Kategoria punktu widzenia w przekładzie ustnym z perspektywy językoznawstwa kognitywnego. W relacji język polski - język angielski

Łukasz Wiraszka

Książka stanowi próbę ukazania szeregu zjawisk semantycznych, które wspólnie określić można mianem zmian – czy też przesunięć – punktu widzenia osoby mówiącej, przez pryzmat aparatu pojęciowego, jaki oferuje językoznawstwo kognitywne, na materiale przekładu ustnego. Analiza licznych autentycznych przykładów z tłumaczeń w parze języków polski–angielski pozwala autorowi wskazać kilka interesujących regularności i zależności w ramach relacji między tłumaczeniem konsekutywnym a symultanicznym, a także zaoferować implikacje dla dydaktyki przekładu ustnego. Łukasz Wiraszka – tłumacz języka angielskiego, pasjonat językoznawstwa kognitywnego, wykładowca w Katedrze UNESCO do Badań nad Przekładem i Komunikacją Międzykulturową Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.  

"Kobiety fenickie" Lucjusza Anneusza Seneki. Opracowanie monograficzne

Tomasz Sapota, Iwona Słomak

Dramat Kobiety fenickie Seneki Filozofa od wieków prowokuje do pytań o swoją kompletność, przynależność gatunkową, a wreszcie o literackie wzorce. W aspekcie kompozycyjnym i tematycznym prezentuje się jednak jako utwór zarówno spójny, jak i zasadniczo odmienny od zachowanych tragediowych ujęć dziejów Labdakidów. Seneka, inaczej niż Eurypides w Fenicjankach, nie wydaje się zainteresowany ukazaniem ironicznego wymiaru ludzkich poczynań po to, żeby zalecić swoim odbiorcom bierną akceptację wyroków losu. Sensacyjna materia fabularna stanowi dla rzymskiego tragika pretekst do wyrażenia wątpliwości co do norm regulujących stosunki między jednostką a rodziną i jednostką a państwem. Kwestie te nie znajdują łatwego rozwiązania: autor Kobiet fenickich konfrontuje stanowiska czterech postaci o silnych osobowościach – Edypa, Antygony, Jokasty i Polynejkesa – wykluczające porozumienie, a co za tym idzie trywializację problemu. Pokazuje, że pojęcia, w oparciu o które tworzymy ponadjednostkowe wizje ładu moralnego, ulegają przewartościowaniu w zależności od kontekstu i od strategii retorycznej  zastosowanej w argumentacji. Zniechęca do posługiwania się nimi w sposób naiwny. Problematyce tej autorzy poświęcili miejsce w pierwszej części niniejszej monografii, omawiając ponadto m.in. testimonia i wczesną recepcję tragedii Seneki oraz podejmując obszernie kwestię możliwej interpretacji zachowanych tytułów utworu. Drugą część wypełnia szczegółowe omówienie miejsc Kobiet fenickich w konfrontacji z tradycją wydawniczo-interpretacyjną. Do monografii dołączony został aneks zawierający edycję i przekład sztuki. Książka jest trzecią wspólną publikacją autorów przygotowaną w ramach kierowanego przez Tomasza Sapotę projektu Tragedie Seneki. Dotychczas ukazały się komentowane przekłady Trojanek (2016) i Edypa (2017). Kolejnymi pozycjami w serii będą monografie poświęcone Thyestesowi, Fedrze i Herkulesowi w szale.

Kobiety i milczenie w "Pervigilium Veneris"

Anna Kucz

Książka jest pierwszą w języku polskim monografią na temat anonimowego poematu Pervigilium Veneris, który doczekał się wielu inspirujących interpretacji literackich, jak i instrumentalno-wokalnych. Przeanalizowanie niezwykłych podobieństw zwrotów i motywów, jakie pojawiają się tak w Pervigilium, jak i w poezji Nemezjana, przyczyniło się do potwierdzenia tezy Monceaux, że autorem dzieła może być Nemezjan, kartagiński poeta tworzący w III w. n.e. Autorka analizuje techniki portretowania bogiń Diany i Wenus oraz sióstr Filomeli i Prokne, zestawiając je z prefiguracjami zawartymi w poematach m.in. Lukrecjusza, Katullusa, Stacjusza i Nemezjana. Przedmiotem refleksji są również enigmatyczne słowa Terei puella oraz Illa cantat, nos tacemus, które nawiązują do motywu milczenia kobiet, mocno podkreślonego w literaturze antycznej.

Komentowana bibliografia polskich przekładów piśmiennictwa kręgu Slavia Orthodoxa

Agata Kawecka, Izabela Lis-Wielgosz, Ivan N. Petrov, Małgorzata Skowronek, ...

Jednym z podstawowych składników historii recepcji piśmiennictwa kręgu Slavia Orthodoxa w Polsce jest rozwijana na przestrzeni wieków – z różną dynamiką – twórczość przekładowa. Jej całościowy opis oraz szczegółowa analiza wymaga zebrania, zaprezentowania i skomentowania danych bibliograficznych na temat istniejących tłumaczeń przedmiotowego piśmiennictwa. Temu właśnie poświęcony jest kolejny tom „Series Ceranea”. Bibliografia uwzględnia teksty powstałe i/lub funkcjonujące w kręgu Słowiańszczyzny obrządku wschodniego między schyłkiem IX a XXI wiekiem, które zostały przełożone na język polski z języka staro-cerkiewno-słowiańskiego, oraz redakcji (odmian lokalnych) języka cerkiewnosłowiańskiego. Opisem objęto zarówno utwory, których autorstwo jest możliwe do określenia, jak i piśmiennictwo anonimowe. Bibliografii towarzyszy kilkanaście analityczno-opisowych studiów szczegółowych.

Kontrasty w humanistyce: literatura, język, kultura / Les contrastes dans les humanités : littérature, langue, culture

Eliza Sasin, Anita Staroń

Kontrast leży u źródła postrzegania świata przez człowieka – próbując opisać otaczającą nas rzeczywistość, przedstawiamy dane zjawisko w opozycji do innego, zupełnie odmiennego. „Prawda potrzebuje kłamstwa – bo jakże ją zdefiniować bez kontrastu?” – pisał Paul Valéry, zauważając tę zależność. Według tej reguły można stwierdzić, że dobro i zło, światło i mrok, piękno i brzydota oraz wszystkie inne przeciwieństwa istnieją nierozerwalnie, w harmonii i równowadze, wzajemnie się definiują, a nawet uzupełniają, tworząc w ten sposób wszechświat, tak jak w koncepcji yin-yang. Zgromadzone w tomie analizy stanowią próbę uchwycenia wielowymiarowej istoty kontrastu w literaturze, języku i kulturze. * Le contraste est aux sources de la perception humaine du monde : en essayant de décrire la réalité qui nous entoure, nous présentons un phénomène donné en opposition à un autre, complètement différent. « La vćritć a besoin d'un mensonge -car comment la dćfinir sans contraste ? » – a écrit Paul Valéry, constatant cetle dépendance. Selon cette règle, on peut dire que le bien et le mal, la lumière et l’obscurité, la beauté et la laideur, et tous les autres opposés existent inséparablement, en harmonie et en équilibre, se définissant mutuellement et même se complétant, créant ainsi un univers, comme dans le concept du yin-yang. Les analyses rassemblées dans ce volume tentent de saisir la nature multidimensionnelle du contraste dans la littérature, la langue et la culture.

La concettualizzazione del "corpo umano" nel discorso persuasivo rivolto al pubblico femminile. L'approccio cognitivo

Agnieszka Pastucha-Blin

Monografia stanowi próbę zaprezentowania sposobu konceptualizacji pojęć corpo umano (pol. ludzkie ciało) i cura del corpo (pol. troska o ciało) w tekstach poświęconych zdrowiu i urodzie kobiet. Tym samym porusza bardzo aktualny we współczesnym świecie temat dbania o własne ciało, wygląd zewnętrzny, zdrowie i samopoczucie. Zamierzeniem pracy jest ukazanie, w oparciu o analizę korpusu złożonego z tekstów perswazyjnych, metaforycznego ujmowania rzeczywistości przez użytkowników języka włoskiego. Przedstawione badania wpisują się w ramy kognitywnego paradygmatu językoznawstwa. Podejmując zagadnienia perswazji językowej autorka rozważa szeroko pojęty dyskurs, jego typologie i powiązania z sytuacją komunikacji, jak również samą naturę perswazji i rodzaje stosowanej argumentacji jako jej narzędzia językowego. W pierwszych rozdziałach książki omówione zostaje pojęcie konceptualizacji (opartej na kategorialnej organizacji doświadczenia, będącej podstawą procesu ludzkiego poznania) oraz jej rola w opisie semantycznym wybranej klasy tekstów. Przybliża się także definicje, wyznaczniki i typy tekstów ze szczególnym uwzględnieniem tekstu argumentacyjnego. Kolejne części pracy dotyczą analizy wyrażeń metaforycznych ukazujących szereg zależności między pojęciem corpo a pojęciami: materia prima, pianta, edificio, oggetto del culto religioso (analogicznie cura del corpo - guerra, viaggio). Szczegółowo scharakteryzowani są również uczestnicy aktu komunikacyjnego oraz mechanizmy językowe wykorzystywane przez autorów tekstów perswazyjnych do oddziaływania na odbiorcę.

La méthode d'enseignement à distance dans le développement de la compétence rédactionnelle en langue étrangère

Beata Gałan

Przedmiotem pracy jest refleksja nad efektywnością kształcenia na odległość w procesie nauczania/uczenia się języka obcego. W oparciu o możliwości wykorzystania nowych technologii, Autorka postawiła sobie za cel ocenę skuteczności oraz analizę specyfiki metody nauczania na odległość w rozwijaniu kompetencji wypowiedzi pisemnej w języku obcym w stosunku do klasycznego nauczania. Punktem odniesienia dla zaplanowanych badań była analiza właściwości metody zdalnej oraz technik informacyjnych i komunikacyjnych (TIK), refleksja nad procesem redakcyjnym w języku obcym oraz pogłębienie wiedzy na temat dydaktycznych i społecznych aspektów edukacyjnej przestrzeni wirtualnej (klasa wirtualna). Na podstawie zarysowanej tematyki, przeprowadzono badania eksperymentalne z wykorzystaniem przestrzeni wirtualnej. Badaniem objęto osoby rozpoczynające naukę języka francuskiego (poziom A1-A2 według Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego) jako co najmniej drugiego języka obcego w ramach kształcenia akademickiego. Zebrany materiał badawczy oraz jego analiza dostarczyły istotnych informacji na temat efektywności oraz specyficznych uwarunkowań metody nauczania na odległość.

La néologie de l\'adjectif en français actuel

Alicja Kacprzak

Parmi de nombreux travaux traitant l’adjectif sous différents angles, force est de constater l’absence quasi complète d’études visant ses dernières tendances évolutives. Cet ouvrage présente l’image de la néologie adjectivale en français de nos jours ; par cela il rend compte de la dynamique de cette catégorie au début du IIIe millénaire. La recherche s’appuie sur un corpus d’unités adjectivales recueillies à partir de 2014/2015 au sein des observatoires de repérage semi-automatique des néologismes, le Logoscope et Néoveille, opérant dans les articles de presse stockés, grâce à l’application de la méthode de « dictionnaire de référence ou d'exclusion ». L’ensemble des adjectifs obtenus de cette façon a été par la suite soumis à une étude détaillée selon trois points de vue : formel, sémantique et pragmatique.   Ces analyses donnent lieu à la constatation que l’adjectif néologique en français actuel constitue un phénomène lexical riche et complexe. Les unités nouvelles sont obtenues essentiellement grâce à des procédés lexicogéniques traditionnels, mais certaines particularités se manifestent aussi, soit par la sélection inhabituelle de certains morphèmes dérivatifs, soit par le recours à des instruments de formation originaux. Les modèles sémantiques de contraste, d’intensité et d’approximation, qui apparaissent comme particulièrement puissants dans le corpus étudié, dans une large mesure sous-tendent la créativité adjectivale contemporaine, tout en correspondant à des fonctions auxquelles les adjectifs nouvellement créés sont dévolus.