Ludwik Kondratowicz

Franciszek Rawita Gawroński

Opowieść o życiu i dziełach Ludwika Kondratowicza, czyli Władysława Syrokomli. (ur. 29 września 1823 w Smolhowie, zm. 15 września 1862 w Wilnie) polskiego poety i tłumacza epoki romantyzmu. Nazywanego często lirnikiem wioskowym, autora ironicznych wierszy stylizowanych na XVIII-wieczną sielankę oraz przyśpiewek ludowych. (za Wikipedią).

Dzieje lisowczyków. W czterech tomach: tom II

Maurycy Dzieduszycki, Wojciech Dębołęcki

UWAGA! e-book jest skanem zapisanym w formacie PDF. Plik pdf uniemożliwia przeszukiwanie i kopiowanie tekstu Dzieje lisowczyków. W czterech tomach. Lisowczycy, lisowczyki (początkowa nazwa straceńcy, również chorągiew elearska) formacja lekkiej jazdy polskiej o charakterze utrzymującego się z łupów wojska najemnego. Oparta na wzorach ustrojowych konfederacji wojskowych, sformowana została w 1614 roku pierwotnie jako konfederacja żołnierska pod wodzą pułkownika Aleksandra Józefa Lisowskiego herbu Jeż. Zawiązki tej formacji powstały już jednak w czasie służby Lisowskiego u Dymitra II Samozwańca w latach 16071611. Dwutysięczny oddział lisowczyków brał udział w wojnie polsko-rosyjskiej 16091618. Od śmierci Lisowskiego w 1616 r. dowodzeni byli przez pułkownika Stanisława Czaplińskiego. Od 1619 r. ich dowódcą był Walenty Rogowski[2]. W czasie wypraw moskiewskich przeprowadzili szereg operacji zaczepnych na terytorium Carstwa Rosyjskiego, rozbijając w grudniu 1617 r. pod Kaługą wojska rosyjskie kniazia Dymitra Pożarskiego. Ich łupiestwo spowodowało m.in. obłożenie tej formacji klątwą, która jednak po pewnym czasie została zdjęta. Celem utworzenia oddziałów lisowczyków było odciążenie skarbu Rzeczypospolitej od obowiązku wypłacania im żołdu. Werbowano ich, zapewniając im pełną swobodę zagarniania łupów wojennych, które były ich jedynym wynagrodzeniem za służbę. Formacja była złożona z najemników różnej narodowości, głównie Polaków, Litwinów i Rusinów. Dowódców obierali sobie sami za pomocą głosowania. Podobnie jak cała jazda narodowego autoramentu, dzielili się na towarzyszy, pocztowych oraz czeladź ciurów, tworzących oddzielne chorągwie, które brały udział w manewrach, a czasami w boju (co było nowością w wojskach polskich). Pułk lisowczyków (zazwyczaj ponad 1000 ludzi) dzielił się na chorągwie, z czego dwie (czarna i czerwona) podlegały bezpośrednio dowódcy. Pułki dowodzone były przez pułkowników z pomocą oboźnego, sędziego i strażnika. Chorągwie prowadzone były przez rotmistrzów z pomocą porucznika i chorążego. Specjalizowali się w zagonach na terytorium wroga, walczyli bez taborów, zaopatrując się w terenie, na którym operowali. Poruszali się podobnie jak Tatarzy, komunikiem, tzn. nie mieli wozów, tylko po kilka koni do jazdy wierzchem, a wyposażenie i żywność przewozili na koniach jucznych. Specyficzny był sposób dosiadania przez nich koni stali w strzemionach, pochylając się nad koniem, aby maksymalnie mu ulżyć i wykorzystać jego możliwości (podobnie jeżdżą dzisiejsi dżokeje). Powodowało to również zwiększenie siły zamachu bronią sieczną lub obuchową (cios z przysiadu), ułatwiało obracanie się w celu wystrzelenia pocisku, jak również przesiadanie się na innego konia w biegu. Ich siodła były niewielkich rozmiarów. Charakteryzowali się błyskawicznym przemieszczaniem, wynikającym ze sposobu jazdy, stosowaniem podstępów i forteli wojennych, niezwykłą odwagą oraz straszliwym pustoszeniem i rabowaniem terenów, na których przebywali. Ich wyszkolenie jeździeckie i bojowe wzbudzało podziw cudzoziemców. Wyróżniali się dzielnością, ale także okrucieństwem i szczególnym zamiłowaniem do rabunku, który został na stałe przypisany do zasad działania tej formacji (np. mieli zwyczaj zabijać każdego napotkanego przechodnia, żeby nie pozostawiać świadków). Cieszyli się wielką sławą w Europie jako niezrównana w szybkości jazda (pokonywali dziennie do 150 km). Ich uzbrojenie i ubiór były niemal całkowicie dowolne i zależne od stopnia zamożności konkretnego żołnierza. Nosili pełniące funkcję miękkiej zbroi pikowane żupany, baczmagi (skórzane buty), czapki typu kołpak i charakterystyczne obcisłe spodnie. Nie używali metalowych zbroi, niektórzy nosili misiurki lub kolety, korzystali też ze zdobycznych kałkanów. Uzbrojenie zaczepne składało się z szabli (obowiązkowo), łuku refleksyjnego chowanego w sajdaku (pokrowiec na łuk z kołczanem), ewentualnie krótkich pik lub rohatyn. Zamiennie z łukami czasami używano pistoletów, rusznic, arkebuzów lub bandoletów. Oficerowie posiadali dodatkowo nadziak bądź czekan i niekiedy koncerz lub pałasz troczony przy siodle, zazwyczaj pod lewym kolanem. (za: https://pl.wikipedia.org/wiki/Lisowczycy).

Opowieść o papierowej koronie

Józef Czechowicz

Niniejsza powieść to debiut prozatorski Czechowicza z 1923 roku. Opublikował ją na łamach lubelskiego Reflektora. Opowieść o papierowej koronie, to dzieło, którego jednym z tematów jest niespełniona homoseksualna miłość. Młody Czechowicz stworzył niezwykle ciekawy utwór, którego głównym bohaterem jest Henryk, homoseksualista, zawiedziony kochanek, niedoszły samobójca. Opowieść o papierowej koronie stanowi świadectwo pierwszych doświadczeń i pragnień miłosnych autora, a jednocześnie w sposób znakomity odzwierciedla stan duszy młodego twórcy, który sam zmagał się z chorobą psychiczną, której ostatecznie nie przezwyciężył i której uległ.

Poglądy księdza Hieronima Coignarda. Les Opinions de M. Jérôme Coignard recueillies par Jacques Tournebroche

Anatole France

Poglądy księdza Hieronima Coignarda. Les Opinions de M. Jérôme Coignard recueillies par Jacques Tournebroche. Książka w dwóch wersjach językowych: polskiej i francuskiej. Version bilingue: polonaise et française. Fragmenty Nie mam potrzeby streszczać tutaj życiorysu księdza Hieronima Coignarda, profesora krasomówstwa w kolegium w Beauvais, bibliotekarza pana de Séez (Sagiensis episcopi bibliothecarius sollertissimus, jak go nazywa nagrobne epitafium), późniejszego sekretarza katedry Św. Innocentego, a w końcu konserwatora owego Astaracjanum, tej królowej bibliotek, której zatraty nigdy dostatecznie odżałować nie będzie sposobu. Wiadomo, że zginął od sztyletu Żyda-kabalisty, nazwiskiem Mozaides (judeae manu nefandissima), pozostawiwszy dużo nie pokończonych prac oraz niewygasłe wspomnienie pięknych maksym, wygłaszanych w rozmowach z przyjacioły. Szczegóły żywota jego oraz tragicznej śmierci przekazane zostały potomności przez ucznia znakomitego człowieka, Jakuba Ménétrier, nazywanego także Rożenkiem, albowiem był on synem pewnego właściciela gospody przy ulicy Św. Jakuba. Ów Rożenek pałał ku temu, którego zwał zawsze mistrzem swoim, uwielbieniem i miłością gorącą. Mistrz mój ukochany zwykł był mawiać to najwykwintniejszy umysł, jaki pojawił się do tej pory na ziemi! On to właśnie, Rożenek, z całą skromnością i wiernością bezprzykładną spisał wspomnienia o księdzu Hieronimie Coignard, a postać nieodżałowanego męża zmartwychwstaje w nich niby Sokrates w Memorabiliach Ksenofonta. Ze starannością niesłychaną, ścisłością pedantyczną i umiłowaniem wielkim nakreślił przepyszny portret i ożywił go tak, że stawa przed nami w całej prawdzie, nieskazitelnie wierny. Praca ta przywodzi na myśl portrety Erazma, malowane przez Holbeina, które oglądamy w Luwrze, w muzeum bazylejskim, w Hampton Court i nie możemy się nasycić ich pięknem. Krótko i węzłowato, dał arcydzieło! Zdziwi was zapewne, że pamiętników owych nie opublikował drukiem. Mógł to uczynić tym łatwiej, że został księgarzem przy ulicy Św. Jakuba, dziedzicząc księgarnię Pod Obrazem Św. Katarzyny po panu Blaizot. Być może, iż trawiąc żywot pośród ksiąg, uczuł niechęć dorzucenia kilku nawet kartek do owego potwornego zwału poczernionej bibuły, butwiejącej w spelunkach antykwarzy... Je nai pas besoin de retracer ici la vie de M. labbé Jérôme Coignard, professeur déloquence au collge de Beauvais, bibliothécaire de M. de Séez, Sagiensis episcopi bibliothecarius solertissimus, comme le porte son épitaphe, plus tard secrétaire au charnier Saint-Innocent, puis enfin conservateur de cette Astaracienne, la reine des bibliothques, dont la perte est jamais déplorable. Il périt assassiné, sur la route de Lyon, par un juif cabbaliste du nom de Mosade (Juda manu nefandissima), laissant plusieurs ouvrages interrompus et le souvenir de beaux entretiens familiers. Toutes les circonstances de son existence singulire et de sa fin tragique ont été rapportées par son disciple, Jacques Ménétrier, surnommé Tournebroche parce quil était fils dun rôtisseur de la rue Saint-Jacques. Ce Tournebroche professait pour celui quil avait lhabitude de nommer son bon maître une admiration vive et tendre. Cest, disait-il, le plus gentil esprit qui ait jamais fleuri sur la terre.Il rédigea avec modestie et fidélité les mémoires de M. labbé Coignard, qui revit dans cet ouvrage comme Socrate dans les Mémorables de Xénophon. Attentif, exact et bienveillant, il fit un portrait plein de vie et tout empreint dune amoureuse fidélité. Cest un ouvrage qui fait songer ces portraits dÉrasme, peints par Holbein, quon voit au Louvre, au musée de Bâle et Hampton-Court, et dont on ne se lasse point de goter la finesse. Bref, il nous laissa un chef-duvre. On sera surpris, sans doute, quil nait pas pris soin de le faire imprimer. Pourtant il pouvait léditer lui-mme, étant devenu libraire, rue Saint-Jacques, lImage Sainte-Catherine, o il succéda M. Blaizot. Peut-tre, vivant dans les livres, craignit-il dajouter seulement quelques feuillets cet amas horrible de papier noirci qui moisit obscurément chez les bouquinistes...

O wolności sumienia

Feliks Buchwald

Bez wolności przedzierzga się człowiek w narzędzie przemocy, do rzędu roboczych zwierząt lub obracającego się w machinie kółka zniżony, traci godność swoją, przestaje być człowiekiem. Bez wolności wszelkie prawa pozbawione są właściwej wartości. Co np. po prawie własności, jeżeli według mego przekonania i potrzeby zabroniono mi nią rozrządzać? Co po prawie do oświaty, jeśli w urzędowej tylko nabywać ją muszę szkole? Wolność, acz z istoty swej jedna, atoli według przedmiotu swego rozmaicie się nazywa, jako to: wolnością sumienia, słowa, stowarzyszenia, pracy, przesiedlenia itp. Nowożytna wolność, wysławiana i wielbiona przez pewnych ludzi, liczy wiek swój zaledwie od 1789 r., a spoglądając z zadowoleniem i dumą na dotychczasowe zdobycze swe, toczy nieprzerwaną walkę o nowe nabytki. Niezmiernej wszakże wagi i doniosłości jest pytanie: Azali bój na całej linii wrzący, o prawdziwą prowadzony jest wolność? Azali osiągnięte zwycięstwa są wolności tryumfem? Aby to pytanie gruntownie rozwiązać, przypatrzmy się przede wszystkim istocie wolności, zastanówmy się czym ona jest właściwie.

Usprawiedliwienie (Justificatio)

Ks. Peter Einig

Zachęcamy czytelnika do zapoznania się z niewielka objętościowo, ale wartościową pozycją wydawniczą, jaką jest "Usprawiedliwienie". W oferowanej publikacji odkryje on głębię teologicznego pojęcia - usprawiedliwienie. Ksiądz Peter Einig bada zarówno aspekt czynny, jak i bierny tego terminu, ukazując zbawczy akt Boży i osiągnięcie stanu łaski przez grzesznika. Ten tekst dotyczy najważniejszej doktryny z teologii dogmatycznej i różnicy między katolicyzmem a protestantyzmem. Zrozumienie usprawiedliwienia jest kluczowe dla wiary i życia chrześcijańskiego. Zapraszamy zatem do zgłębienia tajemnic zbawienia i poszerzenia wiedzy na ten temat.

Pobudki do unikania grzechu śmiertelnego i kilka innych rozważań pobożnych

Mikołaj Łęczycki

Mikołaj Łęczycki (1574-1652) był jednym z najświątobliwszych mężów, jakich po wszystkie czasy wydał Kościół polski i jednym z najpłodniejszych pisarzy ascetycznych nowych wieków. Pisma jego, wydane przeważnie w języku łacińskim, rozsławiły szeroko imię autora po wielu katolickich krajach zagranicy, cenione przez wybitnych mistrzów duchownego życia, zalecane przez papieży, między innymi ś. p. Leona XIII. Podając obecnie w języku polskim do druku nowy przekład jednego ze znanych dziełek wielkiego pisarza, zwracamy uwagę czytelnika, że w pismach W. O. Łęczyckiego daremnie byłoby szukać tego, co schlebia ludzkim słabościom i pieści przyrodzone pobożne uczucia. Świątobliwy ten asceta jest pisarzem starej daty także i w tym, że przykłada wiarę do wielu nie dość ugruntowanych legend ale przede wszystkim w tym, że patrzy na rzeczy okiem prostej wiary i pojmuje życie duchowne poważnie i nawet surowo. Sądzimy jednak, że właśnie dlatego pożyteczny będzie wielu duszom, które może niestety odwykły od tak jędrnej, ale zdrowej strawy, jaką on podaje.

Włamanie na dnie morza

Kurt Matull, Matthias Blank

7 część serii powieści kryminalnych noszących wspólny nadtytuł: Lord Lister - tajemniczy nieznajomy. Lord (Eward) Lister to postać fikcyjnego londyńskiego złodzieja-dżentelmena, kradnącego oszustom, łotrom i aferzystom ich nieuczciwie zdobyte majątki, a także detektywa-amatora broniącego uciśnionych, krzywdzonych, niewinnych, biednych i wydziedziczonym przez los, która po raz pierwszy pojawiła się w niemieckim czasopiśmie popularnym zatytułowanym Lord Lister, genannt Raffles, der Meisterdieb i opublikowanym w 1908, autorstwa Kurta Matulla i Theo Blakensee. Po wydaniu kilku początkowych numerów serię kontynuowano, pt. Lord Lister, znany jako Raffles, Wielki Nieznajomy, który był tytułem pierwszej powieści. Seria stała się bardzo popularna nie tylko w Niemczech (ukazało się tam 110 cotygodniowych wydań, a ostatnie wydanie cyklu zakończyło się w 1910); została przetłumaczona na wiele języków, i wydawana w wielu krajach na całym świecie. W Polsce od początku listopada 1937 do końca września 1939 wydawano serię 16-stostronicowych zeszytów pt. Tygodnik Przygód Sensacyjnych. Lord Lister. Tajemniczy Nieznajomy Każdy numer zawierał jedną mini-powieść cyklu, która stanowiło oddzielną całość.

Sprawiedliwość

Grazia Deledda

Wydana w 1899 roku, "Sprawiedliwość" to powieść Grazii Deleddy, która stanowi przedsmak jej dojrzałego, rzymskiego okresu twórczości. Akcja rozgrywa się w małym miasteczku niedaleko Nuoro, w czasach współczesnych autorce. Głównym bohaterem jest Don Piane Arca, stary szlachcic, który stracił trzy żony i wszystkich synów oprócz jednego, Stefana. Stefano, młodszy od Carla, który został zamordowany trzy tygodnie po ślubie, jest jedyną nadzieją na przedłużenie rodu. "Sprawiedliwość" to refleksyjna powieść, która zadaje pytania o granice moralności i kompromisy, na jakie jesteśmy gotowi pójść w imię naszych ideałów. Deledda, z głęboką wrażliwością, ukazuje zmagania bohaterów z nieuchwytnym pragnieniem sprawiedliwości, badając, jak te dylematy wpływają na ich życie codzienne. Pełna emocjonalnej intensywności i filozoficznych rozważań, "Sprawiedliwość" to książka, która zapada w pamięć i zmusza do refleksji nad istotą moralnych wyborów i konsekwencjami naszych działań. Grazia Deledda mistrzowsko przedstawia ludzkie dramaty, tworząc opowieść o walce z przeznaczeniem i poszukiwaniu sensu w świecie pełnym niesprawiedliwości.

Powieści Józefa Ignacego Kraszewskiego. Tom 5

Józef Ignacy Kraszewski

Powieści Józefa Ignacego Kraszewskiego. Tom 5 to kolejny tom twórczości wybitnego polskiego pisarza, Józefa Ignacego Kraszewskiego (1812-1887), który jest uznawany za jednego z najważniejszych autorów XIX-wiecznej literatury polskiej. Kraszewski był nie tylko niezwykle płodnym powieściopisarzem, ale również historykiem i publicystą. W swojej twórczości poruszał zarówno tematy historyczne, jak i społeczne, odzwierciedlając realia życia w Polsce w różnych epokach. Jego styl charakteryzuje się mistrzowskim realizmem, doskonałą narracją i głęboką analizą psychologiczną bohaterów. Tom 5 zawiera pięć utworów: Dwa a dwa cztery czyli Piekarz i jego rodzina - opowieść o losach zwykłej rodziny piekarza, ukazująca codzienne życie i jego trudności. Dwa światy. Powieść szlachecka - historia zderzenia dwóch światów: bogactwa i biedy, ukazująca różnice społeczne wśród szlachty. Dziadunio. Obrazki naszych czasów - nostalgiczny obraz rodzinnego życia, pełen wzruszeń i życiowych mądrości. Dziecię Starego Miasta. Obrazek narysowany z natury - realistyczny obraz życia w miejskiej społeczności, pokazujący zmagania młodego bohatera. Dzieci wieku. Powieść - refleksyjna powieść o ludziach zagubionych w zmieniającym się świecie, pełna pytań o los i postęp. Kraszewski w każdym z tych utworów prezentuje wybitne zdolności narracyjne i głęboką wrażliwość społeczną, czyniąc jego dzieła ponadczasowymi. Tom V to idealna lektura dla osób ceniących realistyczną literaturę z przesłaniem.

Niedoświadczony Duch. The Story of the Inexperienced Ghost

Herbert George Wells

Podobnie jak w przypadku Skradzionego ciała, Niedoświadczony duch (być może najbardziej znana opowieść o duchach Wellsa po Czerwonym pokoju - nie bez powodu, ponieważ jest to arcydzieło fikcji spekulacyjnej) ma na celu ostrzeżenie przed antropocentryczną pychą. Ludzie zanurzają się w morzach, docierają do nieba, nurzają się w ziemi, przeczesują lasy i przedzierają się przez śniegi, chętni i pewni perspektyw odkrycia. Sięgają także do niematerialnego eteru, aby skomunikować się mieszkańcami świata duchowego. Ta (początkowo) komiczna opowieść opowiada o takim człowieku, który nie obawia się świata duchów, jest upartym materialistą, ale tylko dopóki nie zaczął rozmawiać z widmem. Ale zamiast szoku, przerażenia czy strachu budzi się w nim ciekawość. Autor przedstawia życie po śmierci jako miejsce, w którym przebywają dusze. Ze względu na sposób, w jaki autor to opisuje, może się zdawać, że nic nie robią, nie śpią ani nie jedzą, a ich istnienie jest bezcelowe. Jedyne, co robią, to straszą. Ale czy tak jest naprawdę?... Książka w dwóch wersjach językowych: polskiej i angielskiej. A dual Polish-English language edition.

Kronika polska Marcina Bielskiego

Marcin Bielski

UWAGA! e-book jest skanem zapisanym w formacie PDF. Plik pdf uniemożliwia przeszukiwanie i kopiowanie tekstu Publikacja zawiera rozdziały opisujące okres od czasów najdawniejszych, do śmierci Bolesława Krzywoustego: O początku narodu polskiego. O Słowianach. Henetach. O Wandalitach. O Gotach albo Getach. O przyjściu Lecha do Polski. Lech, najpierwszy Monarcha Polski. Lech Wtóry Monarcha Polski. Wizymir, Monarcha Polski. Dwanaście Wojewód. Krakus, albo Krok, Monarcha Polski. Lech Trzeci, Monarcha Polski. Wanda, córka Krakusowa. Dwnaście Wojewód na wtóre. Lech IV, albo Leszek, Monarcha Polski. Lech V, albo Leszek, Monarcha Polski. Lech VI, albo Leszek, Monarcha Polski. Lech VII, albo Leszek, Monarcha Polski. Popiel Pierwszy, Monarcha Polski. Popiel Wtóry, Monarcha Polski. Piast, Monarcha Polski. Semowit, Monarcha Polski. Leszek VIII, Monarcha Polski. Ziemomysł, Monarcha Polski. Mieczysław albo Mieszko Monarcha Pierwszy Chrześciański Polski. O Ruskim narodzie. Bolesław Chrobry, pierwszy król koronowany Polski. O Prusiech. Mieczysław II, król Polski. Interregnum (bezkrólewie). Kazimierz I Mnich, król Polski. Bolesław II, król Polski, rzeczony Śmiały. O Połowcach. Władysław I, monarcha polski, Herman rzeczony. Bolesław Krzywousty, monarcha polski. O Jazygach, albo Jaćwingach.

Sad umarłych. Opowieści niesamowite

Stefan Grabiński

Zbiór opowiadań znakomitego pisarza, Stefana Grabińskiego, tworzącego przed drugą wojną światową, specjalizującego się w opowieściach niesamowitych, zwanego polskim Edgarem Allanem Poe. Tom zawiera 21 opowieści grozy, które polecamy do czytania ludziom o mocnych nerwach. I ostrzegamy, by ich nie czytać po zmroku! Kto sięgnie po ten zbiorek, na pewno się nie zawiedzie! Mistrzostwo pióra, subtelne wprowadzanie w nastrój, zaskakujące zakończenia opowiadań: Przed drogą daleką, Na tropie, Spojrzenie, Szary pokój, Ciuciubabka, Za rychło, Cud Żywi, Król Nenufar, Sympatyk Proń, Sad Umarłych, Opowieść o grabarzu, Świadek Materna, Ironia, Zmora, Parkan, Ksenia, Czad, Czarna Wólka, Lepianka w czystym polu, Jak Myriam odeszła, Nietykalny

Żydzi w poezji ludowej i historii ruskiej

Franciszek Rawita Gawroński

UWAGA! e-book jest skanem zapisanym w formacie PDF. Plik pdf uniemożliwia przeszukiwanie i kopiowanie tekstu REPRINT. Wiemy, jaką rolę anarchiczną odegrali Kozacy w Rzeczypospolitej, że z tej trzywiekowej prawie anarchii powstawały i organizowały się, wyszłe z łona ruskiego społeczeństwa, dwa jego odłamy, z których jedna nosiła nazwę Kozaczyzny, druga Hajdamaczyzny. Historycy nasi dawniejsi, a szczególnie bliżej wypadków stojący, lepiej od nas rozumieli następstwa o objawy tego ruchu społecznego, zrodzonego nad Dnieprem i porywającego furią swawoli ludność wiejską za sobą, lecz domyślnie raczej niż na podstawie badań i dokumentów nieznanych im zresztą. Nie doceniono jednak znaczenia tego zjawiska dziejowego lub oceniano je błędnie. Odnieść się to może, zarówno do wewnętrznej, jak i do zewnętrznej polityki państwa polskiego. Następstwa takiego krótkowidztwa były fatalne dla państwa. Pragniemy dać czytelnikowi dzieło naukowe, ścisłe, historyczne, a jednak zupełnie popularne w układzie swoim i traktowaniu przedmiotu badań.

Święty Stanisław. Rzeczywistość i legenda

Artur Lis

U schyłku lat siedemdziesiątych XI wieku rozegrał się na ziemiach polskich tajemniczy konflikt, w którego efekcie biskup krakowski Stanisław został zamordowany, a król Bolesław pozbawiony władzy i wygnany. Ogromne zainteresowanie factum św. Stanisława, nieustannie, po dziś dzień, stanowi przedmiot omawiany w różnych rozprawach, jak i opracowaniach popularnych. Pierwszy kronikarz Gall Anonim pozostawił czytelnikom enigmatyczny przekaz, zaś Mistrz Wincenty, przeciwstawił dwie tradycje: duchowieństwa krakowskiego oraz dynastyczną. Późniejsza literatura dostarcza wielu, nie rzadko kontrowersyjnych i pozbawionych umocowania w źródłach hipotez, by wymienić słynne Szkice historyczne jedenastego wieku Tadeusza Wojciechowskiego. Książka Artura Lisa Święty Stanisław. Rzeczywistość i legenda omawia spory historiograficzne związane z biskupem krakowskim i jego konfliktem z monarchą. Spis treści: Wstęp. Kontekst historyczny problemu. Przegląd historiografii. Historiografia krytyczna. XX Wiek i historiografia współczesna. Konflikt biskupa Stanisława z Bolesławem II w aspekcie prawnym. Zakończenie. Bibliografia. Summary. Aneks

Oratorstwo chrześcijańskie w IV wieku

Franz Joseph Holzwarth

Wiek IV jest periodem rozkwitu wymowy chrześcijańskiej na Wschodzie. Wszystko to, co wydali wielkiego od czasów Augusta w zakresie krasomówstwa sofiści i retorowie greccy i rzymscy, pod względem polotu myśli, głębokości uczucia a niekiedy i piękności formy nie może iść w porównanie z dziełami wielkich mówców chrześcijańskich IV wieku. Lecz wymowa chrześcijańska jest zupełnie odmienną od pogańskiej. Dla pogan mowa była widowiskiem a mównica była teatrem; o treść nie tyle im chodziło ile o piękną budowę periodów i o wytworną deklamację. Kunszt krasomówczy u Greków i Rzymian drobiazgowo przepisywał, jak mówca ma wstępować na mównicę, jak ma czoło sobie pocierać, lewą nogę naprzód wysuwać, ramiona rozstawiać, jak, ożywiwszy się wykładem rzeczy, ma on, niby od niechcenia rozwijać starannie obmyślane periody i na znak uniesienia w tył odrzucać togę. Wszystko to odpadło teraz. Mównica chrześcijańska stała nie na agorze, lecz w świątyni, w pobliżu ołtarza; mowa nie była tu spektaklem, nie schlebiała zmysłom, lecz oświecała ducha i serca poruszała; publiczność, z którą mówca miał do czynienia, była różnorodną; ludzie ubodzy, kobiety, niewolnicy, do których kaznodzieja przemawiał, nie znali się na subtelnościach retorycznych.