Proste Metody Sabotażu (1944)

Office of Strategic Services

Proste Metody Sabotażu to podstawa do szkolenia ruchu oporu w krajach okupowanych w czasie II Wojny Światowej, stworzona przez aliantów - stanowi obecnie cenny dokument źródłowy o wartości historycznej i poznawczej.  Z WPROWADZENIA:  Celem tego opracowania jest scharakteryzowanie prostego sabotażu, nakreślenie jego możliwych skutków oraz przedstawienie sugestii dotyczących jego inicjowania i przeprowadzania. Sabotaż obejmuje zarówno wysoce techniczne działania typu coup de main, które wymagają szczegółowego planowania i wykorzystania specjalnie wyszkolonych agentów, jak i niezliczone proste działania, które może wykonać zwykły obywatel-sabotażysta. Niniejsze opracowanie dotyczy przede wszystkim tego drugiego typu działań. Prosty sabotaż nie wymaga specjalnie przygotowanych narzędzi czy sprzętu, może być wykonywany przez zwykłego obywatela, który może, ale nie musi działać indywidualnie, bez konieczności aktywnego powiązania ze zorganizowaną grupą. Jest on przeprowadzany w taki sposób, aby wiązał się z minimalnym niebezpieczeństwem uszkodzenia ciała, wykrycia i odwetu. Tam, gdzie w grę wchodzi zniszczenie, bronią obywatela-sabotażysty są sól, gwoździe, świece, kamyki, nici lub inne materiały, których posiadania można się spodziewać po nim, jako właścicielu domu lub pracowniku w jego konkretnym zawodzie. Jego arsenał to półka w kuchni, sterta śmieci, jego własny zestaw narzędzi i zapasów. Narzędziami jego sabotażu są zazwyczaj przedmioty, do których ma normalny i niepozorny dostęp w życiu codziennym. Drugi rodzaj prostego sabotażu nie wymaga żadnych narzędzi niszczących i jeśli w ogóle powoduje szkody fizyczne, to w sposób wysoce pośredni. Opiera się on na uniwersalnych możliwościach podejmowania błędnych decyzji, przyjmowania postawy braku współpracy i nakłaniania innych do pójścia w swoje ślady. Podjęcie błędnej decyzji może być po prostu kwestią umieszczenia narzędzi w niecodziennym miejscu zamiast we właściwym.  Brak współpracy może prowadzić do choćby tworzenia nieprzyjemnej sytuacji wśród współpracowników, wdawaniu się w kłótnie lub okazywaniu obojętności i głupoty. Ten aspekt działalności, czasami określany jako „czynnik ludzki”, jest często odpowiedzialny za wypadki, opóźnienia i ogólne utrudnienia nawet w normalnych warunkach.  Potencjalny sabotażysta powinien odkryć, jakie rodzaje błędnych decyzji i działań są zwykle spotykane w tego rodzaju pracy, a następnie powinien obmyślić swój sabotaż tak, aby powiększyć ten „margines błędu”.

Pruska elita władzy na Górnym Śląsku (1871-1918)

Jakub Grudniewski

Książka przybliża elity władzy na pruskim Górnym Śląsku (rejencji opolskiej) w okresie trwania Cesarstwa Niemieckiego (1871-1918): prezydentów rejencji opolskiej, landratów (starostów powiatowych) oraz nadburmistrzów. Autor opisuje praktykę wykonywania przez członków tej elity swoich obowiązków służbowych, dokonuje socjohistorycznej analizy ilościowej i jakościowej grupy wyższych urzędników, przedstawia i ocenia wpływ administracji na specyficzne dla Górnego Śląska procesy i zjawiska. Autor weryfikuje w ramach pracy tezę zakładającą, że rejencja opolska ze względu na to, że była szczególnym w zarządzaniu terenem, wymagała pod pewnymi względami specjalnego doboru osób piastujących ważne stanowiska administracyjne.

Przyszedł czas na ruch kobiet poważnych. Kampania o prawo do wykształcenia i pracy zawodowej, w tym artystycznej, kobiet wywodzących się z ziemiaństwa i inteligencji w latach 1864-1914 w Królestwie Polskim

Joanna Dobkowska-Kubacka

Książka opowiada o aspiracjach zawodowych oraz związanych z nimi aspiracjach edukacyjnych kobiet wywodzących się z ziemiaństwa i inteligencji w Królestwie Polskim. Opracowanie obejmuje okres od klęski Powstania Styczniowego do wybuchu I wojny światowej, jednak z uwagi na fakt, że prawo kobiet do pracy zawodowej, a szerzej: kwestionowanie obowiązującej płeć żeńską roli społecznej, nie stanowiło w latach 60. XIX wieku w Królestwie Polskim tematu całkowicie nowego, pierwszy raz emocjonującego opinię społeczną, czy też nigdy wcześniej niepoddawanego dyskusji na forum publicznym, w tekście znalazły się informacje dotyczące również pierwszej połowy stulecia. Był to czas wyjątkowo dynamicznych przemian gospodarczych, społecznych, a także mentalnościowych w Królestwie Polskim. W ich ramach nastąpiło stopniowe - czasem trudne i bolesne, ale często też satysfakcjonujące dla dotkniętych tym procesem jednostek - "przeformułowanie" roli kobiety. W tym przełomowym dla polskiej emancypacji okresie kobiety wywalczyły sobie prawo do pracy zawodowej, również w prestiżowych zawodach intelektualnych, oraz do profesjonalnego zajmowania się sztuką. Niniejsze opracowanie, opierając się w dużej mierze na źródłach, wykorzystuje je również obficie w formie cytatów, między innymi po to, by oddać klimat epoki. Poszczególne charakterystyczne sformułowania czy zwroty stanowią lustro, w którym odbija się panująca w XIX wieku mentalność.

Radykałowie polistopadowi i nowoczesna galaktyka pojęć (1832-1888)

Piotr Kuligowski

Z pozoru wszystko było takie jak zwykle – rozrzucone książki, fragmenty nieukończonego rękopisu, spotkanie, do którego nie doszło, kolejna głośna kłótnia w Hotelu Taranne. A potem kolejne zadrukowane szpalty czasopism, w których autorzy wyrażali wzajemne pretensje i ubolewali nad utraconą jednością niedawnych towarzyszy broni. Wstrząsy docierały jednak do tej wspólnoty także z zewnątrz. To doniesienia o kolejnych ofiarach na ziemiach polskich, alarmistyczne raporty o potędze Rosji, reakcje opinii publicznej Zachodu na sprawę polską, a także zetknięcie z szeregiem nieznanych na ziemiach polskich zjawisk społecznych czy gospodarczych. Te pojedyncze, rozchwiane emocje – obawy, nadzieje, wzmożenia, rozczarowania – w szerszej perspektywie przyczyniły się do istotnych przesunięć w obrębie wyobraźni politycznej. Splot czynników i koniunktur poskutkował bowiem wytworzeniem zestawu narzędzi analitycznych umożliwiających konfrontację z szeregiem wyzwań unowocześniającego się świata. Słowem, polityczny mikro-kosmos radykałów, o których traktuje niniejsza książka, utkany był z pędzących ku nowoczesności pojęć.   Piotr Kuligowski – w 2019 r. obronił rozprawę doktorską na Wydziale Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Zainteresowania badawcze: historia XIX w., historia idei i pojęć, metodologia historii. Realizował granty Preludium i Etiuda, przyznane przez Narodowe Centrum Nauki. Stypendysta rektora UAM, Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej (w ramach Stypendium im. Iwanowskiej) oraz Fundacji z Brzezia Lanckorońskich. Redaktor „Praktyki Teoretycznej”. Publikował m.in. w czasopismach takich, jak „Contributions to the History of Concepts”, „History of European Ideas", „Slovene. International Journal of Slavic Studies”, „Cahiers Charles Fourier”, „Kwartalnik Historyczny”.

Realizm polityczny elity władzy w Królestwie Polskim (1815-1830)

Emil Antipow

Model realizmu politycznego zaprezentowany w tej książce uwypukla jego aspekt etyczny, ujęty przez Maxa Webera w kategorii etyki odpowiedzialności. Z tego punktu widzenia staram się pokazać kształt polityki w Królestwie Polskim - od momentu powstania państwa na Kongresie Wiedeńskim (1815) - do Nocy Listopadowej (1830). W świadomości historycznej (i społecznej) dominuje przekonanie, że to walka powstańcza i romantyczne "mierzenie siły na zamiary" miały największy wkład w odzyskanie przez Polskę niepodległości. Lekceważy się natomiast osiągnięcia zdobyte bez ofiar i rozlewu krwi, co zazwyczaj wymaga większej zręczności i trafnej analizy sytuacji. Tu proponuję przyjrzeć się mniej znanej stronie krótkiego epizodu w dziejach państwa polskiego. Recenzowana rozprawa dobrze realizuje cele i założenia, jakie przyświecały jej Autorowi. To cenny przyczynek do badań nad realizmem w polskim życiu publicznym, po tym jak Polska w wyniku wojny północnej (1700-1721) została poddana rosyjskiej hegemonii. Autor ciekawie analizuje sylwetki rosyjskich protagonistów analizowanych przez siebie wydarzeń. O Aleksandrze, Mikołaju czy Konstantym pisze rzeczowo, a w przypadku tego ostatniego podkreśla, że to niewykorzystana szansa ustrojowo-polityczna Królestwa. Rzadko we współczesnym polskim piśmiennictwie można spotkać się z tego typu stanowiskiem. dr hab. Lech Mażewski, ustrojoznawca Emil Antipow - doktor nauk społecznych w zakresie nauk o polityce i magister filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.

Sacrum i rewolucja. Socjaliści polscy wobec praktyk i symboli religijnych (1870-1918)

Andrzej Chwalba

Ruch socjalistyczny działający na ziemiach polskich przed 1918 r. gromadził w swych szeregach wierzących i niewierzących.. Ci pierwsi stanowili większość, a należeil tu głównie robotnicy, rzemieślnicy i chłopi. Niewierzącymi byli najczęściej inteligenci. Niezaleźnie od przekonań światopoglądowych polscy socjaliści, z wyjatkiem członków SDKPiL, w swej działalności chętnie posługiwali się religijnymi (oraz patriotycznymi) symbolami, obrzędami i retoryką. Czy była to charakterystyczna polska specyfika niespotykana w innych krajach? Jak wyglądały w praktyce wzajemne relacje sacrum i polityki? Czy rodziły konflikty, a jeśli tak, to jakie były ich konsekwencje społeczne, ideologiczne i polityczne? Na te i inne pytania odpowiada ta książka.  

Samodzierżawie a rozwój gospodarczy Królestwa Polskiego w ujęciu Jana Gottlieba Blocha

Andrzej Pieczewski

W historiografii polskiej Jan Gottlieb Bloch (1836-1902) występuje jako wybitny przedstawiciel burżuazji ziem zaboru rosyjskiego. Prezentowany jest przede wszystkim jako finansista i budowniczy kolei żelaznych, a także autor nowoczesnej koncepcji pacyfizmu opartego na argumentach ekonomicznych. Niemal w ogóle nie są natomiast znane jego liczne opracowania na tematy ekonomiczne. Tworząc pod wpływem i w duchu tzw. niemieckiej szkoły historycznej, Bloch analizował rzeczywistość gospodarczą carskiej Rosji oraz ziem polskich znajdujących się pod zaborem rosyjskim. W trakcie swoich badań zauważył związek między rozwojem gospodarczym a panującym w Imperium Rosyjskim skrajnie autorytarnym ustrojem politycznym - samodzierżawiem. Autor monografii przedstawia twórczość ekonomiczną Jana Gottlieba Blocha oraz konfrontuje jego wnioski z poglądami współczesnych ekonomistów i historyków gospodarczych na temat wpływu rosyjskiego autorytaryzmu na rozwój gospodarczy Królestwa Polskiego.

Staropolskie kobiety władzy w historiografii polskiej doby zaborów

Ewa Janeczek-Jabłońska

W publikacji zostały przedstawione wizerunki staropolskich władczyń z uwzględnieniem kontekstu historyczno-kulturowego okresu zaborów i ogólnych tendencji w historiografii. Co historycy czasów narodowej niewoli sądzili o polskich księżnych i królowych, które jako żony i matki towarzyszyły mężczyznom sprawującym władzę? Czy miały one jakiś udział w rządach? Którzy dziejopisowie XIX i początku XX wieku zajmowali się tematyką kobiecą? Zagadnienia te są przedmiotem badań autorki, która oparła swoje analizy na 12 syntezach historycznych oraz ponad 350 artykułach i szkicach. Książka jest adresowana nie tylko do humanistów różnych specjalności, lecz także do pasjonatów historii zainteresowanych pozycją i rolą kobiet w dawnej Polsce. "Praca jest oryginalna i odkrywcza pod względem badawczym. Autorka uporządkowała i uzupełniła istniejący stan badań w zakresie historii kobiet. Przebadała i opisała motywy oraz sposoby wprowadzania postaci kobiecych do narracji o charakterze ogólnym". Z recenzji dr. hab. Andrzeja Stępnika, prof. UMCS

Studia galicyjskie

Alois Woldan

Studia galicyjskie poświęcone są wielonarodowym zjawiskom dawnej Galicji, miastom i ludziom opisanym albo piszącym w różnych językach tego kraju (po polsku, po ukraińsku, po niemiecku). Metoda komparatystyczna, rzadko na razie stosowana w badaniach galicyjskich, pozwala postrzegać pojedyncze teksty jako elementy jednej całości, jednej wielkiej literatury galicyjskiej. Tematami tych szkiców są miasta Lwów i Kraków, etniczna grupa Hucułów oraz poszczególni autorzy galicyjscy z XIX i XX wieku (Franz Kratter, Iwan Franko, Hermann Blumenthal, Jerzy Harasymowicz, Andrzej Kuśniewicz, Jurij Andruchowycz i inni) w kontekście galicyjskim. Posłowie do książki napisał prof. Jacek Purchla. Alois Woldan - studiował teologię, slawistykę i komparatystykę na uniwersytetach w Innsbrucku i Woroneżu (Rosja). Pracował w katedrach slawistyki uniwersytetów w Innsbrucku, Salzburgu, Passau oraz jako lektor austriacki w Moskwie i we Wrocławiu. Obecnie jest profesorem literatur słowiańskich na Uniwersytecie Wiedeńskim, wykłada historię literatury polskiej i ukraińskiej.

Śladami Szeli

Piotr Korczyński

Piotr Korczyński, historyk i publicysta, rozprawia się z potęgą mitów narodowych, zwracając szczególną uwagę na kwestie ludowości. Z charakterystyczną dla swojej twórczości lekkością, a zarazem w sposób dociekliwy i uwzględniający różnego rodzaju konteksty Piotr Korczyński w książce Śladami Szeli pisze swoją historię Polski pod włos. Zapuszcza się na tereny niemal zupełnie nieobecne w podręcznikowej wersji naszych dziejów, ale także interpretuje i analizuje popularne narodowe mity oraz legendy. Jedne poddaje krytycznej weryfikacji, z innych wydobywa racjonalne jądro. Autor rzadko sięga po postaci z pierwszych rzędów historii, a skupia się raczej na aktorach drugo- i trzecioplanowych, co pozwala zupełnie inaczej odczytać kluczowe wydarzenia z mniej lub bardziej odległej przeszłości. Łącząc wątki polityczne, społeczne i kulturowe, które splatają się na przestrzeni wieków, przekonuje, że dopiero z perspektywy „drugiego planu” oficjalnej historii otrzymujemy właściwy, wolny od fałszywych stereotypów i wyobrażeń obraz wydarzeń.

Teka Stańczyka

Andrzej Dziadzio

Stańczycy w społecznej świadomości występują jako symbol postawy lojalizmu wobec austriackiego zaborcy. Kojarzeni są z grupą rządzącą Galicją w II połowie XIX wieku, której polityczne credo miało się sprowadzać do słynnej frazy „Przy Tobie, Najjaśniejszy Panie, stoimy i stać chcemy”. Zapomina się natomiast o tym, że młodzi krakowscy konserwatyści przekonali Polaków do myślenia o narodowej przyszłości w kategoriach realizmu politycznego. Polityczną edukację społeczeństwa polskiego rozpoczęli właśnie Teką Stańczyka. Obecne pierwsze krytyczne wydanie Teki Stańczyka proponuje powrót do źródeł XIX – wiecznego sporu  o kształt polskiej polityki i obronę interesów narodowych. Teka Stańczyka powstała w okresie tworzenia się w Austrii systemu rządów konstytucyjnych i liberalnych. W jej treści czytelnik znajdzie zatem wątki ideowej konfrontacji między doktryną konserwatywną a liberalną w sferze polityki, religii i kultury. Z tych względów Teka Stańczyka, mimo czasami nieraz trudnej formy przekazu, zasługuje na wnikliwą lekturę.  

Województwo mińskie i Jeleńscy w życiu publicznym Rzeczypospolitej w latach 1764-1795 w świetle ich korespondencji

Dariusz Rolnik

W publikacji przedstawiono rodzinę Jeńskich w ujęciu genealogicznym oraz w sposób syntetyczny ukazano jej miejsce w województwie mińskim i całej prowincji litewskiej. W szczegółach opisano udział członków rodziny na sejmikach ziemskich i na sejmach oraz ich zaangażowanie w trybunałach. W publikacji przybliżono również życie społeczno-publiczne województwa mińskiego, z uwzględnieniem wzajemnych zależności i koneksji rodzinnych najważniejszych tamtejszych rodów. W tym kontekście pokazano sposoby osiągania sukcesu na drodze publicznej posługi, ale też polityczne meandry życia publicznego na Litwie.

Wpływ polityki gospodarczej Sankt-Petersburga na rozwój górnictwa węgla kamiennego w Zagłębiu Dąbrowskim w latach 1859-1914

Rafał Wiktor Kowalczyk

To pierwsza w polskiej historiografii gospodarczej monografia ukazująca wpływ polityki gospodarczej Sankt-Petersburga na rozwój – strategicznego dla całej gospodarki Królestwa Polskiego – górnictwa węgla kamiennego z Zagłębia Dąbrowskiego. Autor prezentuje ewolucję tej polityki, począwszy od nieefektywnego i destrukcyjnego etatyzmu, wprowadzającego górnictwo węgla kamiennego na tym obszarze w stan długoletniej stagnacji, aż po okres dynamicznego rozwoju po wdrożeniu „złotych ceł” i nastaniu ery protekcyjno-prohibicyjnej. Momentem przełomowym była wojna krymska, z której Rosja wyszła upokorzona. Zmusiło to Aleksandra II do wprowadzenia w państwie przeobrażeń kapitalistycznych. Gospodarka rosyjska została otwarta na przepływy kapitałowe, towarowe, wymianę handlową, procesy integracyjne i znalazła się w obrębie wpływów globalizacyjnych. Sankt-Petersburg rozwijał jednak w Rosji kapitalizm dynastii Romanowów, nie zaś opierający się na prawidłach rynkowych. Dążył do budowy ośrodka przemysłu ciężkiego z pełnym cyklem produkcyjnym, który miał być ekonomiczną podstawą polityki imperialnej, dlatego uprzywilejował węgiel i koks z okręgu donieckiego kosztem Zagłębia Dąbrowskiego. Autor książki dowodzi, że górnictwo węgla kamiennego z Zagłębia Dąbrowskiego, pomimo niekorzystnej polityki gospodarczej Sankt-Petersburga, rozwijało się prężnie. Stało się krwioobiegiem energetycznym dla całej gospodarki Królestwa Polskiego i zdobyło główne rynki Ukrainy – Kijów i Odessę.

Z dziejów Zagórza

red. nauk. Dariusz Rozmus, Sławomir Witkowski

Dzieje Zagórza, obecnie dzielnicy Sosnowca, jak do tej pory nie doczekały się obszernej publikacji historycznej. W tym tomie staraliśmy się zamieścić artykuły, które poszerzają wiedzę na temat historii i kultury Zagórza. Poruszają one tak istotne kwestie, jak początki osady (artykuły dra D. Rozmusa, dra S. Witkowskiego oraz dra J. Pierzaka) oraz późniejsze dzieje polityczne aż po czasy współczesne (artykuły mgr A. Makarskiej, dra M. Rudego). Nie pominięto również dziejów zagórskiego sportu (prof. dr hab. M. Ponczek, mgr A. Fryc) i zabytków (mgr A. Malinowska-Klimek). Przedstawiliśmy również w książce stare zdjęcia Zagórza z kolekcji Artura Ptasińskiego – regionalisty, a także współczesne impresje tego samego autora. Nie brakło również w naszych tekstach analizy utworu literackiego, którego akcja dzieje się w dziewiętnastowiecznym dworku Mieroszewskich (mgr M. Cyankiewicz).

Zakryte lustra. Tom 3. Proch i kamień

Ewa Cielesz

Silne kobiety, wielkie emocje, historyczne tło i codzienność ziemiańskiej rodziny - skromne dworki w Przylipiu i w Szumiejkach są świadkami życia mieszkańców, ich zwyczajów, porywów serca, nadziei i rozczarowań. Tom 3. W latach czterdziestych XIX wieku w odpowiedzi na represje po powstaniu listopadowym narasta bunt i ruchy niepodległościowe. W tych niespokojnych czasach dorastająca Zosia Stalicka przeżywa pierwsze porywy serca. Na zaproszenie kuzynki odwiedza Warszawę, niestety nieszczęśliwy splot wypadków zmusza ją do powrotu. W domu czeka ją wstrząsająca niespodzianka... Życie Zosi potoczy się teraz zaskakującym torem.

Życie prywatne Polaków w XIX wieku

Jarosław Kita, Maria Korybut-Marciniak

Kolejny tom „Życia prywatnego Polaków w XIX wieku” ma charakter interdyscyplinarny, plasuje się na styku badań historycznych, literaturoznawczych i socjologicznych. Znajdziemy w nim różne ujęcia metodologiczne dotyczące wybranych źródeł osobistych – listów. Teksty odsłaniają realia egzystencji Polaków w różnych częściach Europy i świata – w Anglii, we Francji, Stanach Zjednoczonych i Brazylii. Korespondencja stała się podstawą ukazania problemów dnia codziennego polskich kobiet, m.in. Elizy Orzeszkowej czy Marii Curie-Skłodowskiej. Od strony intymności poznajemy również znane postacie – Władysława Reymonta, Zygmunta Krasińskiego, Kazimierza Bartoszewicza, Józefa Piłsudskiego. Różnorodność metod i ujęć „prywatnych światów zamkniętych w listach” daje w efekcie monografię inspirującą, pogłębiającą biografistykę, wzbogacającą wiedzę o tle epoki, pobudzającą do dalszych badań nad społeczeństwem polskim XIX stulecia.