Sztuczna inteligencja dla inżynierów. Istotne obszary i zastosowania

Mieczysław Muraszkiewicz, Robert Nowak

Na treść książki składają się przede wszystkim zagadnienia związane z zastosowaniami sztucznej inteligencji. Wstępem są rozważania na temat tzw. odpowiedzialnej sztucznej inteligencji. Podstawowym tworzywem, na którym działa sztuczna inteligencja, są dane, informacja i wiedza. O inżynierii wiedzy, a w tym o metodach reprezentacji wiedzy, traktuje rozdział drugi niniejszej monografii. Jego kontynuacją jest rozdział trzeci, omawiający typowe problemy i sposoby radzenia sobie z nimi, przy wykorzystywaniu uczenia maszynowego do analizy danych ustrukturyzowanych, zwanych też danymi tabelarycznymi. W rozdziale czwartym czytelnik znajdzie wykład na temat przetwarzania języka naturalnego. Rozdział piąty jest poświęcony bioinformatyce, czyli analizie napisów reprezentujących biopolimery DNA, RNA i białka. Do takich analiz z powodzeniem stosuje się metody sztucznej inteligencji. Innym obszarem jest analiza obrazu i dźwięku. Obecnie główną rolę odgrywają tutaj sztuczne sieci neuronowe. Zagadnienia te omówiono w rozdziale szóstym, w którym zawarto informacje dotyczące percepcji maszyn, w tym widzenia maszynowego oraz metod analizy dźwięku. Swego rodzaju nawiązaniem do rozdziału wstępnego jest rozdział siódmy, poświęcony wyjaśnialnej sztucznej inteligencji, która to kwestia ma zasadnicze znaczenie dla upowszechnienia systemów sztucznej inteligencji. Książkę zamyka rozdział na temat inżynierii uczenia maszynowego, który traktuje o poprawnym procesie realizacji projektów korzystających z metod uczenia maszynowego, a także obszerna bibliografia.

Ocena bezpieczeństwa i niezawodności systemów sterowania ruchem kolejowym. Metody i ich praktyczne zastosowanie

Lucyna Sokołowska

Celem monografii jest przekazanie czytelnikowi podstawowej wiedzy o metodach i narzędziach wspierających projektowanie i eksploatację systemów w zakresie rozwiązywania skomplikowanych zagadnień związanych z szacowaniem niezawodności i wyznaczaniem wskaźników bezpieczeństwa w systemach sterowania ruchem kolejowym, mających istotny wpływ na bezpieczeństwo prowadzenia ruchu kolejowego, szczególnie jako środek niezbędny do planowania działania awaryjnego w sytuacjach losowych. Przedstawiona została metodologia i narzędzia do oceny bezpieczeństwa i niezawodności systemów w fazie projektowania, eksploatacji i utrzymania. Kolejno w poszczególnych rozdziałach zawarto: - charakterystykę systemów srk, przedstawiając definicje i obszary podsystemu sterowanie, uwzględniając podział urządzeń ze względu na przeznaczenie funkcjonalne i według poziomu nienaruszalności bezpieczeństwa SIL (rozdz. 1), - podstawy teorii niezawodności i bezpieczeństwa, poprzez zrozumienie awaryjności systemów i cykl życia systemu (rozdz. 2), - wprowadzenie do wymagań kolejowych RAMS, przedstawiając definicje i wskaźniki RAMS oraz podstawowe metody i narzędzia wykorzystywane do analizy bezpieczeństwa systemów srk (rozdz. 3), - metodę oceny niezawodności, a tym samym bezpieczeństwa systemów srk poprzez analizę strategii utrzymywania i monitoringu, uwzględniającą rzeczywiste warunki eksploatacji każdego systemu/urządzenia (rozdz. 4), - ogólną koncepcję modelowania bezpieczeństwa, głównie z wykorzystaniem metod probabilistycznych, a także zasady oraz procedury modelowania i analizowania bezpieczeństwa i niezawodności systemów srk. Modelowanie zostało przeprowadzone z wykorzystaniem procesów Markowa na przykładach zarówno systemów instalowanych w infrastrukturze, jak i na pojeździe kolejowym: systemy sygnalizacji przejazdowej, system dodatkowego ostrzegania czy system wspomagający koordynację działań służb ratowniczych przy usuwaniu skutków katastrof i wypadków kolejowych (rozdz. 5).

Zbiór zadań z podstaw teoretycznych kryptografii i ochrony informacji

Tomasz Adamski

Książka jest zbiorem zadań z rozwiązaniami z podstaw teoretycznych kryptografii i kryptograficznej ochrony informacji. Poszczególne rozdziały dotyczą różnych fragmentów tej dziedziny. Rozdział pierwszy zawiera zadania z szyfrów klasycznych. Rozdział drugi koncentruje się na zagadnieniach zasadniczych dla kryptografii – teorii kongruencji i obliczeniach resztowych. Kolejne rozdziały dotyczą podstaw algebraicznych kryptografii, szyfrów symetrycznych i asymetrycznych oraz podpisów cyfrowych.

Projektowanie urbanistyczne na kierunku Gospodarka Przestrzenna

Jan Maciej Chmielewski

Tom XI serii monografii naukowych Wydziału Geodezji i Kartografii Politechniki Warszawskiej "Gospodarka Przestrzenna" W monografii przedstawiono tematy związane z procesem nauczania projektowania urbanistycznego na kierunku Gospodarka Przestrzenna na różnych uczelniach. W publikacji zostały zawarte między innymi zagadnienia z zakresu inwentaryzacji urbanistycznej, elementów kompozycji urbanistycznej, roli rysunku technicznego w gospodarce przestrzennej oraz analizy oddziaływania przedsięwzięć urbanistycznych na środowisko przyrodnicze. Opracowanie stanowi przyczynek do badań w obszarze gospodarki przestrzennej i równocześnie utwierdza znaczenie w nich nauk technicznych, w tym Geodezji i Kartografii.

Analiza możliwości poprawy bezpieczeństwa dzieci przewożonych w samochodach osobowych w przypadku kolizji drogowych

Mirosław Świetlik

W pracy przedstawiono analizę możliwości redukcji skutków wypadków drogowych wśród małych dzieci przewożonych samochodami osobowymi w specjalnych urządzeniach przytrzymujących – „fotelikach bezpieczeństwa dla dziecka”.   Na wstępie dokonano przeglądu statystyk wypadków samochodowych z udziałem dzieci oraz stanu wiedzy na temat stosowanych środków biernej ochrony małych pasażerów. Następnie opisano przyjętą miarę ryzyka obrażeń dziecka, bazującą na wybranych biomechanicznych kryteriach urazu głowy i szyi, oraz zaprezentowano koncepcję badań teoretycznych za pomocą 4 komputerowych modeli symulacyjnych (pakiet MADYMO) układu dziecko-fotelik, różniących się sposobem mocowania fotelika. Rozważono sztywne połączenie fotelika z pojazdem (odpowiednik systemu ISOFIX) oraz połączenia umożliwiające kontrolowany ruch obrotowy i/lub postępowy fotelika. Zasadnicza część pracy zawiera opis i wyniki badań parametrycznych 4 modeli układu dziecko-fotelik, w warunkach symulowanego czołowego zderzenia samochodu ze sztywną przeszkodą, z prędkością około 50 km/h. Uzyskane rezultaty badań symulacyjnych uwzględniono przy konstrukcji doświadczalnego modelu fotelika. Następnie przedstawiono koncepcję i zakres badań eksperymentalnych wykonanych na specjalnym stanowisku do testów zderzeniowych sled-test. Opisano modele doświadczalne manekina Q3 i fotelika oraz porównano wyniki sygnałów pochodzących z czujników manekina dla przypadków fotelika mocowanego sztywno i obrotowo. Dodatkowo zamieszczono wyniki walidacji obu modeli symulacyjnych, będących reprezentantami modeli doświadczalnych. Podsumowanie pracy zawiera ważniejsze wnioski oraz perspektywy dalszych badań.

Architektura a design w XXI wieku. Wybrane zagadnienia z interdyscyplinarnej praktyki projektowej

Radosław Achramowicz, Anna Lorens

Intencją autorów jest ukazanie, na których polach dochodzi do integrowania architektury i wzornictwa, oraz sposobu, w jaki – już w procesie projektowania – obszary te przenikają się ze sobą. Wyodrębniono także i opisano punkty styku tych dziedzin w aspekcie produkcji i zastosowania najnowszych technologii oraz niebagatelne znaczenie innowacji i prac badawczo-rozwojowych w tym procesie.   Punkt wyjścia do rozważań stanowi wyobrażenie sobie wyidealizowanej formuły dla zawodu architekta – nie jako specjalisty w wąskiej dziedzinie, lecz jako twórcy umiejącego syntetyzować różne zjawiska, a przez to inkorporować do swej praktyki różne obszary wiedzy, a co się z tym wiąże – kompetencje. Idąca za tym interdyscyplinarność warsztatu i postrzegania świata, w kontekście przemian na rynku pracy i ewolucji w edukacji, wydaje się być kluczowa dla wzbogacenia warsztatu projektowego. Warsztatu, który łączy w sobie praktykę architektoniczną i wzorniczą, a także otwiera się na inne zagadnienia – społeczne, technologiczne, innowacyjne.

Psychosocjologiczne aspekty działania organizacji

Szymon Kolwas

Niniejsza publikacja jest złożeniem tekstów powiązanych z wybranymi tematami z zajęć z Psychologii i socjologii prowadzonych przez autora na Wydziale Zarządzania Politechniki Warszawskiej. Oprócz zwięzłych wprowadzeń teoretycznych można tu znaleźć zadania i pytania pomocne w aktywizacji studentów i wzbudzeniu refleksji, inspirujące do dalszych poszukiwań - zostały one wyodrębnione w cieniowanych na żółto ramkach. Zebrane tu treści stanowią pomoc dydaktyczną dla wykładowców i studentów i nie aspirują w żadnym razie do wyczerpania poruszanej tematyki. Mogą dawać co najwyżej wstępny zarys zagadnień, do których zgłębienia niezbędne jest zapoznanie się z odnośną literaturą, najlepiej przy wsparciu dydaktyka.

Ochrona informacji i systemów teleinformatycznych w cyberprzestrzeni

Jakub Kowalewski, Marian Kowalewski

W skrypcie omówiono zagrożenia informacji i systemów teleinformatycznych, takich jak oprogramowanie złośliwe, cyberprzestępstwa i cyberterroryzm. Zaprezentowano różnorodne metody ochrony informacji przed zagrożeniami w cyberprzestrzeni, dzieląc je na metody administracyjno-organizacyjne, prawne i normalizacyjne, techniczne oraz fizyczne. Omówiono systemy monitorowania i reagowania na zagrożenia w cyberprzestrzeni, działania edukacyjne w zakresie bezpieczeństwa informacji i systemów teleinformatycznych oraz podstawy prawne ich ochrony. Przytoczono także informacje dotyczące zarządzania bezpieczeństwem organizacji.

Nasypy budowlane

Agnieszka Dąbska, Stanisław Pisarczyk, Paweł Popielski

Nasypy budowlane są jednymi z najczęściej wykonywanych i spotykanych obiektów budowlanych w inżynierii lądowej i wodnej. Podręcznik jest kompleksowym opracowaniem zagadnień dotyczących projektowania, budowy i kontroli nasypów wykonanych z gruntów naturalnych i antropogenicznych.   Treść podręcznika podzielono na trzynaście rozdziałów. We wstępie omówiono ogólną problematykę budowy nasypów ziemnych. W rozdziale drugim przedstwiono podstawową charakterystykę nasypów budowlanych. Rozdział trzeci omawia grunty budowlane oraz ich klasyfi kację według norm PN-EN ISO 14688-1:2018, PN-EN ISO 14688-2:2018 oraz PN-B-02480:1986. Rozdział czwarty poświęcono zagadnieniu zagęszczalności gruntów, zarówno naturalnych, jak i antropogenicznych. W piątym rozdziale zawarto opis przydatności gruntów do wykonywania nasypów budowli komunikacyjnych, a w rozdziale szóstym – do budowy nasypów hydrotechnicznych. Metody wykonywania nasypów ogólnobudowlanych omówiono w rozdziale siódmym. Ósmy rozdział poświęcono opisowi metod wzmacniania i uszczelniania korpusów nasypów. W rozdziale dziewiątym przedstawiono charakterystykę geotechniczną słabego podłoża i omówiono metody posadawiania nasypów na podłożu słabonośnym, a w rozdziale dziesiątym umocnienia biologiczne i techniczne skarp nasypów stosowane w praktyce. Rozdział jedenasty poświęcony jest kontroli jakości zagęszczenia gruntu w nasypach budowlanych. W rozdziale dwunastym przedstawiono wymagania dotyczące zakresu rozpoznania podłoża na potrzeby realizacji nasypów, a w rozdziale trzynastym metody obliczeniowe oceny stateczności skarp nasypów.   Podręcznik „Nasypy budowlane” jest skierowany do studentów i absolwentów wydziałów budownictwa lądowego i wodnego oraz inżynierii środowiska uczelni wyższych oraz do inżynierów praktyków.

Projektowanie innowacyjnych rozwiązań we współpracy z klientami

Małgorzata Krwawicz, Mariusz Kostrzewski

Autorzy postawili tezę wskazującą na to, że współtworzenie rozwiązań z klientami może przyczynić się do uzyskania rozwiązań, które lepiej spełnią oczekiwania ich użytkowników, a tym samym przyczynią się do wzrostu poziomu ich satysfakcji. Zawarty w podręczniku opis metod, technik i narzędzi przybliża od strony teoretycznej i praktycznej poszczególne etapy współdziałania z klientami i użytkownikami. Wspomniane metody, techniki i narzędzia warto traktować jako wzajemnie dopełniające się. Uzyskany efekt synergii skutkuje wypracowaniem spójnej idei, pomysłu, wreszcie produktu. Podręcznik ten jest predestynowany osobom, których wolą jest dbałość o własny warsztat metodyczny - zarówno pracownikom dydaktycznym, badawczo-dydaktycznym, jak i studentom oraz doktorantom chętnym do samodzielnej rozbudowy gamy umiejętności, jakie mogą zostać "odkryte" podczas zastosowania danych metod, technik i narzędzi. Zawartość podręcznika może zainteresować osoby, które skłonne są zwrócić się w kierunku projektowania partycypacyjnego, a także te, które dbają o najwyższą jakość edukacji przy jednoczesnym angażowaniu form kształcenia urozmaicających i czyniących zajęcia, szkolenia i warsztaty jeszcze bardziej atrakcyjnymi, nastawionymi na pogłębioną współpracę. Zamiarem autorów jest zachęta do dbałości o rozwój wedle koncepcji T-shaped. Jest to metafora używana do opisania zdolności osób (pionowy odcinek lite ry T symbolizuje ugruntowaną wiedzę specjalistyczną w danej dziedzinie lub dziedzinach, podczas gdy poziomy odcinek litery T obrazuje wiedzę ogólną, przekrojową, zdolność do wykorzystania wiedzy kryjącej się obszarach specjalizacji innych niż własne/-a, umiejętność efektywnej komunikacji np. z ekspertami z innych dziedzin i dzielenia się wiedzą oraz umiejętności negocjacyjne). Korzystanie z podręcznika ułatwia struktura jego poszczególnych rozdziałów, która obejmuje określenie celu metody, przedstawienie instrukcji jej stosowania, zaprezentowanie przykładowego wykorzystania metody, zdefiniowanie polecenia wykonania ćwiczenia, wskazanie zakresu zastosowania metody (w ujęciu podmiotowym, przedmiotowym, określenie rodzaju celu i horyzontu czasu), podanie metod alternatywnych i zbliżonych wobec przedstawianej w danym rozdziale oraz zawiera źródła odnoszące się do treści danego rozdziału. Taka struktura rozdziałów zdecydowanie wyróżnia opracowanie na tle innych dostępnych, gwarantując przejrzystość podręcznika, a tym samym ułatwia korzystanie z metod.

Zastosowanie analizy czynnikowej w obszarze zarządzania przedsiębiorstwem

Jolanta Jurczaka, Grzegorz Jurczak

Celem opracowania jest zaprezentowanie możliwości wielorakich zastosowań (aplikacji) metod analizy czynnikowej do rozwiązywania skomplikowanych i złożonych problemów w obszarze zarządzania przedsiębiorstwem. W pracy zaprezentowano istotę koncepcji analizy czynnikowej, uwzględniając jej cele, rodzaje, cechy charakterystyczne, a także poszczególne etapy postępowania podczas analizy problemu (czyli: sprawdzenie założeń, metody estymacji modelu analizy czynnikowej, redukcja wymiaru, rotacja czynników, interpretacja). Dokonano także klasyfikacji metod analizy czynnikowej, porównując je ze sobą. Szeroko opisano także możliwości różnorodnych zastosowań metod analizy czynnikowej w badaniach naukowych, prezentując wyniki badań empirycznych prowadzonych w konkretnych obszarach zarządzania przedsiębiorstwem, a dotyczących problematyki kluczowych czynników innowacyjności, kapitału intelektualnego czy czynników sukcesu przedsiębiorstw.

Modelowanie procesów ruchu i obsługi statków powietrznych

Anna Kwasiborska

W części wstępnej opracowania scharakteryzowano ruch lotniczy, jego elementy składowe oraz rolę i zadania służb ruchu lotniczego. Następnie przedstawiono organizację ruchu dolotowego w przestrzeni powietrznej oraz na lotnisku. Omówiono różne sposoby organizacji ruchu odlotowego z uwzględnieniem nowych rozwiązań stosowanych w ruchu lotniczym. Ważną rolę przypisano procesom obsługi statków powietrznych odbywających się na lotniskach, z uwagi na znaczący wpływ prawidłowej ich realizacji na przepustowość operacyjną lotniska. W kolejnych częściach pracy przedstawiono teoretyczną wiedzę dotyczącą metod analizy procesów w ruchu lotniczym. Omówiono również wybrane narzędzia symulacyjne w odniesieniu do analizy wybranych procesów obsługi ruchu lotniczego. Przegląd istniejących metod i narzędzi służących do analizy procesów obsługi statków powietrznych, powiązano ze stwierdzeniem potrzeby poszukiwania nowych rozwiązań i zastosowań. Omawiane metody wzbogacono o przykłady zastosowane do analizowanych procesów obsługi statków powietrznych. Zasadniczą częścią pracy było modelowanie ruchu dolotowego statków powietrznych oraz procesów w ruchu naziemnym. Przedstawiono autorską metodologię postępowania przy analizie ruchu dolotowego statków powietrznych. Zastosowane sieci Petriego oraz narzędzie symulacyjne pozwoliły na określenie autorskiego wskaźnika oceny organizacji ruchu dolotowego. Procesy w ruchu naziemnym, w tym również obsługa naziemna statków powietrznych, zostały opisane autorskim sposobem postępowania przy sekwencjonowaniu przedstartowym statków powietrznych.

Podstawy organizacji i zarządzania. Materiały do ćwiczeń. Część 3

Małgorzata Krwawicz

Książka stanowi kontynuację części pierwszej i drugiej skryptu pod tym samym tytułem. W opracowaniu przedstawiono szereg metod wspierających proces twórczy i służących przede wszystkim do poszukiwania i definiowania pomysłów nowych produktów.   Głównym celem opracowania jest prezentacja wybranych metod heurystycznych wykorzystywanych w przedsiębiorstwach na potrzeby poszukiwania innowacyjnych rozwiązań poprzez pobudzanie kreatywności u pracowników różnych szczebli i jednocześnie zaangażowanych w rozwiazywanie problemów o zróżnicowanym charakterze i spektrum. Autorka przedstawia zarówno metody nowe, jak i klasyczne. Metoda Design Thinking została potraktowana jako nadrzędna w odniesieniu do pozostałych metod zaprezentowanych w opracowaniu i wyznaczająca dla nich ramy, co wpłynęło bezpośrednio na strukturę opracowania i wybór opisanych metod. Przedstawione metody mogą być w praktyce wykorzystywane w realizacji kolejnych etapów poszukiwania rozwiązań przy wykorzystaniu metody Design Thinking.   Struktura poszczególnych rozdziałów obejmuje określenie celu metody, przedstawienie instrukcji jej stosowania, zaprezentowanie przykładowego wykorzystania, polecenie wykonania ćwiczenia oraz wskazanie zakresu zastosowania metody (w ujęciu podmiotowym, przedmiotowym, określenie horyzontu czasu i rodzaju celu). Z uwagi na charakter opracowania teoria dotycząca poszczególnych metod została zawężona do minimum na rzecz przykładów praktycznych. Podczas prezentacji metod Autorka kierowała się zasadą precyzyjnego wyjaśnienia sposobu ich wykorzystania.   Opracowanie może być pomocne w samodzielnym generowaniu rozwiązań - zarówno na potrzeby dydaktyczne, jak i w działalności praktycznej przez szerokie grono użytkowników. Tym samym adresatami są tu przede wszystkim studenci kierunków Zarządzanie i Zarządzanie i Inżynieria Produkcji oraz praktycy gospodarczy, jak również słuchacze studiów podyplomowych, uczestnicy szkoleń specjalistycznych i inni czytelnicy zainteresowani poszukiwaniem innowacyjnych rozwiązań.

Praktyczne aspekty wykorzystania obliczeń, modelowania i symulacji w projektowaniu urządzeń kompleksowej ochrony odgromowej i przepięciowej

Konrad Sobolewski

Niniejsza publikacja odnosi się do metod kompleksowej analizy urządzeń ochrony odgromowej i przepięciowej. Jest to tematyka, która z roku na rok nabiera coraz większego znaczenia w kontekście rozwoju technologicznego instalacji elektrycznych, jak również dołączonych do nich urządzeń elektrycznych i elektronicznych. Biorąc pod uwagę coraz większe znaczenie ciągłości dostaw energii elektrycznej dla codziennego funkcjonowania człowieka oraz społeczne uzależnienie od poprawnego działania wspierającej go w życiu codziennym elektroniki, kwestia optymalnego doboru środków ochrony jest sprawą kluczową, zapewniającą szeroko pojęte bezpieczeństwo. Przedstawione w monografii podejście techniczne, w odniesieniu do obowiązujących norm, jest swojego rodzaju próbą połączenia tych dwóch obszarów tematycznych, z wyraźnym akcentem na aspekt techniczny i praktyczne wykorzystanie możliwości obliczeń, modelowania i symulacji w codziennej praktyce inżynierskiej. W szczególności dotyczy to wykorzystania analiz na etapie oceny zagrożenia piorunowego oraz projektu urządzenia piorunochronnego.

Modelowanie procesów w systemach magazynowych w zastosowaniu do oceny niezawodności i efektywności ich funkcjonowania

Konrad Lewczuk

Celem funkcjonowania systemów magazynowych jest regulacja, czyli zmniejszanie niekorzystnych następstw różnic w natężeniu i strukturze strumieni materiałowych, wynikających z popytu i podaży określonych dóbr. Cel ten wymaga posiadania przez magazyn odpowiednich zdolności buforowania (przechowywania) oraz zdolności rozdziału i konsolidacji materiałów. Tak więc zadania logistyczne magazynu wynikają z przepływów materiałowych w łańcuchu dostaw oraz związanych z tymi przepływami informacji. Magazyny mogą być umiejscowione w różnych miejscach w łańcuchu dostaw między miejscami pozyskiwania podstawowych surowców, przez miejsca obsługi produkcji na różnych szczeblach, sprzedaż produktu finalnego końcowemu nabywcy, aż po utylizację tego, co z produktu zostaje po zużyciu. Przedmiotem rozważań zawartych w niniejszej monografii jest modelowanie procesów w obiektach magazynowych w zastosowaniu do oceny niezawodności i efektywności ich funkcjonowania, a w szerszym aspekcie - funkcjonowania systemów, w których one pracują.

Balistyka wewnętrzna lufowych układów bezodrzutowych w ujęciu teorii bilansów

Zbigniew Wrzesiński

Współczesne pole walki wymaga od projektantów i wytwórców broni ciągłej modernizacji istniejącego sprzętu uzbrojenia, modernizacji zmierzającej w kierunku miniaturyzacji jego wymiarów a co za tym idzie zmniejszenia jego masy, jak również doskonalenia systemów automatycznego przechwytywania celu dla precyzji jego osiągania. Kierując się tymi przesłankami, w monografi i podjęto próbę stworzenia narzędzia analitycznego, umożliwiającego szybką cyfrową symulację rozwiązania problemu głównego balistyki wewnętrznej (PGBW) lufowych układów bezodrzutowych, służących jako urządzenia startowe dla przeciwpancernych pocisków rakietowych automatycznie przechwytujących cel. Symulacje cyfrowe balistyki wewnętrznej lufowych układów bezodrzutowych zastosowanych jako urządzenia startowe dla przeciwpancernych pocisków rakietowych stanowią podstawę dla poszukiwania optymalnego rozwiązania balistyki wewnętrznej z punktu widzenia dynamiki układu będącego zestawem „urządzenie startowe–rakieta przeciwpancerna–człowiek”. Osiągnięcie optymalnego rozwiązania PGBW dla tak postanowionej funkcji celu prowadzi do możliwości miniaturyzacji projektowanego sprzętu, a co się z tym wiąże – do zmniejszenia masy urządzenia startowego dla założonych maksymalnych wymagań taktycznych pola walki. Do opisu przyjętego modelu fi zycznego balistyki wewnętrznej konsekwentnie stosowano wyniki teorii bilansów wielkości ekstensywnych zaprezentowane w rozdziale pierwszym monografi i. Umożliwiło to precyzyjne opisanie modelu fi zycznego balistyki wewnętrznej lufowych układów bezodrzutowych. Znajomość rozwiązania problemu głównego balistyki wewnętrznej (PGBW) lufowych układów bezodrzutowych umożliwia obliczenie siły odrzutu i energii odrzutu działających na swobodny lufowy układ bezodrzutowy zastosowany jako urządzenie startowe dla rakietowych pocisków przeciwpancernych przechwytujących cel.