o podobieństwach między komunizmem i socjalizmem a liberalną demokracją. Człowiek socjalistyczny i liberalno-demokratyczny nie tylko nie mają pamięci, lecz z nią walczą, relatywizują jej przekaz. Oba ustroje wytwarzają przynajmniej w warstwie oficjalnej wykładni ideologicznej takie nastawienie do świata, dzięki któremu człowiek czuje się znacznie swobodniej niż kiedykolwiek w przeszłości. Zrzuca z siebie ogromną część związków lojalnościowych i zobowiązań, jakie go do tej pory pętały: religijne, obyczajowe, narodowe, środowiskowe, tradycyjne, autorytetowe. We współczesnym świecie w coraz większym stopniu bierze się w obronę rzeczy wulgarne, brzydkie i oburzające, które naturalnie określają aspiracje człowieka liberalno-demokratycznego, co ten coraz śmielej i z coraz mniejszym wstydem potwierdza. Zarówno komunizm (socjalizm), jak i liberalna demokracja są ustrojami, które w zamierzeniu mają zmieniać rzeczywistość na lepszą. Są jak się dzisiaj mówi obowiązującym żargonem projektami modernizacyjnymi. Oba wyrastają z przekonania, że świat taki, jaki jest, nie może być tolerowany, że powinien być zmieniony, że to, co stare, powinno być zastąpione nowym. Oba są ustrojami silnie i by tak rzec niecierpliwie ingerującymi w materię społeczną i oba uzasadniają tę ingerencję argumentem, że prowadzi to do polepszenia stanu rzeczy przez unowocześnienie.                     Fragment Wstępu

Trzy problemy współczesnej filozofii umysłu

Tadeusz Skalski

Wraz z eliminacją niematerialnego umysłu myśli, wrażenia, wspomnienia, wyobrażenia itd. znalazły się „na bruku”. Próby znalezienia dla nich miejsca w materialnym świecie to główne zajęcie współczesnych miłośników mądrości, a trudności, które się w ich trakcie pojawiają, składają się na problematykę filozofii

U-chodzić

Tadeusz Sławek

Wykorzystując teksty literackie i filozoficzne, książka podejmuje próbę opisu pewnej postawy egzystencjalnej człowieka przekładającej się na zachowania społeczne. Jest to więc studium mieszczące się na pograniczu filologii i nauk społecznych, które może zainteresować przedstawicieli obydwóch dyscyplin naukowych. Postawę, o której mowa, określamy jako u-chodzenie, a jej walorem jest to, że doceniając dynamikę życia jednostki oraz konieczność uczestniczenia w życiu społecznym, pozwala ona na wyswobodzenie człowieka ze ścisłych zależności od tego, co zwiemy „sposobem urządzenia świata”. U-chodzący szanuje zastany porządek, ale nie uznaje jego ostateczności, dążąc do zmiany, w przekonaniu że absolutyzowanie i dogmatyzowanie każdego ładu, wszystkiego, co wykracza poza stan aktualny, prowadzi do wyeliminowania niepokoju, który jest źródłem myślenia o innych porządkach życia zarówno jednostki, jak i społeczeństwa. Stąd wątek myślenia utopistycznego, będącego źródłem nadziei na zmianę. Jest to także medytacja nad chodzeniem, które traktujemy nie tylko z punktu widzenia motoryki człowieka – jako sposób przemieszczania się w przestrzeni, lecz przede wszystkim jako sposób tejże przestrzeni rozumienia i interpretowania. Stąd obecność takich autorów, jak Nietzsche, Rousseau, Thoreau, Espedal, Sebald, Dillard, którzy sami określali się mianem członków Zakonu Piechurów. Prowadzi nas to do podjęcia próby skorygowania postrzegania świata jako domeny głównie „ludzkich” urządzeń i sposobów organizacji (w tym sensie to „noga”, a nie „ręka” jest tym organem ciała ludzkiego, który interesuje nas w tej pracy), tak by przywrócić głęboki związek między „ludzkim” a „nie-ludzkim”. Pojęcie „nie-ludzkiego” obejmujące zwierzęta i rośliny, lecz również bogów odgrywa w książce istotną rolę, prowadząc ją na pogranicza geopoetyki i studiów postsekularnych. Ale jest to także medytacja nad przemijaniem i nieuchronnym u-chodzeniem jednostki.

Uchwycić przemijanie

Michał Heller

   Jednym z najbardziej osobistych doświadczeń człowieka jest doświadczenie zanurzenia w strumień czasu. Michał Heller przedstawia zagadnienie czasu w perspektywie historycznej mając na uwadze dzisiejszy stan nauk: matematyki, fizyki i kosmologii. Możemy śledzić pasjonującą historię myśli ludzkiej zmagającej się z uchwyceniem czegoś tak dobrze nam znanego z codziennego, a jednocześnie tak trudnego do zwerbalizowania, jak przemijanie.  Przeszłość to ogromny obszar, który już był, przyszłość to nieskończone pole możliwości, a chwila teraźniejsza jest punktem, nicością, odgradzająca przeszłość od przyszłości, ale równocześnie jest ona czymś najbardziej rzeczywistym – rzeczywistym, bo jedynym, co naprawdę istnieje.  Przeszłości już nie ma, przyszłości jeszcze nie ma, jedynie teraźniejszość JEST.  Michał Heller  Michał Heller – kosmolog, filozof i teolog, Laureat Nagrody Templetona i założyciel Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych w Krakowie. Autor m.in. książek Bóg i geometria (CCPress 2015), Moralność myślenia (CCPress 2015), Ważniejsze niż Wszechświat (CCPress 2018). 

Uczta

Platon

Tłumacz o Uczcie Platona: Jesteśmy w innym świecie; dwadzieścia trzy wieki wstecz, a jednak dziwnie to wszystko nowoczesne i żywe wstaje spod pióra Platona. Towarzystwo inteligencji ateńskiej zeszło się wieczorem w roku 416 przed Chr. i rozmawia po kolacji o rzeczach mądrych. Bawią się. Chwilami puste, dziecinne prawie żarty, chwilami bajka i mit, to znowu rozkoszna gra słów wieloznacznych i gra na trudnym instrumencie dobrej mowy, chwilami zachwyty myślowe i słowa oderwanych objawień, to znowu apoteoza człowieka, pana nad sobą i pana nad otoczeniem. To wszystko na tle rozmowy o Erosie. Kobiet nie ma, a jest nastrój kwiatów w powietrzu; drewnianych uczonych nie ma, a jest atmosfera jasnej, prostej a bystrej myśli, niby blask jasnych oczu Pallady; jest rozkosz myślenia pojęciami ogólnymi, niby stąpanie po szczytach tam, gdzie obłoki blisko, a niżej gaje róż.

Uczta

Platon

Dialog Platoński, obok Państwa uważany za jedno ze szczytowych osiągnięć literackich Platona. Głównym tematem dialogu jest miłość (eros). Dialog ma skomplikowaną konstrukcję ramową o kilku poziomach narracji wydarzenia z uczty u Agatona referuje Apollodor na podstawie wieści zasłyszanych od innej osoby. Sedno stanowią przytoczone mowy uczestników uczty każda z nich opowiada o Erosie z innej perspektywy, zależnie od zajęcia lub charakteru opowiadającego.

Uczta

Platon

Uczta to utwór Platona, filozofa greckiego, ateńczyka, twórcy tradycji intelektualnej znanej jako platonizm.   Głównym tematem tego dialogu jest miłość (eros). Uczta, obok Państwa, uważana jest za jedno ze szczytowych osiągnięć literackich Platona.  

Uczta

Platon

Klasyczny tekst w nowoczesnej formie ebooka. Pobierz go już dziś na swój podręczny czytnik i ciesz się lekturą!

Ułamki filozofii

Leszek Kołakowski

Najwybitniejszy polski filozof komentuje słynne cytaty filozoficzne.  Od Wiem, że nic nie wiem Sokratesa, przez Myślę, więc jestem Kartezjusza, aż po Rzeczywistość nie istnieje Baudrillarda Ułamki filozofii to wybór kilkudziesięciu znanych myśli wielkich filozofów, od antyku po współczesność, uzupełnionych refleksjami Leszka Kołakowskiego. Poruszają najważniejsze kwestie filozoficzne: problem poznania i prawdy, istnienia świata i istnienia Boga, dobra i zła, świadomości i wolności. Leszek Kołakowski, prowadząc czytelnika przez tę bardzo skrótową i osobistą historię filozofii, opatruje słynne zdania wnikliwym, czasem przewrotnym lub krytycznym komentarzem.   Ułamki filozofii to oryginalna zachęta do własnych rozważań filozoficznych, inspirująca lektura dla każdego czytelnika.  Leszek Kołakowski (1927-2009) wybitny polski filozof, historyk idei, eseista i publicysta. Wyjechał z Polski w 1968 roku. Związany na stałe z Uniwersytetem Oksfordzkim, wykładał także m.in. w Yale University, University of Chicago i University of California w Berkeley. Członek Polskiej Akademii Nauk, laureat licznych nagród. Interesował się historią filozofii, filozofią kultury i religii, był także popularyzatorem filozofii.

Umbra veri. Arnobiusz i nurty filozofii klasycznej

Anna Kucz

W publikacji ukazano przemiany myśli europejskiej, jakie dokonały się w zderzeniu cywilizacji antycznej z chrześcijaństwem. Postacią obrazującą owo zderzenie jest Arnobiusz, łaciński retor i apologeta, żyjący na przełomie III i IV wieku. Jego refleksje zaprezentowane w Adversus Nationes odzwierciedlają sposób, w jaki filozofia grecko-rzymska wpłynęła na myślenie intelektualnych elit wczesnochrześcijańskich, do których należał. W dziele Arnobiusza mentalność klasyczna i chrześcijańska, chociaż stanowią dwa odrębne światy, wzajemnie się przenikają. Stałym kontekstem i głównym bodźcem przeprowadzonych w apologii Arnobiusza analiz filozoficznych jest próba dotarcia do prawdy. Wszelki wysiłek związany z poszukiwaniem prawdy odsłania wszechstronny umysł apologety i ukazuje jego postawę pełną szacunku dla religijnego kultu, przeżywanego nie emocjonalnie, lecz racjonalnie. Oryginalność Arnobiusza polega nie na tym, że stworzył dzieło teologiczne lub filozoficzne, ale na tym, że swoją apologię oparł na światopoglądzie panującym w Imperium Romanum oraz na założeniach filozofii klasycznej. Autorka przedstawia poglądy tego filozofa na temat duszy ludzkiej, człowieka, jego pochodzenia, jak również kondycji ludzkiej, przeznaczenia człowieka oraz jego wyobrażeń na temat Boga i bogów. Ukazuje, w jakim stopniu w zaproponowanych przez apologetę koncepcjach odzwierciedlają się różne nurty filozofii klasycznej.