Wybór poezji (Grossek-Korycka)

Maria Grossek-Korycka

Maria Grossek Korycka (1868 lub 1869-1926) - poetka, tłumaczka. publicystka, urodzona w Krakowie. Wszechstronnie uzdolniona, studiowała kolejno medycynę i matematykę w Petersburgu oraz filologię w Krakowie. Po studiach osiadła na Ukrainie, gdzie pracowała jako nauczycielka. Po śmierci pierwszego męża, w 1908 roku przeprowadziła się z Kijowa nad Wisłę (mieszkała m.in. w Warszawie, Jędrzejowie) i zaczęła parać się publicystyką. Jej zapomniana dziś twórczość poetycka, niezwykle niejednorodna i nierówna artystycznie, jest ciekawym świadectwem początków ekspresjonizmu w literaturze polskiej.

(P)o zaborach, (p)o wojnie, (p)o PRL. Polski dyskurs postzależnościowy dawniej i dziś

Hanna Gosk, Ewa Kraskowska

W trzeciej edycji rozważań poświęconych polskiemu dyskursowi postzależnościowemu, której podsumowaniem jest niniejszy tom, przyglądaliśmy się jego diachronii, dialektyce i dynamice. Diachronii – gdyż pragnęliśmy wydobyć i opisać historyczne zmienności i ciągłości PDP; dialektyce gdyż PDP jawi się nam jako nieustanny ruch między tożsamością „zależną” i wyemancypowaną; dynamice – gdyż głęboko ugruntowany w naszej kulturze PDP sięga swoim oddziaływaniem nie tylko w jej teraźniejszość, ale również modeluje przyszłość. Te trzy dominanty zadecydowały o przyjęciu porządku chronologicznego w układzie zgromadzonych w naszej książce tekstów. Formuła „(p)o zaborach, (p)o wojnie, (p)o PRL”, z owym inkluzywnym i dwuznacznym zapisem przyimka, ma zarazem wskazywać, iż pisząc o każdym „po”, nie sposób nie pisać „o” – czyli o źródłowych, historycznych uwarunkowaniach każdej polskiej zależności. Skonstruowane za pomocą tej formuły kontinuum zależnościowe pozwala przy tym uwydatnić fakt, że w naszych studiach nie chodzi wyłącznie – jak to niekiedy bywa odbierane – o postsowiecki i postkomunistyczny wymiar stanu polskiej świadomości zbiorowej i kultury, ale że na stan ten składały się i nadal składają również inne doświadczenia zależności i podporządkowania, zwłaszcza te związane z rozbiorami, i których szczególnie dramatyczny akcent w wieku XX przypadł na II wojnę światową. Porządek chronologiczny nie jest zresztą tożsamy z perspektywą linearną, gdyż problematyka postzależnościowa ma to do siebie, iż poszczególne epizody historyczne i doświadczenia zbiorowe nieustannie się w jej obrębie splatają, wzajem oświetlają i determinują, stąd konieczność retrospektywnych powrotów, porównań i interpretacji.

Problematyczny status prawdy w polityce. Strauss - Rawls - Habermas

Dorota Sepczyńska

„Książka Doroty Sepczyńskiej podejmuje bardzo ciekawy i niezwykle ważny problem prawdy w polityce i życiu społecznym. Zagadnienie to (…) na gruncie polskim jest (…) ciągle słabo rozpoznane i zupełnie nieprzebadane. (…) Biorąc pod uwagę wszystkie walory książki, można z pełną odpowiedzialnością rekomendować ją (…), z nadzieją, że znajdzie ona spore grono czytelników nie tylko wśród zawodowych filozofów, politologów, socjologów oraz adeptów i studentów tych dyscyplin, ale również wśród szerokich kręgów ludzi wykształconych, zainteresowanych problematyką aksjologii politycznej, a także tych wszystkich, którzy poszukują dobrego wprowadzenia w myśl filozoficzno-polityczną tak ważnych myślicieli, jak Leo Strauss, John Rawls czy Jurgen Habermas. Autorka wykonała znakomitą pracę (…).” z recenzji dr hab. Ryszarda Mordarskiego, prof. UKW w Bydgoszczy   „Temat ten jest niezwykle interesujący i ważny zarówno dla filozofii współczesnej, jak i dla szeroko pojętej myśli politycznej. Podkreślić należ, że nie doczekał się on do tej pory dobrego całościowego opracowania w polskiej literaturze. Autorka wybiera trzech wielkich współczesnych myślicieli politycznych – Leo Straussa, Johna Rawlsa i Jurgena Habermasa. Dobór autorów zasługuje na duże uznanie ze względu na doniosłość ich myśli politycznej. Jest on zarazem niemałym wyzwaniem intelektualnym dla Autorki, która zmierzyć się musiała z ogromną literaturą przedmiotu – tekstami źródłowymi i rozmaitymi opracowaniami. Praca od początku imponuje rozmachem i erudycją”. z recenzji dr hab. Magdaleny Żardeckiej-Nowak, prof. Uniwersytetu Rzeszowskiego   Dorota Sepczyńska – filozof, pedagog, animator kultury, adiunkt w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Zajmuje się filozofią współczesną i społeczną, w szczególności nurtami filozofii polityki. Jest m.in. autorem monografii Katolicyzm a liberalizm. Szkic z filozofii społecznej (Kraków 2008) i Libertarianizm. Mało znane dzieje pojęcia zakończone próbą definicji (Olsztyn 2013), kilkunastu artykułów naukowych (m.in. O osobliwości filozofii polityki, „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej” 2011, vol. 56; Etyka troski jako filozofia polityki, „Etyka” 2012, nr 45; Habermas o religii w polityce, „Etyka” 2014, nr 48; Tolerancja polityczna z punktu widzenia Michaela Walzera, „Analiza i Egzystencja” 2015, nr 30) i współredaktorem kilku książek: Z myśli hiszpańskiej i iberoamerykańskiej. Filozofia – literatura – mistyka (Olsztyn 2006), Między Złotym a Srebrnym Wiekiem kultury hiszpańskiej (Olsztyn  2008), Współczesne dylematy filozofii i kultury (Olsztyn 2010) i Z filozofii współczesnej. O prawdzie (Olsztyn 2010).

Imaginauci. Pismo wyobraźni w poezji Bolesława Leśmiana, Józefa Czechowicza, Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Tadeusza Nowaka

Anita Jarzyna

Książka przynosi opis XX-wiecznych dziejów kategorii wyobraźni oraz przedstawia jej funkcje w poezji Bolesława Leśmiana, Józefa Czechowicza, Krzysztofa Kamila Baczyńskiego i Tadeusza Nowaka. Zestawiając czterech wskazanych twórców, autorka wytyczyła imaginatywną linię w historii polskiej literatury minionego wieku, biegnie ona w poprzek dotychczasowych uporządkowań. Anita Jarzyna przyjęła, że pierwszym tematem twórczości interesujących ją autorów jest wyobraźnia. Jako że wszyscy oni unikają metarefleksji, badawczemu oglądowi poddała obrazy i tematy, z których wyprowadziła autorską koncepcję pisma wyobraźni, zaświadcza ono o stwórczej, apotropeicznej mocy języka. Autorka ukazuje, jak wiersze w nim zapisane stają się swego rodzaju autotematyczną opowieścią.     Książka zdaje sprawę z badań zakrojonych z rozmachem i rzetelnie przeprowadzonych. Znakomicie poświadcza rozległą erudycję, świetny słuch literacki i nieprzeciętny talent interpretacyjny autorki. Jest świadectwem lektury uważnej i wnikliwej – skoncentrowanej na wierszach, wsłuchanej w ich niepowtarzalną dykcję, wiernej wziętym na warsztat idiomom poetyckiej wyobraźni. Jednocześnie ta zorientowana interpretacyjnie i pozostająca „blisko wiersza” lektura wnosi istotne novum w historycznoliteracką wiedzę o jednym z kluczowych nurtów polskiej liryki nowoczesnej i może okazać się istotnym elementem całościowego obrazu polskiego modernizmu – obrazu, którym wciąż nie dysponujemy. Z recenzji prof. dr. hab. Pawła Próchniaka     Reprezentująca wysoki poziom naukowy, posiadająca przy tym duże walory literackie książka Anity Jarzyny będzie cennym uzupełnieniem obowiązkowych lektur polonistów i nieobowiązkowym przewodnikiem dla wszystkich zainteresowanych poezją XX wieku i wyobraźnią poetycką. Z recenzji prof. dr hab. Anny Czabanowskiej-Wróbel

Фразеологические единицы русского языка делового общения и их польские эквиваленты (Związki frazeologiczne rosyjskiego języka biznesu i ich polskie ekwiwalenty)

Dorota Drużyłowska

  Praca podejmuje dwa, istotne dla współczesnej praktyki badań humanistycznych, tematy. Pierwszy z nich to ożywiony, by nie rzec, gwałtowny rozwój kontaktów międzynarodowych, drugi zaś to wynikający ze stale wzrastających aktywności użytkowników różnych języków, burzliwy rozkwit komunikacyjnych socjolektów, ze wszystkimi możliwymi konsekwencjami tego faktu. […] Szerszym tłem rozważań, które podejmuje, są procesy globalizacyjne następujące w dynamicznie rozwijających się stosunkach gospodarczych, komercyjnych, handlowych i biznesowych. Wszystkie one mają kolosalny wpływ na język tych kontaktów i to nie tylko w sensie wzajemnych oddziaływań w postaci zapożyczeń i importacji, lecz przede wszystkim w zakresie kształtowania uniwersalnych schematów komunikacyjnych.   z recenzji dra hab. Michała Sarnowskiego, prof. nadzw. UWr      Dorota Drużyłowska – pracuje w Instytucie Filologii Słowiańskiej Uniwersytetu Wrocławskiego. Pracę doktorską obroniła w 2015 r. Podczas studiów doktoranckich odbyła liczne staże na uczelniach rosyjskich (Moskwa, Irkuck, Kaliningrad), umożliwiające zdobycie doświadczeń naukowych i dydaktycznych. Jej osiągnięcia zostały docenione m.in. przyznaniem stypendium MNiSW dla doktorantów oraz stypendium doktorskiego Narodowego Centrum Nauki. Obecnie zainteresowania badawcze Doroty Drużyłowskiej skupiają się wokół leksykologii i frazeologii języka rosyjskiego i polskiego, a także leksykografii i glottodydaktyki.

Mieszko I jako budowniczy państwa polskiego

Stanisław Zakrzewski

Wizerunek postaci Mieszka I, z odległości przeszło dziecięciu wieków, przedstawia sie, wobec ubóstwa źródeł, jak słabe światełko gwiazdy leżącej w odległości olbrzymiej ilości milionów mil. Nie wystarczy gołe oko, nie wystarczy pamięć ludzka, by odtworzyć rysy i cechy postaci. trzeba używać szkieł niezwykle powiększonych, by uświadomić sobie, że to słabe światełko, niejasne wspomnienie czy szablonowa legenda kryją poza sobą życie bogate i bujne potężnej i wybitnej jednostki. Ta jednostka umiała rozwój Polski pchnąć na inne tory, zapewnić mu przyszłość, a równocześnie była do tego stopnia wyrazem własnej społeczności, że nie padła ofiarą przeciwieństw, występujących pomiędzy starym światem wierzeń i zwyczajów a nową, państwową religią. Zaciekawienie czysto historyczne łączy się z pytaniami socjologicznymi. Idzie więc o to, by stwierdzić przebieg i związek przyczynowy wydarzeń podstawowych dla naszych dziejów, a równocześnie zdać sobie sprawę jak się przedstawiał stosunek Mieszka I, jako jednostki, do społeczeństwa, co zdziałał on sam, a nadto w jakim stopniu był wykładnikiem ducha czasu i potrzeb społeczeństwa. (...) Spis treści Rozdział I. Wstęp. Literatura przedmiotu. Budowniczy państwa – jego stosunek do Chrobrego. Kultura pogańska. Gniezno stolicą kultu, a nie księcia. Granice Polski. Plemiona polskie. Idea całości ówczesnej Polski Rozdział II. Pogański okres czasów Mieszka. Ród, rodzina, bracia. Drużyna. Wojna i handel. Walka o ujście Odry i Odrę. Walki polsko-duńskie. Wikingowie duńscy w Jomsborgu. Najazdy Sasa Wichmana na Mieszka. Losy Łużyc. Układ Mieszka z Ottonem za pośrednictwem Gerona. Układ polsko-czeski. Przybycie Dąbrówki do Polski. Piastowie i Przemyślidzi. Rozdział III. Chrzest Mieszka. Biskup Jordan. Biskupstwo poznańskie. Jego zależność od Magdeburga. Budowa kościołów w Krakowie i w Gnieźnie. Kwestia wpływów czeskich i niemieckich. Zabiegi w Rzymie o biskupstwo czy arcybiskupstwo w Gnieźnie. Stosunek Mieszka do Kościoła i chrześcijaństwa. Narodziny kultury łacińsko-katolickiej. Podział Europy na rzymską i bizantyjską. Rozdział IV. Sprawy zewnętrzne do r. 979. Polska wobec świata skandynawskiego. Dalsze dzieje Jomsborga. Przymienie polsko-szwedzkie. Polska a Ruś. Misja Adalberta. Ziemia czerwieńska. Chrzest Rusi. Polska a Węgry; sojusze i konflikty. Stosunki z Niemcami. Dyplomacja przyjaźni. Najazdy Wichmana i Hodona. Zależność Polski od Niemiec. Zerwanie z Niemcami. Wyprawa cesarska Ottona II na Polskę w r. 979 Rozdział V. Czasy od r. 979 do 992. Śmierć Dąbrówki. Małżeństwo z Odą i pokój z Niemcami. Wyprawy na Słowian. Polityka braniborska. Dzielnica Chrobrego. Wojny z Czechami i Wieletami. Przeobrażenia społeczne. Zabiegi o koronę królewską. Podział kraju i wyznaczenie następcy. Pochodzenie książąt pomorskich. Śmierć Mieszka. Charakterystyka.

Sztuka - percepcja - język. Sfera wizualna w poezji i prozie Mirona Białoszewskiego

Anna Śliwa

W publikacji zaproponowano nowe, multidyscyplinarne spojrzenie na poezję i prozę Mirona Białoszewskiego. Głównym celem dociekań uczyniono problem widzenia i wizualności w twórczości autora Rozkurzu. Autorka zbadała wizualność potencjalnie tkwiącą w języku. Podkreśliła rolę, jaką przy pisaniu Ballad rzeszowskich odegrał partner pisarza — Leszek Soliński, historyk sztuki i malarz. Książka odsłania mało znany, praktycznie do tej pory nie badany, problem percepcji dzieł sztuki w prozie Białoszewskiego. Ostatni rozdział ukazuje ambiwalentny stosunek pisarza do wizualności. Wzrok pozwala bowiem na bezinteresowny zachwyt światem i sztuką, z drugiej jednak strony okazuje się wcale nie „najszlachetniejszym” ze zmysłów, ale „chamskim”, zachłannym, pochłaniającym wszystko bez szczególnego wyboru. Widzenie, pojmowane jako „konsumowanie na chama”, można odczytywać jako metaforę, w której Białoszewski zawarł projekt własnej twórczości. Świadomie balansując na granicy, pisarz sytuował swoje postrzeganie i wyrażanie świata pomiędzy: uchem a okiem, wzrokiem a niewidzeniem, kontemplacją i konsumpcją, wreszcie życiem a sztuką.   Anna Śliwa jest interpretatorką wyśmienitą. Jej objaśnienia zaskakują nie ryzykownymi hipotezami lecz oczywistościami, które wcześniej uchodziły uwadze. (…) Nie daje się omamić żadnym stereotypom, nie tylko tym związanym bezpośrednio z interpretacją Białoszewskiego. Pozostaje czujna także wówczas, gdy dotyka tematów bardziej ogólnych, nasuwających piszącemu gotowe formuły. Praca Anny Śliwy, chociaż świetnie spełnia wszystkie warunki rozprawy doktorskiej, nie przypomina typowych rozpraw. Czułość autorki wobec swego tematu wyraziła się nie tylko w drobiazgowych poszukiwaniach archiwalnych, opanowaniu bogatego stanu badań i uważnym przyjrzeniu się interpretowanym materiałom, ale również w organizowaniu własnego tekstu (…). To jest praca osoby rozmiłowanej w tym, co robi. I ta fascynacja udziela się czytelnikowi, w każdym razie temu czytelnikowi, który podjął się recenzowania tego bardzo udanego studium. Fragment recenzji Zdzisława Łapińskiego Malarskie fascynacje i wizualna wrażliwość autora, który odkrył literacką wartość „gadania” i część swoich tekstów stworzył nagrywając je najpierw na taśmę magnetofonową, do tej pory pozostawały raczej na marginesie zainteresowań badaczy. (…) Samo dostrzeżenie tego tematu jest pierwszą przesłanką sukcesu doktorantki a dokonane przez nią opracowanie stanowi niewątpliwie cenne uzupełnienie naszej wiedzy o jednym z ważniejszych dwudziestowiecznych poetów polskich. Cały tok wywodu cechuje się wyjątkową dojrzałością metodologiczną, autorka jest doskonale świadoma reguł swojego postępowania, a zarazem wolna od doktrynerstwa w stosowaniu przyjętych założeń. Uruchamia bogatą erudycję z zakresu historii sztuki dla ukazania kontekstów zjawisk badanych w twórczości Białoszewskiego a jednocześnie nie rezygnuje z posługiwania się intuicją w interpretacji tekstów poety. Szczególnie dobrym sprawdzianem trafności jej oglądu poezji Białoszewskiego wydaje mi się to, że pracując na innym polu i idąc inną drogą niż Stanisław Barańczak, pokazuje od nowej strony tę istotną cechę twórczości poety, którą autor książki Język poetycki Mirona Białoszewskiego ukazał w jego stosunku do języka właśnie. Cechą tą jest szczególna wieloaspektowość przy jednoczesnej zwięzłości, szczególna wielostronność tej poezji, a więc właśnie pozostawanie pomiędzy. Fragment recenzji Małgorzaty Czermińskiej   … wpisując się w nurt nowej fazy recepcji twórczości pisarza, wnosi Anna Śliwa do badań nad twórczością Białoszewskiego wiele nowych i oryginalnych projektów lektury. Doceniając decyzję Autorki, aby usytuować swoje badania w tym obszarze, gdzie interesujący staje się Białoszewski nie „nasłuchujący”, ale „postrzegający”, a z perspektywy tekstu — to, co wizualne, wzrokowe, napisowe, doceniając także to, że Anna Śliwa — korzystając z wytyczonych szlaków — idzie swoją drogą, wnosząc cenne poznawczo wątki do rozważań nad dziełem pisarza, stwierdzam także, że dobór zagadnień, które stanowią treść kolejnych rozdziałów, jest faktycznie jednym z ciekawszych sposobów ujęcia problemów sfery wizualnej w pisarstwie Białoszewskiego. Dokonany w sposób przemyślany sprawia, że książka jest atrakcyjna w swoim zdynamizowaniu i zaplanowanych „przejściach” od sztuki do języka. Fragment recenzji Romualda Cudaka     Anna Śliwa — dr nauk humanistycznych, ukończyła filologię polską i historię sztuki na Uniwersytecie Gdańskim. Publikowała w „Pamiętniku Literackim”, „Tekstach Drugich”, „Twórczości”, „Frazie”, „Baroku”, „Archivolcie”, „Slavica Gandensia”, „Blizie” oraz wydawnictwach zbiorowych, m. in. Space of a Garden – Space of Culture (Cambridge Scholars Publishing: Newcastle upon Tyne 2008), (Un)masking Bruno Schulz. New Combinations, Further Fragmentations, Ultimate Reintegrations (Rodopi: Amsterdam — New York 2009), Polonistyka bez granic (Universitas: Kraków 2011). Interesuje się literaturą polską XX wieku, problematyką interferencji sztuk, zagadnieniem percepcji wizualnej, rolą wzroku w literaturze, kulturze i sztuce, grafiką. Pracuje w Dziale Sztuki Muzeum Miasta Gdyni.   

Zelman Wolfowicz i jego rządy w starostwie drohobyckim w połowie XVIII w

Tomasz Wiślicz

Dziewiątego czerwca 1755 roku połączony sąd zamkowy i wójtowski miasta Drohobycza skazał Zelmana Wolfowicza na karę śmierci przez powieszenie za liczne defraudacje i oszustwa oraz ucisk mieszkańców starostwa. Zelman, formalnie pełniący funkcję faktora starościny Doroty Tarłowej i arendarza miejscowych salin, podporządkował sobie całe starostwo i przez kilkanaście lat zarządzał nim w sposób despotyczny, konfliktując się zarówno z mieszczanami drohobyckimi, jak i ze społecznością żydowską, z której się wywodził. Według dokumentów sądowych Zelman, oprócz gospodarczej eksploatacji dóbr, miał także rozpijać poddanych, bić i terroryzować mieszczan, fałszować miary i zapisy w księgach sądowych. Narastająca czarna legenda przypisywała mu uwiedzenie starościny, korzystanie z pomocy czarownic, zamachy na życie swoich nieprzyjaciół, a po śmierci – zamianę w upiora. Podobno jeszcze u schyłku XIX wieku okoliczne chłopki straszyły Zelmanem niegrzeczne dzieci. Kim był Zelman i czy rzeczywiście zasłużył sobie na opinię zbrodniarza i krwiopijcy? Jak wytworzyła się jego późniejsza legenda? Co jego przypadek może powiedzieć o rzeczywistości społecznej osiemnastowiecznej Rzeczypospolitej?   Tomasz Wiślicz – historyk, profesor w Instytucie Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk. Autor m.in. książek: Upodobanie: małżeństwo i związki nieformalne na wsi polskiej XVII–XVIII wieku. Wyobrażenia społeczne i jednostkowe doświadczenia (Wrocław 2018), Krótkie trwanie. Problemy historiografii francuskiej lat dziewięćdziesiątych XX wieku (Warszawa 2004), Zarobić na duszne zbawienie. Religijność chłopów małopolskich od połowy XVI do końca XVIII wieku (Warszawa 2001).

Komedia dell'arte

Monika Surma-Gawłowska

W dziejach teatru europejskiego nie ma bodaj drugiego zjawiska tak bardzo obciążonego bagażem błędnych wyobrażeń i interpretacji, jak komedia dell’arte. W obiegowej opinii funkcjonuje ona jako oparty na beztroskiej improwizacji teatr, w którym aktorzy noszą maski, robią salta i zmuszają widownię do śmiechu niewybrednymi gagami. (… ) Tymczasem komedia dell’arte powinna być postrzegana jako synonim teatru: różnorodnego, podlegającego ewolucjom i metamorfozom, raz opartego na tekście, innym razem niemal od niego niezależnego, performerskiego, eksperymentalnego. W komedii dell’arte, jak nigdy wcześniej, najważniejszym czynnikiem mającym wpływ na charakter przedstawień był gust widzów. Wynikiem przyjęcia przez aktorów tej szczególnej optyki była niespotykana wcześniej heterogeniczność spektakli. Na scenie mieszały się muzyka, taniec i słowo, powaga zderzała się ze śmiechem, a publiczność czerpała przyjemność nie tylko z pikantnych żartów i zabawnych nieporozumień, ale także z rozwiązania węzła  dramatycznego, z katharsis i nauki moralnej. Koncentrując się na tym, co w komedii dell’arte najbardziej rzuca się w oczy, łatwo zapomnieć o tym, co – szczególnie dziś – wydaje się zwyczajne, zatem pozornie niewarte opisywania: o wszechstronności, talencie i profesjonalizmie aktorów, które sprawiały, że schematyczne scenariusze zamieniały się na scenie w fascynujące historie. Maski, improwizację i komediowe gagi należy traktować tak, jak traktowali je sami aktorzy – jak składniki potraw, które tylko w harmonii z pozostałymi elementami spektaklu mogły tworzyć spójną całość, zaś wyizolowane z kontekstu stawały się niestrawne. Ze „Wstępu”.  

Znaczenie fotografii w turystyce

Marta Lewenstein

„Trudno wyobrazić sobie współczesnego turystę bez aparatu fotograficznego. Fotografowanie stało się praktyką społeczną, określa zachowania turystów jest wyraźnym wyrazem dominacji obrazu w kulturze popularnej. Warto zastanowić się czym jest akt fotografowania, czy szerzej zjawisko fotografii i jak określa ono charakter współczesnej turystyki. Pytanie to podejmuje w swojej pracy Marta Lewenstein. Autorka skupia uwagę na „przejawach turystycznego fotoamatorstwa”, jako pewnego rodzaju praktyce społecznej, opisuje swoiste zachowania turystów, ich oddziaływanie na lokalną społeczność. Porusza też zjawisko wykorzystania fotografii komercyjnej do celów marketingowych w turystyce. Praca „Znaczenie fotografii w turystyce” jest rzetelnym wprowadzeniem do problematyki związków fotografii z turystyką. Moim zdaniem trudno znaleźć podobną  na naszym rynku wydawniczym.”   Prof. Dr hab. Marek Maciejczak   „Przedstawiony do recenzji manuskrypt jest interesującą i nowatorską wizją  fotografii, fotoamatorstwa i fotografii turystycznej. Istotnym jej elementem jest spojrzenie na fotografię turystyczną nie tylko jako swoistego rodzaju pamiątkę z wakacji, czy nawet artystyczny akt, ale pewien złożony proces, w który zaangażowany jest turysta, fotografowany krajobraz, przestrzeń, a także lokalna społeczność. Fotografowanie przyrównuje autorka do artystycznego działania jakim jest performance, zaznaczając jednocześnie złożoność tego działania przez włączenie doń licznych „komponentów”. Autorka zapoczątkowuje także nowe spojrzenie na fotografię jako nośne medium w przemyśle turystycznym i możliwość wykorzystania go w marketingu turystycznym.”   Dr hab. Anna Różańska - Mazurkiewicz   Marta Lewenstein - absolwentka Wydziału Nauk Ekonomicznych kierunku Turystyka i Rekreacja Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, także Historii Sztuki na Uniwersytecie Warszawskim. W czasie studiów zrealizowała również program Europejskiej Akademii Fotografii. Posiada urozmaicone doświadczenia zawodowe z zakresu organizacji imprez turystycznych, korporacyjnych, realizacji projektów kulturalnych, a także fotoreportażu, czy dziennikarstwa. Dodatkowo z zamiłowania zajmuje się fotografią artystyczną oraz tzw. Street Photography. Jej prace publikowane były na wielu portalach internetowych, a także brały udział w wystawach zbiorowych. Obecnie stawia pierwsze kroki w Public Relations.

Słownik rodzajów i gatunków literackich

Grzegorz Gazda, Słowinia Tynecka-Makowska

Pierwsza w piśmiennictwie literaturoznawczym propozycja edytorska o tak rozległym zakresie poznawczym - zawiera ponad sześćset obszernych haseł, napisanych przez wybitnych znawców literatur narodowych europejskich i pozaeuropejskich kręgów kulturowych  - obejmuje dzieje tych literatur od czasów najdawniejszych po obecne stulecie  - przedstawia rodzaje i gatunki w monograficznym ujęciu, ukazują ich genezę, historię i specyfikę genologiczną  - każdemu hasłu towarzyszy odpowiednia bibliografia opracowań w języku polskim i w językach obcych.  Słownik został napisany i zredagowany z myślą o tych wszystkich, którzy interesują się literaturą, jej formami i ewolucjami. Mogą z niego korzystać w różny sposób uczniowie i nauczyciele szkół ponadpodstawowych, studenci filologii i neofilologii, krytycy i badacze literatury, jak również wszyscy inni miłośnicy literackiej sztuki słowa.   Wybrane hasła:  APOFTEGMATY OJCÓW PUSTYNI Powiedzenia lub sentencje starożytnych mnichów egipskich. Nazwa pochodzi od gr. apofthegma ‘sentencja, charakterystyczna wypowiedź’ i występuje po raz pierwszy u Ksenofonta (Hellenika 2,3,56) oraz kilkakrotnie u Arystotelesa. Apoftegmat to dowcipna, cięta wypowiedź i zazwyczaj układa się w schemat: „zapytał – odpowiedział”. Zbliżonymi do apoftegmatu są gr. Gnome, apomneuma, homoion, nazwane chria, czyli rzeczy pożyteczne ze względu na ich używanie w ćwiczeniach retorycznych. A. istnieją od najdawniejszych czasów; zaczęto je układać w zbiory według kryteriów: człowiek (Siedmiu Mędrców), miasto (Abdera, Sydon), naród (apoftegmata lakońskie) itd. W końcu zaczęto je porządkować według ich treści (zbiory systematyczne) i imion autorów (zbiory alfabetyczne).  A.O.P. są związane z egipskim ruchem pustelniczym z przełomu III/IV w. Pustelnicy żyli samotnie, bez przepisów ascetycznych czy organizacyjnych. Szczególnym autorytetem cieszyli się u nich sławni Ojcowie (abba, apa) zwani Starcami (geron), mieszkający zazwyczaj z jednym lub kilkoma uczniami, których przygotowywali do podjęcia samotej ascezy. Przychodzili do nich inni pustelnicy prosząc o „słowo” pomocne dla nich do zbawienia. „Słowo” więc w pierwotnym znaczeniu miało sens osobisty – pomoc w rozwiązaniu problemów poszczególnych Ojców. Adresaci jednak nie tylko sami z nich korzystali, ale dzielili się nimi z innymi pustelnikami. W ten sposób słowa traciły pierwotnie osobisty sens, stając się sentencjami powtarzanymi w kręgach monastycznych najpierw ustnie, później zaś jako wskazania spisane, zyskując status swoistych reguł normujących pustelnicze życie. Na pustyni pojawiają się „zbieracze słów”; już w IV w. powstają pierwsze zbiory (np.u Ewagriusza Pontyjskiego), najpierw bez porządku, potem układane według określonych kryteriów. Te zbiory są adaptowane dla różnych środowisk i przekładane czy raczej parafrazowane na różne języki krajów, w których rozwija się życie zakonne (syryjski, koptyjski, armeński, gruziński, łacina, słowiański itd.)  SIRA, SIRAT Gatunek arabskiej prozy literackiej, rycerski epos ludowy, romans rycerski. S. lub sirat ‘sposób życia, sposób postępowania, żywot’, wywodzi się od arab. sara „iść, postępować”. Stąd pochodzi inne pokrewne znaczenie tego pojęcia: ‘historia’ lub ‘biografia’, np. najwcześniejsza biografia proroka Muhammada nazywa się Sirat an-Nabi (Żywot Proroka). Następnie nazwą s. oznaczano w literaturze arabskiej przede wszystkim historyczno-fantastyczne historie sławnych postaci lub też całych plemion, były to więc opowieści lub romanse rycerskie typu ludowego. S. to najbardziej typowy gatunek ludowej literatury arabskiej. Utwory te odtwarzają wyobrażenia ludu arabskiego – w późniejszych wiekach znajdującego się w zależności od innych ugrupowań etnicznych muzułmańskich, Persów i Turków – o wielkiej przeszłości Arabów, ich zwycięskich pochodach, świetności ich kultury i cywilizacji. Odtwarzają ideał Araba, jego cnoty i zalety, ideał, który przeszedł pewną istotną ewolucję przynajmniej w dwóch okresach historii Arabów; w okresie przedmuzułmańskim był to ideał szlachetnego Araba-Beduina, rycerza i poety, a za czasów islamu – Araba-Muzułmanina broniącego honoru, ale zarazem będącego obrońcą islamu, wcielającego w życie jego ideał moralny.  

Słownictwo pism Stefana Żeromskiego. Niebo i piekło. Tom 14

Monika Gabryś

ZAŁOŻENIA OGÓLNE I. NIEBO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 II. PIEKŁO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 III. OSOBY BOSKIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 IV. SZATAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  42 V. ANIOŁ I DIABEŁ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 VI. ŚWIĘCI I GRZESZNICY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  55 VII. RELIGIJNE ŹRÓDŁA INSPIRACJI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 Literatura przedmiotu (wybór) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 Wykaz skrótów i oznaczeń (wybór) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 SŁOWNIK I. NAZWY I OKREŚLENIA MIEJSC, SFER, PRZESTRZENI . . . . . . . . . . . . . . 77 1. Sfera dobra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 2. Sfera zła . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 3. Sfera poza/pomiędzy dobrem i złem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  91 II. NAZWY I OKREŚLENIA ISTOT, BYTÓW, LUDZI . . . . . . . . . . . . . . . . .  94 1. Sfera dobra (mieszkańcy nieba) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 2. Sfera zła (mieszkańcy piekła) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 3. Sfera między dobrem a złem (istoty z pierwiastkiem nadprzyrodzonym o niejednoznacznym wartościowaniu) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172 4. Ludzie zmierzający ku niebu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190 5. Ludzie pośredniczący między bóstwem a człowiekiem . . . . . . . . . . . . 205 6. Ludzie zmierzający ku piekłu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213 7. Ludzie pośredniczący między złymi duchami a człowiekiem . . . . . . . .  216 8. Sacrum w jednostce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219 III. ZNAKI DOBRA I ZŁA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252 1. Symbole, znaki, przedmioty naznaczone świętością, sakrą boską (związane ze służeniem świętości) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . .  252 2. Symbole, znaki, przedmioty noszące piętno zła (związane ze służeniem złu) IV. CZYNNOŚCI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 352 1. Działania związane ze sferą dobra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 352 2. Działania związane ze sferą zła . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 367 V. BIBLIA – WYRAŻENIA, ZWROTY, POSTACI, MIEJSCA . . . . . . . . . . . . . . 370 VI. MITOLOGIA GRECKA I RZYMSKA – WYRAŻENIA, ZWROTY, POSTACI, MIEJSCA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 387 ANEKS – ATRYBUTY BÓSTWA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 427 Wykaz alfabetyczny haseł zamieszczonych w Słowniku . . . . . . . . . . . . . .  437

"braków nie ma żadnych". Pokrzywy i olchy. Wiersze

Julian Kornhauser

Jeden z najwybitniejszych znawców współczesnej poezji polskiej, Piotr Śliwiński, określił Juliana Kornhausera mianem „poety buntu” i „pisarza wielofunkcyjnego”. Formuły te bardzo trafnie określają kalejdoskop gatunków i motywów wyłaniający się z jego twórczości. „Buntowniczość” poety wiąże się z duchem nowatorstwa i poszukiwań. Zamiast cyzelować dobrze funkcjonujący mechanizm wiersza, Kornhauser woli go porzucać na rzecz coraz to nowych rozwiązań, problemów i horyzontów. Rzecz jasna, jest w tym działaniu nuta anarchii, zakorzeniona głęboko w przekonaniu, że jedynie dystans do literackiego i kulturalnego mainstreamu daje wolność ekspresji i poczucie uczciwości wobec czytelnika i samego siebie. Ale jest i potrzeba innowacji, nieustannego badania granic wiersza, granic literatury jako przekaźnika prawdy o świecie – prawdy, która wsparta jest jednak na fundamencie twórczej niezależności i poetyckiej wyobraźni. Stąd „wielofunkcyjność” tego dzieła. Nie chodzi tu o sam fakt poruszania się Juliana Kornhausera po niejednym polu literackiej aktywności – jest on bowiem nie tylko autorem kilkunastu tomów wierszy dla dorosłych i dzieci, lecz również trzech powieści, licznych książek eseistycznych oraz krytyczno- i historycznoliterackich, wreszcie tłumaczem poezji bośniackiej, chorwackiej i serbskiej. Przede wszystkim mowa o świadomym poszerzaniu repertuaru o nowe języki i tematy, przy czym to poszerzanie nadzwyczaj często okazuje się kamieniem milowym polskiej poezji.   Jakub Kornhauser

Kilka minionych wieków. Szkice i studia z historii ustroju Polski

Stanisław Salmonowicz

"Zebrane w niniejszym zbiorze szkice i studia w ogólnej liczbie ośmiu dotyczą kilku ważnych, niekiedy nawet szczególnie ważnych czy węzłowych problemów historii Polski, poczynając od wieków XVI-XVIII, aż po problemy historii najnowszej - sprawy Państwa Podziemnego, traktowane często jako swoiste tabu niektóre kwestie patologiczne, jakie przynosiła ze sobą okupacja niemiecka czy sowiecka, problemy tzw. prac przyszłościowych Państwa Podziemnego, jak i ciągle aktualny problem sporów wokół decyzji o powstaniu warszawskim. Niektóre moje teksty, publikowane za granicą (a obecnie po raz pierwszy dostępne w rozszerzonej wersji w języku polskim), bądź ogłaszane w czasopismach i pracach zbiorowych, nieraz są dziś trudne do uzyskania lub giną w szumie informacyjnym, jakim nieuniknienie w dobie Internetu i istnienia setek czasopism historycznych w skali europejskiej staje się praca historyka, zwłaszcza początkującego. Stąd myśl zebrania tych kilku tekstów, ogłaszanych głównie w latach dziewięćdziesiątych, celem ułatwienia do nich dostępu badaczom, a także, z uwagi na syntetyczny charakter tych studiów, szerszemu gronu miłośników narodowej historii."

Bolesław Kardaszewski. Architektura i polityka

Błażej Ciarkowski

„Książka Błażeja Ciarkowskiego to napisana dobrym, żywym językiem opowieść o architekcie zmagającym się z ograniczeniami «realnego socjalizmu», z uporem dążącym do realizacji swoich twórczych koncepcji i próbującym minąć progi modernizmu – nawet za cenę kompromisów z komunistyczną władzą, a odchodzącym przedwcześnie z poczuciem niewykorzystanego potencjału twórczego. Jej bohater, mimo że z urodzenia warszawianin, związał się z Łodzią i tutaj przyszło mu działać – w mieście o specyficznym charakterze, co czyni tekst tym bardziej ciekawym”. Z recenzji prof. Krzysztofa Stefańskiego   Profesor Bolesław Kardaszewski (1931-2000) był jednym z najważniejszych architektów w powojennej historii Łodzi. Pozostawił po sobie szereg realizacji, tuziny projektów i koncepcji, oraz rzesze uczniów, którzy z nieskrywaną estymą wspominają Mistrza. Człowiek sukcesu? Bynajmniej. Do końca życia towarzyszyło mu przekonanie o zawodowym niespełnieniu, owa gorzka refleksja nieobca największym twórcom. Postać Kardaszewskiego wpisywał się, mimo swej niezaprzeczalnej wyjątkowości, w archetypiczny niemalże obraz przedstawiciela całego pokolenia architektów pracujących w powojennej rzeczywistości. Profesjonalną edukację pobierał u wybitnych twórców dwudziestolecia międzywojennego, sami zaś zaczynał projektować w chwili, w której krótkie panowanie socrealistycznej doktryny dobiegało końca. Przyszło mu działać w atmosferze fałszywego kultu nowoczesności, zmagać się z bezmyślnym produktywizmem, normatywami i ograniczeniami systemu centralnie sterowanej gospodarki. Twórczą dojrzałość osiągnął w latach przełomu, gdy wiara w modernizm zastępowana była przez postmodernistyczny pluralizm, a ustrój komunistyczny chwiał się, by ostatecznie upaść w 1989 roku. Wyjątkowość Kardaszewskiego polegała na tym, że był obserwatorem krytycznym nie szukającym gotowych recept, lecz inspiracji nie na płaszczyźnie idei. Nie odtwarzał, lecz kreował. Był twórca świadomym, o szerokich horyzontach i wielkiej wiedzy, którą umiejętnie zespajał z praktyczną biegłością. Jego realizacje – zarówno o funkcji mieszkalnej („Bolek”, „Irena”), biurowej („Dom Chłopa”), jak i akademickiej (gmachy Instytutu Fizyki, Wydział Budownictwa oraz Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych), zdradzały wyjątkowy talent twórcy i wyróżniały się ze wszechobecnej budowlanej nijakości. Ilość obiektów wzniesionych według projektów Kardaszewskiego, jakkolwiek okazała, nie jest adekwatna do skali jego talentu i możliwości twórczych. Przyjaciele i dawni współpracownicy, wspominają profesora jako postać wyrastającą ponad otaczającą rzeczywistość, która w innych realiach społeczno-politycznych mogłaby osiągnąć jeszcze więcej. Jednocześnie pozostawiona przez niego spuścizna, zarówno ta architektoniczna, istniejąca w przestrzeni miejskiej, jak i niematerialna – w umysłach i sercach dawnych współpracowników i uczniów, pozwala zaliczyć go w poczet najwybitniejszych architektów w całej historii Łodzi i najważniejszych budowniczych lat powojennych w skali Polski.   Błażej Ciarkowski (ur. 1982) – architekt i historyk sztuki. Absolwent architektury na Politechnice Łódzkiej i historii sztuki na Uniwersytecie Łódzkim. W 2012 r. obronił z wyróżnieniem doktorat na Politechnice Łódzkiej. Od 2012 r. adiunkt w Katedrze Historii Sztuki Uniwersytetu Łódzkiego. Laureat nagrody Marszałka Województwa Łódzkiego za najlepszą rozprawę doktorską związaną tematycznie z województwem łódzkim.  

Proś o kolor

Beata Bronakowska

Proś o kolor to znakomicie skomponowana opowieść, w trakcie której osobiste doświadczenia i przeżycia kobiety zmieniają się w „sytuacje poetyckie”. Trzecioosobowa narracja pozwala tu na dystans (opowieść zamiast wyznania) i „zdziwienie światem” – wzmocnione jeszcze poprzez sytuacyjne, dialogowe zderzenia perspektywy dziecka i dorosłego: matki, która ma „objaśniać świat” i „miota się” między tym macierzyńskim obowiązkiem a własnym zwątpieniem i poczuciem rozpaczy… Prof. Dorota Kozicka   Proś o kolor to przejmujący zapis uczuć kobiety przeżywającej swoje macierzyństwo, relacje z dzieckiem, z mężczyzną. To spójny cykl zbudowany na zasadzie warkocza: dwa wersy poprzedniego wiersza – powtórzone – otwierają kolejny wiersz; to sprawia, że mamy do czynienia z konsekwentną sugestywną narracją. Język wierszy jest oszczędny, miejscami konkretny, jednak przechodzący w metaforę – niemal niezauważalną, wynikającą z zaskakujących, odkrywczych spostrzeżeń lub skojarzeń… Prof. Krzysztof Biedrzycki