Ideologiczne i doktrynalne podstawy zmian ustrojowych w krajach Europy Środkowej i Wschodniej po roku 1989

red. Marek Barański, Maciej Guzy

Głównym celem niniejszej publikacji jest próba opisania i wyjaśnienia wszelakiej - nieraz mocno złożonej -  problematyki zmian ideologicznych i doktrynalnych, jakie dokonały się i wciąż mają miejsce w Europie Środkowej i Wschodniej. Większość autorów stanowią doktoranci oraz absolwenci Uniwersytetu Śląskiego, jak również innych uczelni,  polskich  i zagranicznych. Zagadnienia ideologiczne i doktrynalne są sferą niezwykle szeroką, co pozwoliło autorom na oryginalne podejście do tegoż tematu poprzez spojrzenie na nie przez pryzmat swych zainteresowań naukowych. Z tego też powodu praca ta nie zamyka się jedynie w ciasnych ramach danej dyscypliny, a czerpie - poza politologią - z takich dziedzin jak filozofia, socjologia, czy  prawo. Monografia  podzielona  jest na dwie zasadnicze części. Pierwsza - „Ideologiczne aspekty zmian ustrojowych w państwach Europy Środkowej i Wschodniej”, dotyczy filozoficznych podstaw wpływających na kreowanie polityki w poszczególnych państwach, jak również nastrojów panujących w zamieszkujących je społeczeństwach, które przekładają się na tworzenie zaplecza ideologicznego omawianego przez nas regionu. Rozpoczyna ją artykuł Macieja Guzy „Trzecia Pozycja jako ewolucja ideowa radykalnej prawicy w Europie po roku 1989”, w którym autor dokonuje analizy profilu ideologicznego obecnych na scenie politycznej ugrupowań nacjonalistycznych. Drugi tekst autorstwa Natalii Rudakiewicz „Ideologia i działalność ukraińskich prawicowych partii politycznych w procesie modernizacji systemu politycznego i obrony niepodległości Ukrainy (na przykładzie OZ „ Swoboda” i „Prawy Sektor”)” dotyczy badań nad stopniem zaangażowania partii radykalnej prawicy w walkę o niepodległość i suwerenność Ukrainy. Trzecim z kolei artykułem jest tekst Marka Barańskiego poświęcony wizji   polskiego samorządu  terytorialnego jako  społeczeństwa obywatelskiego. Pierwszą część publikacji zamyka artykuł Natalii Minienkowoj „Lustracja na Ukrainie – niezbędna przesłanka konsolidacji demokracji czy krok w odwrotnym kierunku?”, który porusza tematykę transformacji systemowej Ukrainy po „Euromajdanie”. Druga część książki „Wybrane skutki zmian ustrojowych w państwach Europy Środkowej i Wschodniej” ukazuje nam, w jaki sposób omawiana przez nas tematyka wpłynęła na zmiany, które dokonały się w krajach Europy Środkowej i Wschodniej oraz, w  jaki sposób zmiany te  przejawiają się w polityce poszczególnych państw regionu. Otwiera ją artykuł autorstwa Marka Margońskiego o tytule „Gwardia Narodowa czy Armia Krajowa? Koncepcja systemu Obrony Terytorialnej po 1989 roku”, który dotyka problematyki ewolucji podejścia do zagadnień bezpieczeństwa w Polsce po transformacji systemowej. W dalszej części książki Marek Tyrała w swoim artykule „Przyczyny porażki wyborczej lewicy w wyborach parlamentarnych w Polsce w 2015 r.- na przykładzie Koalicji Zjednoczona Lewica oraz partii Razem” dokonuje charakterystyki lewicowych partii i koalicji wyborczych w trakcie wyborów parlamentarnych w 2015 roku.  Harutyun Voskanyan w artykule „Features of military confrontation in Ukraine after Maidan: Wide security front-line” przedstawia perspektywy polityki bezpieczeństwa na Ukrainie po zmianie rządów. Ostatnim artykułem „Pozycja ustrojowa Trybunału Konstytucyjnego w świetle nowych przepisów” autorstwa Izabeli Rudnik skupia się na pozycji i kompetencjach Trybunału Konstytucyjnego, jako organu konstytucyjnego państwa w świetle nowelizacji ustawy o TK z 25 czerwca 2015 roku.

Dylematy polityki zagranicznej Polski na początku XXI wieku

Miron Lakomy

Praca składa się z siedmiu części obejmujących wszystkie najważniejsze zagadnienia związane z polską polityką zagraniczną na przełomie pierwszej i drugiej dekady XXI wieku. Obejmują one kolejno: ewolucję środowiska międzynarodowego Polski na przełomie pierwszej i drugiej dekady XXI wieku; niektóre uwarunkowania, cele, środki i metody polityki zagranicznej Polski; zagadnienia dotyczące dylematów w relacjach polsko-niemieckich; dylematy polityki wschodniej Polski; niektóre kwestie dotyczące wyzwań i zagrożeń stojących przed polityką bezpieczeństwa narodowego i międzynarodowego Polski; implikacje kryzysu w strefie euro dla doktryny i polityki integracyjnej Polski oraz dylematy polityki zagranicznej Polski na kierunkach pozaeuropejskich. Oprócz części pierwszej i drugiej, głównym kryterium wyodrębnienia pozostałych, były najważniejsze kierunki polityki zagranicznej Polski na początku drugiej dekady XXI wieku zarówno w wymiarze relacji dwustronnych jak i w stosunkach wielostronnych. Praca jest adresowana do szerokiego grona odbiorców. Przede wszystkim, skierowana jest do szerokiej rzeszy studentów politologii, stosunków międzynarodowych, bezpieczeństwa narodowego i międzynarodowego oraz prawa. Ponadto, publikacja jest przeznaczona dla badaczy nauk politycznych, stosunków międzynarodowych oraz bezpieczeństwa narodowego i międzynarodowego. Może być także interesującą propozycją dla decydentów polityki zagranicznej Polski, przedstawicieli mediów oraz publicystów. Recenzja książki ukazała się na stronach czasopisma internetowego „Sprawy Nauki” nr 6–7 (201) maj 2015 (recenzja dostępna pod adresem: www.sprawynauki.edu.pl, 29 maja 2015 r.).  

Pedagogika na pograniczu światów. Eseje z cyklu "Medium Mundi"

Krzysztof Maliszewski

Posłowie Tadeusz Sławek Książka zbiera w jeden tom – w wersji częściowo zmienionej i uzupełnionej – eseje pedagogiczne, które ukazywały się w ramach transdyscyplinarnej serii „Medium Mundi” w latach 2005-2015. Autor podejmuje w nich pytania o istotne doświadczenia egzystencjalne i edukacyjne, takie jak: inicjacja, efekt pogranicza, spotkanie z mistrzem, pedagogiczny styl życia, zraniona pamięć, dzikość, przebaczenie, przyjaźń i inne. Zgromadzone tu teksty wpisują namysł nad wychowaniem we współczesną humanistykę zmąconych gatunków i w tym sensie stanowią odsłonę pedagogiki na pograniczu światów – dyscyplinarnych, lekturowych, semantycznych, kulturowych itp. Przenikającą je intencją jest próba poszukiwania odnowionego – a jednocześnie zakorzenionego w tradycji – spojrzenia na kształcenie, i tym samym generowania nowego, bardziej źródłowego języka refleksji o wychowaniu, wbrew tendencjom społecznego mainstreamu redukowania funkcji edukacji do zabiegów instruktażowych i przystosowawczych. Książka adresowana jest do szeroko pojętego grona ludzi uniwersytetu – profesorów, studentów, absolwentów, zainteresowanych sympatyków z różnych rejonów humanistyki i nauk społecznych – a także do uczestników – reprezentujących różne pokolenia oraz rozmaite profesje – lokalnego projektu Medium Mundi (i wszystkich, którym taki sposób pogranicznego myślenia wyda się owocny). Bardzo trudno zatem precyzyjnie określić adresata – poniekąd zamieszczone w tomie teksty to „listy w butelce”…, może je otworzyć każdy, komu bliska jest idea uniwersytetu nie jako przedsiębiorstwa i agregatu odseparowanych specjalizacji, lecz jako demokratycznej przestrzeni publicznej i warsztatu suwerennego myślenia oraz każdy, kto pamięta (lub chciałby sobie przypomnieć), że edukacja służy do konfrontacji z życiem, a nie tylko z rynkiem.

Pedagogika analityczna. Od porządkowania wiedzy naukowej do odkrywania jej nowych obszarów

Alicja Żywczok, Bogumiła Bobik

W monografii zaproponowano postrzeganie klasyfikowania jako nie tylko procesu poznawczego porządkującego wiedzę, lecz także sprzyjającego dynamicznemu rozwojowi nauki: inicjowaniu nowych kierunków, koncepcji, działów nauki, nurtów, subdyscyplin itp. W wiedzy uporządkowanej łatwiej bowiem wykryć miejsca jeszcze nieoznaczone w nauce. Przedmiot zaprezentowanych badań stanowi więc znaczenie porządkowania wiedzy naukowej w postaci klasyfikacji w dziedzinie nauk społecznych, w dyscyplinie pedagogika. Metodologiczne zasoby hermeneutyki okazały się użyteczne w analizie oraz interpretacji naukowych tekstów źródłowych i dokumentów oficjalnych. Na strukturę monografii składa się spis treści, wprowadzenie, cztery rozdziały, zakończenie, bibliografia, wykaz schematów i tabel, indeks osobowy, summary oraz nota o autorkach.

Pamięć kulturowa a symptomy traumy. Idea ojczyzny w liryce bułgarskiej po 1989 roku

Dorota Gołek-Sepetliewa

Głównym celem monografii jest wielostronna interpretacja idei ojczyzny w liryce bułgarskiej po 1989 roku przez pryzmat koncepcji pamięci kulturowej i traumy. Zgodnie z przyjętym modelem teksty poetyckie są nośnikami pamięci kulturowej i traumatycznej, a zatem wyznaczają przestrzeń, w której pamięć jest przedmiotem kreacji, afirmacji i wspólnotowego konsensusu. W ramach dialogu lirycznego z tradycją literacką dochodzi do rekonstrukcji, odtworzenia lub rewizji tradycyjnych wyobrażeń o tym, co rodzime. Manifestowany w liryce stosunek do ojczyzny bułgarskiej objaśniany jest w szerokich kontekstach historycznych, społecznych, kulturowych i literackich. Problematyzacja idei ojczyzny odnosi się głównie do wątków traumatycznego charakteru bułgarskiej (post)transformacji i jej ideowej polifonii.

Tropes of Tauromachy: Representations of Bullfighting in Selected Texts of Anglophone Literature

Ewa Wylężek

Książka jest poświęcona rozważaniom teoretycznym na temat zjawiska korridy. W publikacji przedstawiono najnowsze teksty anglojęzyczne wykorzystujące motyw walki z bykami oraz porównano je z teoriami zachowań ludycznych i tematami tabu, takimi jak przemoc, erotyzm i śmierć.

Rozgłośnie BBC World Service, Radio France Internationale i Voice of America w komunikowaniu międzynarodowym. Od propagandy do dyplomacji publicznej

Mirosława Wielopolska-Szymura

Prezentowana monografia to próba określenia aktualnej roli radia w procesie komunikowania międzynarodowego państw w odniesieniu do wcześniejszych okresów funkcjonowania rozgłośni międzynarodowych. Prześledzono  w niej historyczny rozwój Radio France Internationale, Voice of America i BBC World Service na tle innych rozgłośni tego typu, wskazując na najważniejsze zasady i formy ich działalności oraz podjęto rozważania na temat ich aktualnej aktywności w wymiarze komunikowania międzynarodowego, koncentrując się na latach pomiędzy 2014–2018. W rozdziale 1. przybliżono zakres pojęciowy komunikowania międzynarodowego, uwzględniając różne ujęcia definicyjne, odnosząc je do zagadnień pokrewnych, m.in. takich jak komunikacja międzykulturowa, komunikowanie polityczne, propaganda, dyplomacja publiczna, dyplomacja kulturalna, dyplomacja medialna, soft power, i poddając je krytycznej analizie. Autorka zaproponowała również własną definicję komunikowania międzynarodowego oraz jego graficzny model. Rozdział 2. ma charakter historyczny i jest poświęcony odkryciu fal radiowych i wynalazkowi radia z perspektywy technicznej. Omówiono ponadto wczesne formy zastosowania tego medium, kładąc nacisk na jego potencjał w komunikacji zagranicznej, oraz przedstawiono rozwój radiofonii we Francji, Wielkiej Brytanii i USA, ukazując różnice pomiędzy kształtującymi się modelami nadawczymi. W rozdziale 3. zaprezentowano rozwój radiowej nadawczości międzynarodowej, skupiając się na trzech jej etapach: 1) pierwsze trzydziestolecie XX w., w którym testowane były fale radiowe i powstawały pierwsze stacje eksperymentalne; 2) okres II wojny światowej, w którym używano radia w międzynarodowym komunikowaniu wojennym, propagandzie i dywersji; 3) okres zimnej wojny. Ostatni 4. rozdział jest poświęcony zasadom, zakresom i formom funkcjonowania rozgłośni BBC World Service, Radio France Internationale i Voice of America w czasach obecnych. Skupiono się na ich roli jako instrumencie stosowanym w dyplomacji publicznej reprezentowanych państw, wskazując na ich powiązanie instytucjonalno-formalne z instytucjami państwowymi. Działania rozgłośni mają związek z polityką rządów USA, Wielkiej Brytanii i Francji w zakresie zwalczania tzw. państwa islamskiego i struktur terrorystycznych, jak również wzmacniania procesów demokratyzacyjnych w obszarach świata dotkniętych konfliktami zbrojnymi lub kryzysami politycznymi.

Szkice o antyku T 5. Antyczne techniki perswazyjne

Edyta Gryksa, Patrycja Matusiak

Piąty tom Szkiców o antyku, poświęcony jest zagadnieniom związanym z antycznymi technikami perswazyjnymi.  Zawiera 11 artykułów artykułów omawiających temat z uwzględnieniem interpretacji ikonografii i literatury - zarówno antycznej, jak i współczesnej. Publikacja adresowana jest do osób interesujących się antykiem i jego recepcją w czasach późniejszych, m.in. filologów klasycznych, literaturoznawców, historyków czy archeologów. Edyta Gryksa, doktor nauk humanistycznych w dziedzinie literaturoznawstwa w Katedrze Filologii Klasycznej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Autorka monografii „Obraz Rzymu u Florusa” (Tarnów 2017). Obecnie zajmuje się realizacją projektu badawczego poświęconego łacińskiej poezji łowieckiej i pasterskiej (Gracjusz Faliskus, Kalpurniusz Sykulus). Członek Polskiego Towarzystwa Filologicznego oraz The Roman Society. [czerwiec 2019] Patrycja Matusiak, doktor nauk humanistycznych w zakresie literaturoznawstwa, adiunkt w Katedrze Filologii Klasycznej Uniwersytetu Śląskiego. Autorka książki „Obraz Hannibala w literaturze antycznej” (2015). Współredaktorka „Szkiców o antyku” oraz czasopisma „Scripta Classica”. W swoich badaniach zajmuje się tematyką kartagińską (Hannibal i wojny punickie), historiograficzną oraz recepcyjną (antyk w komiksie). [czerwiec 2019]

Inność/różnorodność w języku i kulturze

red. Ewa Bogdanowska-Jakubowska

Zainteresowania badawcze autorów tomu skoncentrowane są na różnych dziedzinach nauki (od licznych gałęzi językoznawstwa, takich jak pragmatyka językowa, gramatyka historyczna czy fonetyka, po psychologię) i zróżnicowanych ujęciach teoretycznych, a kwestia inności/różnorodności stanowi motyw przewodni we wszystkich pomieszczonych w zbiorze tekstach. Zawsze przyciągała ona uwagę zwykłych ludzi i fascynowała uczonych. Wzbudzała agresję, niechęć lub podziw, zawsze ciekawość, dlatego tak wielu badaczy reprezentujących różne dziedziny poświęcało, i poświęca nadal, czas, by ją badać, zgłębiać jej naturę, a także opisywać, jak postrzegają ją inni. Na różnice w potocznym i akademickim rozumieniu inności zwraca uwagę Ewa Bogdanowska-Jakubowska. Ireneusz Kida analizuje odmienne użycie przedimka określonego w językach gockim i greckim. Zróżnicowanie języka japońskiego ze względu na płeć użytkownika przedstawia Maria Spiechowicz. Analiza stylów autoprezentacyjnych stosowanych przez uczonych prelegentów to temat wspólnie opracowany przez Ewę Bogdanowską-Jakubowska oraz Nikę Bogdanowską. Adam Pluszczyk bada podejście polskich studentów filologii angielskiej do niestandardowych odmian amerykańskiej wymowy języka angielskiego, a Tomasz Jakubowski ukazuje zjawisko transpłciowości, którego odbiór społeczny determinowany jest przez odmienność, jaką charakteryzują się osoby transpłciowe.

Kształtowanie układów urbanistycznych i przestrzennych dawnych granicznych ośrodków kolejowych Polski

Weronika Dragan

Układy przestrzenne dawnych granicznych miejscowości kolejowych przedstawiono w ujęciu interdyscyplinarnym, nawiązując do geografii społeczno-ekonomicznej, jak również do badań historycznych, urbanistyki i architektury. Odwołano się także do przemysłu, migracji i zróżnicowania kulturowego. Monografia integruje studia historyczne nad miejscowościami rozwijającymi się w wyniku oddziaływania stacji kolejowej oraz granicy państwowej z problemem współczesnego zagospodarowania przestrzennego otoczenia takich dworców kolejowych jako dziedzictwa kulturowego. Ponadto w książce zaproponowano ujęcie modelowo-typologiczne wyjaśniające procesy zachodzące w przestrzeni badanych miejscowości.

Serbska ruletka. Dramat serbski po 1995 roku. Wybór tekstów. T. 1-2

red. Agnieszka Cielesta, Leszek Małczak, Dominika Zwierzchowska

Serbska ruletka to wybór współczesnych dramatów serbskich. Znalazło się w nim 9 tekstów 9 autorów w następującej kolejności: w tomie pierwszym: Svetislav Basara Dolce vita; Miroljub Nedović Kraina ciemności; Mirjana Ojdanić Ślad ludzkich zębów; Nebojša Romčević Karolina Neuber; w tomie drugim: Goran Marković Willa Sachino; Milena Marković Statek dla lalek; Milena Minja Bogavac Czerwona. Seks i konsekwencje; Marija Karaklajić Twarz ze szkła; Maja Pelević Może jesteśmy Myszką Miki. Wszystkie utwory powstały po 1995 roku i żaden z nich nie był wcześniej ani w Polsce wydany, ani na język polski przetłumaczony. W wyborze uwzględniono zarówno teksty autorów średniego pokolenia, tych o ugruntowanej już pozycji, jak i młodych twórców, czasem zaledwie przed kilkoma laty debiutujących, ale już zauważonych i docenianych, teksty zróżnicowane tematycznie i gatunkowo. Ich autorzy nie są bynajmniej dla polskiego odbiorcy zupełnie anonimowi, trudno bowiem nie rozpoznać chociażby w osobach Gorana Markovicia, Svetislava Basary czy Mileny Marković artystów o międzynarodowej sławie. Wybrane dramaty to sztuki znane w Serbii, ale często też już poza jej granicami, nagradzane, zarówno za tekst, jak i za jego realizację sceniczną, na licznych festiwalach i konkursach teatralnych.

Studenci dzieciom bajki piszą. Bajki matematyczne. Część 2

Red. Małgorzata Bortliczek, Renata Raszka

Na podstawie recenzji dr Barbary Nawolskiej: Akcja bajek rozgrywa się w kosmosie, w fikcyjnych królestwach, w wysokich górach, w lasach, w grotach, na wyspach i w innych bajkowych krainach. Przygody bohaterów są okazją do rozwiązywania różnorodnych zadań matematycznych zawartych w bajkach i motywacją do wykazania się: umiejętnościami: dodawania i odejmowania, mnożenia i dzielenia, porównywania różnicowego, umiejętnością wykonywania obliczeń zegarowych i kalendarzowych, znajomością jednostek objętości, masy, długości oraz obliczeniami z ich wykorzystaniem, rozumieniem wartości pieniądza i umiejętnością wykonywania obliczeń pieniężnych.

Model systemu zarządzania indywidualną wiedzą naukową w humanistyce

Anna Matysek

W świecie nadmiaru informacji codziennym wyzwaniem badaczy jest odnajdywanie i selekcjonowanie materiałów, organizowanie literatury przedmiotu i własnych notatek. Proponowany model systemu zarządzania indywidualną wiedzą naukową podpowiada, jak zarządzać wiedzą naukową, jak organizować własną przestrzeń wiedzy naukowej, jakie narzędzia cyfrowe wdrożyć do warsztatu badawczego, by efektywnie wykorzystywać zgromadzony materiał badawczy i tworzyć nową wiedzę w humanistyce. System składa się z elementów podstawowych i uzupełniających - procesów, czynności i narzędzi zarządzania indywidualną wiedzą naukową. Podano przykłady programów komputerowych, ich funkcje i możliwości zastosowania w zarządzaniu wiedzą.

Daktyloepitryty Bakchylidesa na tle wczesnej kolometrii greckiej

Anna Szczepaniak

Praca jest monografią jednej z głównych miar wierszowych, jakimi posługiwał się tworzący w V wieku p.n.e. grecki poeta liryczny Bakchylides. Autorka śledzi rozwój daktyloepitrytów oraz zbiera i przedstawia antyczny i współczesny stan badań nad nimi. Wszelkie analizy są próbą odpowiedzi na pytanie, jaka jest natura metrum, którego nie zdecydowali się zaadaptować do swej poezji Rzymianie i które nazywane jest „wiecznym zmartwieniem wersologii greckiej”. Przedstawiona w prezentowanej publikacji szczegółowa analiza daktyloepitrytycznych pieśni Bakchylidesa pokazuje zmiany, jakim pod wpływem koncepcji metrycznych filologów klasycznych ulegają zachowane na papirusach teksty, zanim trafią do rąk czytelnika w nowym, współczesnym wydaniu.

Poza antropocentryzm, czyli żądanie niemożliwego? Pytania o kulturę i inne pytania w teorii społecznej i w praktyce rozmowy

Wioletta Tomala-Kania

Monografia Poza antropocentryzm, czyli żądanie niemożliwego? Pytania o kulturę i inne pytania w teorii społecznej i w praktyce rozmowy, z jednej strony, stawia w centrum uwagi człowieka i jego psychofizyczną kondycję ze szczególnym podkreśleniem jej etycznych konsekwencji dla świata i dla niego samego, ze strony drugiej, próbuje go z tego centrum wyprowadzić. Książka ma budowę trójdzielną. Rozdział 1: Kultura w teorii prezentuje zestaw podstawowych ustaleń zogniskowanych wokół kluczowego pojęcia "kultury". Rozdział 2: Kultura w działaniu stanowi zapis wywiadów pogłębionych przeprowadzonych w latach 2020˗2021 z badaczkami reprezentującymi spektrum zróżnicowanych dyscyplin badawczych: Ewa Bińczyk, Katarzyna Dembicz, Bogumiła Lisocka-Jaegermann, Joanna Ostrowska, Hanna Rubinkowska-Anioł, Jolanta Sujecka, Anna Ziębińska-Witek. W Zakończeniu zostaje wyodrębniony wątek, pojawiający się w wywiadach, ale w finale zyskujący autonomię, na którą - z całą mocą - zasługuje: posthumanistyczna (nie-antropocentryczna) wizja świata, zgodnie z którą stanowimy jeden z wielu gatunków współzamieszkujących planetę.

Pamięć represji. Świadkowie Jehowy w Związku Radzieckim

Tomasz Bugaj

„Monografia ukazująca narracyjne aspekty pamięci Świadków Jehowy w istotny sposób uzupełnia badania pamięcioznawcze, pokazując, w jaki sposób kultura i religia wpływają na obrazy traumatycznych wydarzeń z przeszłości. Autor – analizując narracje badanych – zwraca uwagę na mechanizmy wartościowania (m. in. oprawców) oraz oswajania traumy z przeszłości, a mechanizmy te wynikają – jak pokazuje lektura książki – z wyznania i wartości w nim przekazywanych. Monografia jest więc opracowaniem ciekawym, cennym i potrzebnym. Jest to praca erudycyjna, Autor sięga nie tylko do prac kulturoznawców, ale także socjologów, w tym także socjologów religii, co uważam za zasadne i potrzebne. Oparta jest na dużym, reprezentatywnym, i co należy docenić, samodzielnie zebranym materiale, który obejmuje narracje członków badanej wspólnoty zamieszkujących wcześniej ziemie kresowe, a także żyjących na terenach kilku byłych republik ZSRR”. [fragment recenzji]