Publisher: Wydawnictwo UNIVERSITAS
Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS zostało założone w 1989 roku przez pracowników naukowych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Universitas jest jednym z najważniejszych i najwyżej cenionych wydawnictw naukowych w Polsce. Specjalizuje się w publikowaniu książek naukowych i popularnonaukowych z dziedziny humanistyki, ze szczególnym uwzględnieniem historii i teorii literatury, historii sztuki, nauki o języku. Do naszych czołowych serii wydawniczych należą Horyzonty Nowoczesności, Język Polski dla Cudzoziemców, Krytyka XX i XXI wieku, Klasycy estetyki polskiej, Klasycy współczesnej myśli humanistycznej, Dziennikarstwo i świat mediów oraz seria Estetyczna. Możemy się również poszczycić licznymi publikacjami z dziedziny historii sztuki, a także historii i estetyki fotografii. Do grona naszych autorów zaliczyć możemy m.in. Stanisława Cata-Mackiewicza, prof. Władysława Bartoszewskiego, prof. Michała Głowińskiego, Adama Michnika, prof. Henryka Markiewicza, prof. Andrzeja Walickiego, prof. Stanisława Waltosia, prof. Franciszka Ziejkę.
129
Ebook

Efekt widzialności. O swoistości widzenia obrazów, granicach ich odczytywania i antropologicznych aspektach sztuki

Wojciech Bałus

Książka próbuje zmierzyć się z problemem swoistości obrazu w jego tradycyjnej i aktualnej postaci. Autor wychodzi z założenia, że widzenie różni się zasadniczo od czytania, co oznacza, że dzieł sztuk wizualnych nie można traktować w najgłębszej warstwie jako języka. Na szeregu przykładów stara się pokazać odmienność obrazowego medium, wychodząc od hermeneutycznej rekonstrukcji ich struktury. Tropi też otwartość na obrazy poetów i pisarzy (Czesława Miłosza, Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Adama Zagajewskiego). Jednocześnie stara się pokazać, że „widzialność” obrazu nie ogranicza się do warstwy formalnej, lecz kształtowana jest przez kulturę, światopogląd czy ideologie. Przedmiotem analiz stają się dzieła takich artystów jak Aleksander Gierymski, Władysław Strzemiński, Andrzej Wróblewski, Ryszard Jurry Zieliński, Zbylut Grzywacz, Luc Tuymans, Konrad Pustoła i Tomasz Tatarczyk.   Wojciech Bałus – ur. 1961, historyk sztuki; studiował też filozofię. Profesor zwyczajny w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się teorią i historią sztuki XIX-XXI wieku oraz związkami sztuki z filozofią, antropologią kulturową i literaturoznawstwem. Redaktor serii „Ars Vetus et Nova”. Przewodniczący Polskiego Komitetu Narodowego Corpus Vitrearum. Członek zwyczajny Hessische Akademie der Forschung und Planung im Ländlichen Raum i członek AICA. Autor książek: Mundus melancholicus. Melancholiczny świat w zwierciadle sztuki (1996), Malarstwo sakralne (2001), Figury losu (2002), Krakau zwischen Traditionen und Wegen in die Moderne. Zur Geschichte der Architektur und der öffentlichen Grünanlagen im 19. Jahrhundert (2002), Sztuka sakralna Krakowa w wieku XIX: część pierwsza (współautor, 2004), Sztuka sakralna Krakowa w wieku XIX: część druga. Matejko i Wyspiański (2007) i Gotyk bez Boga? W kręgu znaczeń symbolicznych architektury sakralnej XIX wieku (Monografie FNP, 2011).

130
Ebook

"Kosmos" jako gabinet luster. Psychomachia Witolda Gombrowicza

Dominik Sulej

Na książkę składają się różnego typu analizy (stylistyczne, genologiczne, narratologiczne, intertekstualne, biografistyczne), mające dwojaką funkcję: ich celem jest ujawnienie i wyjaśnienie możliwie wielu niezwykłych, niekonwencjonalnych momentów w strukturze ostatniej powieści Witolda Gombrowicza oraz wykazanie, że Kosmos jest również, a może przede wszystkim, zadziwiającą opowieścią o „przygodzie”, którą jest „ja”.   Dominik Sulej – doktor nauk humanistycznych, asystent w Katedrze Teorii Literatury na Wydziale Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.

131
Ebook

Pod grą. Jak dziś znaczą wiersze, poetki i poeci

Anna Kałuża

Choć Anna Kałuża zajmuje się poezją, to jej sposób rozumienia wierszy odwołuje się do szerszych ujęć budowanych na gruncie estetyki. Estetyki nowocześnie pojętej, operującej nie tyle kategorią autonomicznego dzieła, ile szeroko pojętego artefaktu estetycznego czy nawet – samą kategorią estetyczności jako pewnej ramy, czy może raczej nazwy procesu cyrkulacji znaków we współczesnej semiosferze. W tym ujęciu poezja konstytuuje się w ruchu ciągłych „przegrupowań między sztuką, nauką i techniką”. Nie tylko zresztą konstytuuje się dzięki tym przegrupowaniom, ale ich dokonuje. I to jest cel Kałuży: nie obrona tradycyjnych przekonań dotyczących sztuki, lecz ujawnienie potencjalnych mocy dokonywania „przegrupowań”. Mocy poezji do – by rzec nieco inaczej – wywłaszczania z tradycji i zawłaszczania sfer sytuujących się poza sztuką; przekraczania granic estetyki i ich restytuowania; bycia w grze i pozostawania poza grą. Z recenzji wydawniczej dra hab. prof. US Andrzeja Skrendy   Anna Kałuża – zajmuje się krytyką literacką i historią literatury, przede wszystkim poezją polską XX i XXI wieku. Autorka książek poświęconych związkom krytyki literackiej i estetyki: Wola odróżnienia. O modernistycznej poezji Jarosława Marka Rymkiewicza, Julii Hartwig, Witolda Wirpszy i Krystyny Miłobędzkiej (Kraków 2008), Bumerang. Szkice o poezji polskiej przełomu XX i XXI wieku (Wrocław 2010), Wielkie wygrane. Wspólne sprawy poezji, krytyki i estetyki (Mikołów 2011). Współredagowała m.in. Rodzinną Europę. Pięć minut później (Kraków 2011) oraz Interpretować dalej. Najważniejsze polskie książki poetyckie 1945–1989 (Kraków 2011). Od 2010 roku współpracuje z TVP Kultura, współprowadząc programy literacko-krytyczne: Czytelnia, Sztuka czytania, Cappuccino z książką.

132
Ebook

Polio w Polsce 1945-1989. Studium z historii niepełnosprawności

Marcin Stasiak

Autor, podejmując temat doświadczenia niepełnosprawności w powojennej Polsce, punktem wyjścia rozważań czyni epidemię polio. Szczególne nasilenie tej ostrej choroby zakaźnej przypadło na lata pięćdziesiąte XX wieku, a ponieważ dotykała przede wszystkim dzieci, powszechny strach wzbudzały jej skutki: czasowy lub stały paraliż różnych partii mięśni, najczęściej zlokalizowanych w obrębie narządu ruchu. Wychodząc z założenia, że niepełnosprawność jest wytwarzana społecznie i kulturowo na bazie fizycznej niesprawności, Marcin Stasiak stawia pytania o główne składniki dyskursu o niepełnosprawności w PRL-u. Docieka także, jak przyjęte definicje wpływały na kształt życia codziennego tych, którzy w dzieciństwie przeszli polio. Wreszcie, widząc w nich aktywnych aktorów, opisuje postawy i działania osób z niepełnosprawnościami. W Polio w Polsce 1945–1989. Studium z historii niepełnosprawności została wykorzystana pespektywa historii życia: autor zestawił indywidualne biografie konkretnych osób z działaniami państwa, strukturą społeczną i kontekstem historycznym. Dzięki szerokiemu zastosowaniu źródeł wywołanych książka stanowi również próbę oddania głosu tym, którzy z niepełnosprawnościami musieli mierzyć się na co dzień. Marcin Stasiak – dr, historyk, pracownik naukowy Instytutu Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jego zainteresowania badawcze obejmują historię społeczną i antropologiczną Polski po 1945 roku oraz metodologię badań historycznych. Współautor (wraz z Martą Kurkowską-Budzan) książki Stadion na peryferiach, wydanej przez TAiWPN Universitas w 2016 roku.  

133
Ebook

Po swojemu. Kino Władysława Ślesickiego

Piotr Pławuszewski

Wliczając w całościowy rachunek filmy zrealizowane samodzielnie, w duetach, w szkole filmowej i na zamówienie, dorobek Władysława Ślesickiego to 25 tytułów, powstałych w latach 1954–1984. To trzy dekady reżyserowania, niemal równo podzielone między twórczość dokumentalną i fabularną. Książka podąża szlakiem chronologii –  z dwóch powodów. Pierwszy wiąże się z chęcią, by na to rodzajowe następstwo spojrzeć nie w perspektywie pęknięcia, lecz intrygująco przejawiającej się konsekwencji twórczej (innymi słowy: jednym z założonych zadań badawczych było tropienie pierwiastków kina fabularnego w dokumencie, ale też – kwestia może nawet ciekawsza – śladów kina dokumentalnego w fabule). Drugi powód spojrzenia diachronicznego odnosi się przede wszystkim do etapu poczynań dokumentalnych reżysera – tych, które nieprzypadkowo zapewniły mu zarówno liczne festiwalowe trofea (w kraju i za granicą), jak i trwałe miejsce w historii polskiego kina. Opłaca się zaś skorzystać tu z analizy osadzonej w porządku chronologicznym, by tym wyraźniej odmalować proces kreowania i ewoluowania dokumentalnego stylu Władysława Ślesickiego – stylu unikalnego. Szlachetna i piękna twórczość Władysława Ślesickiego znalazła wreszcie godnego jej monografistę. W napisanej z pasją i znawstwem książce Piotr Pławuszewski odmalowuje obraz wyjątkowego artysty polskiego kina, autora lirycznych dokumentów o bezpowrotnie minionym świecie cygańskich wędrówek i flisackich wypraw oraz niezmąconego cywilizacyjnym hałasem życia w na poły dzikich przestrzeniach polskich gór i pojezierzy. Reżyser Ruchomych piasków oraz W pustyni i w puszczy jawi się na kartach tej książki jako artysta o sprecyzowanym i spójnym programie artystycznym, wrażliwy outsider, który zapłacił wysoką cenę za wierność sobie. Prof. UAM dr hab. Mikołaj Jazdon   Z uwagą przeczytałam książkę pana Piotra Pławuszewskiego o moim zmarłym mężu, reżyserze Władysławie Ślesickim. Jako – w miarę możliwości – obiektywna czytelniczka jestem pełna uznania dla pracowitości i rzetelności badawczej autora, jako żona – jestem niezmiernie wdzięczna za zajęcie się tym tematem. Wymyślanie i realizacja filmów to bardzo interesujący proces, który ja miałam okazję obserwować z bliska, a pan Piotr Pławuszewski postanowił go zanalizować i odtworzyć. Wierzę, że czytelnicy docenią wysiłek badacza i odnajdą w lekturze ciekawe dla siebie wątki. Barbara Ślesicka

134
Ebook

Sieci wiedzy. Teoria zarządzania między nauką a praktyką

Karolina J. Dudek

Jak można nauczyć się zarządzania? Czy wiedza zdobywana w trakcie studiów jest przydatna? Co trzeba wiedzieć, żeby móc uchodzić za profesjonalistę? By odpowiedzieć na te pytania, Karolina J. Dudek analizuje opowieści studentów i absolwentów Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. Jakich dokonywali wyborów? Czego i gdzie się uczyli? Czego nauczyło ich życie organizacyjne? To nie tylko barwne opisy pierwszych doświadczeń zawodowych, lecz także wiele praktycznych porad i przestróg. Wnikliwa analiza pokazuje struktury wiedzy ludzi odpowiedzialnych za procesy ekonomiczne i gospodarcze. Autorka proponuje nowatorskie ujęcie pojmowania i badania wiedzy profesjonalnej, wykorzystujące koncepcje uczenia się przez doświadczenie oraz wiedzy wytwarzanej przez zbiorowości w sieciach wiedzy. „Istotnym walorem książki jest wejście na pola badawcze, które w warunkach polskich są słabo rozpoznane, a jej cele i sposób ich realizacji mają w znacznej mierze charakter nowatorski. Wyróżnia ją dobra konstrukcja, osadzenie w perspektywicznych podejściach teoretycznych, duża kultura metodologiczna i interesująca analiza empiryczna. Wynikiem badań jest rekonstrukcja wiedzy akademickiej konfrontowanej z językiem i narracją „wiedzy ukrytej” tworzonej w dużych korporacjach gospodarczych, która ma istotne konsekwencje także dla przyszłości nauki i dydaktyki zarządzania oraz standardów corporate governance w przedsiębiorstwach”. prof. dr hab. Krzysztof Jasiecki

135
Ebook

Polskie dziedzictwo Conrada

Rafał Kopkowski

„W moim razie 'homo duplex' ma więcej niż jedno znaczenie”, pisał Conrad w jednym z listów do Kazimierza Waliszewskiego, starając się w tej zwięzłej formule doraźnie rozstrzygnąć problem swej narodowej przynależności. Zagadnienie polskości pisarza było zawsze i pozostaje nadal tematem wyjątkowo kontrowersyjnym, przez Kazimierza Wykę określanym mianem „śliskiej i zdradliwej góry, z której niejeden interpretator szpetnie się ośliznął”. Prezentowana książka wpisuje się w ramy tej wciąż aktualnej i ponawianej dyskusji nad kształtem polskiej tożsamości Josepha Conrada-Korzeniowskiego współdecydującym o europejskim wymiarze jego twórczości. „Polskie dziedzictwo Conrada” podejmuje kwestie polskiego zaplecza „autora-rodaka” w dwóch wymiarach: biograficznym i ideowym. Rekonstruując z zachowanych dokumentów i wspomnień preferowany przez pisarza styl życia, śledząc implikacje idei honoru w jego biografii, podejmując interpretację wyrażonych w dziele Conrada przekonań politycznych, wreszcie poddając badaniu część jego dorobku publicystycznego książka zmierza do odpowiedzi na pytanie o zakres wpływu polskiego dziedzictwa kulturowego i metody jego artystycznej transpozycji decydujące o specyfice dorobku autora „Lorda Jima”.     Rafał Kopkowski, ur. 1980. W latach 1999-2004 studiował na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. W 2012 r. uzyskał doktorat w dziedzinie kulturoznawstwa. Publikował na łamach m.in.: „Przeglądu Humanistycznego”, „Ruchu Literackiego”, „Yearbook of Conrad Studies” , „Więzi”. Jest członkiem Polskiego Towarzystwa Conradowskiego.

136
Ebook

W stronę krytycznej nowoczesności, tom III

Wiktor Petrow

W stronę krytycznej nowoczesności, pod redakcją Katarzyny Glinianowicz oraz Pawła Krupy, odkrywa przed polskim czytelnikiem tak obszerny i tak różnorodny wybór dzieł Wiktora Petrowa, nadrabiając wieloletnie zaległości w naszej jakże wyrywkowej i niepełnej wiedzy o dwudziestowiecznej kulturze ukraińskiej. Decydując się na włączenie do prezentowanego wyboru takich utworów Petrowa, jak Rewucha czy Hajdamaka okiełznany. Historia Sawy Czałego, redaktorzy prowokują jeśli nie do weryfikacji, to przynajmniej do ponownego przemyślenia uproszczeń i stereotypów wpisanych w polską tradycję myślenia o Ukrainie. prof. dr hab. Iwona Węgrzyn Nasze nieszczęście [...] polega na tym, że urodziliśmy się w innej epoce i zbyt długo żyliśmy w czasach, w których każdy myślał, mówił i robił to, co mu się podobało. Teraz jest nam nadzwyczaj trudno pojąć, że nie należymy już do samych siebie. Profesor dzieli się swoimi przemyśleniami Znieważone anioły, przysłaniając twarze skrzydłami, odsuwały się na dalszy plan. Zastąpili je ludzie, energiczni, pewni siebie i dumni. Technicy i bankierzy. Maklerzy giełdowi, aktorzy, sportowcy. Reformatorzy społeczni i religijni. Uczeni i wynalazcy. Budowniczowie krematoriów. Strażnicy w obozach koncentracyjnych. I wszyscy jednakowo pewni siebie i jednakowo dumni z władzy swojego rozumu i skutków pracy swoich rąk. Francois Villon (1431-1463) Ogarnia nas lęk. Poczucie niestałości staje się naszym stałym odczuciem, którego nigdy nie możemy się pozbyć. Chcemy się o coś oprzeć i drżąc jak w gorączce, wyciągamy rękę. Dotykamy framugi drzwi i nagle, w nerwowym pośpiechu, rękę odrywamy. Na naszej dłoni poczuliśmy coś wilgotnego i lepkiego. Krew, włosy, mózg. Zginamy się w pół, nie mogąc opanować obrzydzenia i rozpaczy. Szkice historiozoficzne Stoimy na granicy poznania naocznego. Nie możemy sobie wyobrazić, aby coś było czymś i zarazem nim nie było. Współczesny obraz świata. Kryzys fizyki klasycznej Wiktor Petrow (1894-1969) - ukraiński intelektualista, którego twórczość odzwierciedla główne nurty modernizacyjne XX w. W swej eseistyce, m.in. w Nowoczesności w jej rzeczywistym kształcie, stawia pytania o kryzys naszych czasów. Co leży u jego podstaw? Z jakich powodów nowoczesny człowiek nauki i techniki nie potrafił uchronić swojej kultury i świata przed upadkiem? Wezwanie pisarza: "Spójrzmy prawdzie w oczy: żyjemy w czasach głębokich wstrząsów i wielkich katastrof", sformułowane w Ratyzbonie w 1947 r., na stronach jego Duchowych nurtów nowożytnej Europy powraca dziś ze zdwojoną siłą. Redaktorzy: Katarzyna Glinianowicz - literaturoznawczyni, adiunktka Zakładu Ukrainistyki IFW Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autorka m.in. Z cienia polskości. Ukraińska proza galicyjska przełomu XIX i XX w (2015), współredaktorka monografii Віктор Петров. Мапування творчости письменника (2020). Paweł Krupa - literaturoznawca, adiunkt Zakładu Ukrainistyki IFW Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autor m.in. "Na Zachód" i "Z dala od Moskwy"? Publicystyka Mykoły Chwylowego lat 1925-1926. Historia - idee - konteksty (2018), współredaktor monografii Віктор Петров. Мапування творчости письменника (2020). Tłumacze: Katarzyna Kotyńska - literaturoznawczyni, tłumaczka, profesorka Zakładu Ukrainistyki IFW Uniwersytetu Jagiellońskiego. Laureatka nagrody Drahoman Prize (2023) oraz nagrody dla tłumaczy przy Literackiej Nagrodzie Europy Środkowej Angelus (2013). Przemysław B. Tomanek - językoznawca, historyk, tłumacz, adiunkt Zakładu Ukrainistyki IFW Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autor m.in. przekładów współczesnej literatury ukraińskiej: Jurija Andruchowycza, Wołodymyra Dibrowy, Ołeksandra Irwańca, Mykoły Riabczuka i in.

137
Ebook

Na ramionach gigantów. Figura autorytetu w polskich tekstach literaturoznawczych

Małgorzata Juda-Mieloch

Książka opisuje figurę autorytetu we współczesnych tekstach literaturoznawczych, to znaczy w pracach Jerzego Ziomka, Janusza Sławińskiego, Grażyny Borkowskiej, Ryszarda Nycza i Henryka Markiewicza. Główne jej założenie to nieuchronność istnienia tej techniki argumentacyjnej w humanistyce, a cel - pokazanie tekstowych mechanizmów i opis sposobów funkcjonowania autorytetu w literaturoznawczym dowodzeniu i perswazji. Opis zasadniczych części tekstów rozbudowano o analizę bibliografii, indeksów osobowych i formuł tytułowych. Metaliteraturoznawczy charakter książki wpisuje ją w krąg zainteresowań naukoznawczych.   Małgorzata Juda - Mieloch - doktor nauk humanistycznych, nauczycielka języka polskiego, autorka kilku rozpraw ( min. w Litterariach, Pracach Literackich, Pamiętniku Literackim) oraz artykułów ( min. w Rzeczpospolitej, Polonistyce, Edukacji i Dialogu), autorka książki pomocniczej z języka polskiego dla uczniów gimnazjum Trzymaj formę! Współautorka cyklu katechizmów i poradników metodycznych Odsłonić twarz Chrystusa. Interesuje się retoryką i poetyką tekstu literaturoznawczego oraz metodyką nauczania języka polskiego i religii.

138
Ebook

Polskie agencje prasowe w rozwoju historycznym. Kontekst polityczny, ewolucja modelu oraz technik przekazu informacji

Renata Piasecka–Strzelec

Niniejsze opracowanie to pierwsze w literaturze przedmiotu kompendium wiedzy ukazujące genezę i rozwój polskich agencji prasowych, od tworzenia zalążków tych instytucji aż do chwili obecnej. Jest to zarazem synteza podsumowująca stulecie istnienia rodzimych agencji prasowych. W opracowaniu prześledzono proces ewolucji polskich agencji prasowych, od agencji telegraficznych do agencji elektronicznych (e-agencji). Autorka podkreśla kontekst polityczny wyrażający się w uwikłaniu agencji prasowych w bieżącą politykę, ukazując  rolę omawianych instytucji w procesie rozpowszechniania informacji. Książka wykracza znacznie poza problematykę właściwą dla historii mediów, podejmując refleksję nad perspektywami rozwoju współczesnych agencji informacyjnych. Walor opracowania stanowi materiał ilustracyjny w postaci fragmentów biuletynów prasowych. Książka adresowana jest do medioznawców, historyków mediów, politologów oraz studentów dziennikarstwa.     Dr hab. prof. UJK Renata Piasecka-Strzelec - pracownik naukowy Instytutu Dziennikarstwa i Informacji Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach. Swoje zainteresowania badawcze koncentruje wokół historii mediów oraz historii najnowszej Polski. W ostatnich latach analizuje również kierunki rozwoju współczesnych polskich agencji informacyjnych w kontekście społeczeństwa sieci.  Autorka wielu artykułów naukowych, rozdziałów w monografiach oraz trzech publikacji zwartych. Najważniejsze opracowanie w jej dotychczasowym dorobku naukowym to monografia Polskie agencje prasowe w latach 1944-1972. Upowszechnianie i reglamentacja informacji, działalność propagandowa (Wydawnictwo UJK, Kielce 2012).

139
Ebook

Ochrona zdrowia psychicznego. Antologia bioetyki. Tom 6

Włodzimierz Galewicz

Szósty tom Antologii bioetyki, wydawnej przez TAiWPN Universitas pod redakcją naukową Włodzimierza Galewicza, dotyczy zasadniczych kwestii ochrony zdrowia psychicznego. Na czym właściwie polegają choroby lub zaburzenia psychiczne? Jak należy się dzisiaj odnosić do stosowanych dotychczas, często okrytych złą sławą metod ich leczenia? Czy zaburzenia psychiczne, przynajmniej te najcięższe, zwalniają z odpowiedzialności etycznej i prawnej? Czy uprawniają one do stosowania pewnych form przymusu, a jeśli tak, to jakich i w jakich przypadkach? – Zamieszczone w tym tomie teksty pozwalają czytelnikom uświadomić sobie wyraźniej najistotniejsze powody, skłaniające do postawienia tych pytań, i najważniejsze argumenty, które warto przemyśleć przy ich rozstrzyganiu.

140
Ebook

Pojęcia. Jak reprezentujemy i kategoryzujemy świat

Józef Bremer, Adam Chuderski

Czy pojęcia są subiektywnymi tworami umysłu czy też wiernym odbiciem prawidłowości obecnych w środowisku? Jaki jest związek systemu pojęciowego z językiem? Jak nabywamy pojęcia? Jak pojęcia wyłaniają się z aktywności mózgu? Czy komputery mogą operować pojęciami równie skutecznie jak czynią to ludzie? Omawiane w tej książce teorie i badania pochodzą m.in. z  takich dyscyplin jak filozofia, lingwistyka, psychologia poznawcza i rozwojowa, neuronauki oraz nauka o sztucznej inteligencji. Prezentowany przegląd wiedzy na temat pojęć dokonywany jest ze wspólnej perspektywy opartej na kognitywistyce – ogólnej nauce o poznawaniu, która próbuje zintegrować różne nurty badania tego, jak inteligentne systemy (umysły, mózgi, komputery) spostrzegają i reprezentują świat.

141
Ebook

Idea bardzo konsekwentna. Happening i Teatr Happeningowy Tadeusza Kantora

Justyna Michalik

Ruch happeningowy, od swoich początków datujących się na przełom lat 50. i 60. XX w. przetrwał zaledwie dekadę. Pomimo to, wpływu happeningu na współczesną kulturę i sztukę nie da się przecenić. Twórczość Tadeusza Kantora zajmuje w tym ogólnoświatowym ruchu pozycję szczególną. Artysta, działając w pewnym oddaleniu od głównych ośrodków – oddzielony dodatkowo „żelazną kurtyną” – tworząc swoje realizacje nie poddawał się teoretycznie sformułowanym ograniczeniom „gatunku”, i być może dzięki temu jego happening jawi się nam z dzisiejszej perspektywy jako ważny krok w kierunkach obranych nieco później przez wielu innych twórców, został też doceniony przez współczesnych sobie. Książka pozwala spojrzeć na zjawisko happeningu w wydaniu Tadeusza Kantora całościowo. Nie tylko opisuje kolejne realizacje, ale także przybliża idee, inspiracje i źródła pomysłów pozwalających artyście powoli przesuwać ciężar jakościowy ze ślepej fascynacji ideami, które niedługo później miały zostać zarzucone, ku świadomemu wykorzystaniu formuły happeningowej do eksperymentów z nowymi środkami artystycznego wyrazu. Książka może stanowić istotne źródło wiedzy dla czytelników zainteresowanych sztuką Tadeusza Kantora, a także dla badaczy teatru i sztuk wizualnych XX i XXI wieku. (Z recenzji wydawniczej dr hab. Katarzyny Fazan, prof. PWST im. L. Solskiego w Krakowie) Happeningi Tadeusza Kantora są z pozoru dobrze znane, wiemy ile ich było, jaki miały przebieg. Jednak przy głębszym namyśle okazuje się, że jest to wiedza dość powierzchowna, oparta o informacje niepewne i schematyczne myślenie. Kantor, będąc bardzo silną indywidualnością, narzucił szereg interpretacji, które z jego punktu widzenia były właściwe, ale dziś, dla naszych potrzeb naukowych, niewystarczające. (…) Dogłębne przygotowanie pozwoliło stworzyć autorce książkę doskonale umocowaną źródłowo, opatrzoną bogatymi przypisami, przemyślaną metodologicznie a jednocześnie napisaną w sposób przystępny. (Z recenzji wydawniczej dr hab. Joanny M. Sosnowskiej, prof. Instytutu Sztuki PAN)   Justyna Michalik (ur. 1983), absolwentka wiedzy o teatrze i podyplomowych studiów z dziedziny zarządzania w kulturze na Uniwersytecie Jagiellońskim. Współredaktorka licznych pozycji książkowych i katalogów wystaw organizowanych przez Ośrodek Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora Cricoteka w Krakowie, w tym serii kalendariów kolejnych etapów życia i twórczości artysty. Uczestniczyła w przygotowaniu wystaw Kantora w Polsce i za granicą. Obecnie doktorantka Instytutu Sztuki PAN w Warszawie, gdzie przygotowuje rozprawę poświęconą strategiom happeningowym w Teatrze Śmierci Tadeusza Kantora. W 2013 roku otrzymała stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w dziedzinie teatru, w ramach którego powstała niniejsza książka.

142
Ebook

Cerkwie drewniane dawnej Galicji Wschodniej

Wojciech Walanus

Książka Cerkwie drewniane dawnej Galicji Wschodniej jest pierwszym tomem serii, w której publikowane będą wybrane, najcenniejsze fotografie ze zbiorów Fototeki Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego, jednego z najstarszych archiwów fotograficznych o profilu historyczno-artystycznym na ziemiach polskich (rok założenia 1884). Tom zawiera dwa naukowe eseje, autorstwa Piotra Krasnego i Wojciecha Walanusa: pierwszy jest wprowadzeniem w problematykę historyczno-artystyczną i konserwatorską drewnianych świątyń obrządku wschodniego na ziemiach Rzeczypospolitej, drugi przedstawia pokrótce dzieje zbiorów Fototeki, okoliczności powstania zaprezentowanych w tomie fotografii oraz sylwetki ich autorów. Zasadniczą częścią książki jest album ze stu szesnastoma reprodukcjami archiwalnych odbitek, na których utrwalono wygląd ponad siedemdziesięciu cerkwi, przeważnie już nie istniejących lub przekształconych. Albumowi towarzyszy katalog, w którym zostały podane najważniejsze fakty historyczne dotyczące poszczególnych budowli (wraz z podstawową bibliografią) oraz szczegółowe informacje o fotografiach (technika, wymiary, datowanie, autorstwo, inskrypcje, znaki własnościowe itd.).  

143
Ebook

Historia sztuki Mariana Sokołowskiego

Magdalena Kunińska

Książka jest kompleksową rekonstrukcją paradygmatu historii sztuki uprawianej przez jej pierwszego profesora akademickiego – Mariana Sokołowskiego. Autorka odchodzi od biograficzno-faktograficznego uprawiania historii dyscypliny, próbując jednocześnie wskazać na możliwości interpretacyjnego wykorzystania nie tylko źródeł archiwalnych, publikacji, ale również tzw. cichych dyskursów. Podzielona na trzy duże części publikacja porzuca również utarte schematy myślenia o początkach historii sztuki w Polsce i na świecie, wpisując ją na powrót w sferę głębokiego kulturowego i społecznego zaangażowania. Za punkt wyjścia dla książki autorka przyjęła obecną w XIX-wiecznej historiografii artystycznej metaforę ogrodu sztuki i roślin/artefaktów pielęgnowanych i poznawanych przez historyka sztuki. Dlatego część pierwsza publikacji przedstawia w sposób wyczerpujący zagadnienia badań nad pojedynczym dziełem sztuki, starając się rozwikłać skomplikowaną sieć zależności od niemieckiej historii sztuki i przewartościowując podkreślane dotychczas związki historii sztuki Mariana Sokołowskiego ze środowiskiem wiedeński. Zawiera również obszerne studium dotyczące mediów wykorzystywanych w dydaktyce historiografii artystycznej oraz esej dotyczący znaczenia ich wyboru dla paradygmatu naukowego. W części drugiej czytelnik znajdzie analizę teorii historycznego rozwoju form artystycznych, przeprowadzoną na podstawie badań tekstów, wyborów dydaktycznych oraz dyskursu muzealnego. Część trzecia podsumowuje rolę historii sztuki w życiu społecznym i specyficznym rodzaju samoedukacji, czerpanej z niemieckiego pojęcie Bildung. Autorka jest historykiem sztuki oraz absolwentką filozofii. Obecnie zawodowo związana jest z Instytutem Historii Sztuki UJ. W zakres jej zainteresowań od wchodzi teoria i filozofia sztuki, metodologia historii sztuki, sposoby prezentacji i reprodukcji dzieł sztuki i ich konsekwencje ontologiczne i epistemologiczne.  

144
Ebook

Od Jekelsa do Witkacego. Psychoanaliza na ziemiach polskich pod zaborami 1900-1918. Wybór tekstów

praca zbiorowa

Seria DZIEJE PSYCHOANALIZY W POLSCE   SPIS TREŚCI Wstęp Bartłomiej Dobroczyński, W drodze do Karlsbadu, albo powrót psychoanalizy CZĘŚĆ I POLSKIE WSPOMNIENIA I DYLEMATY ASYMILACJI 1. Herman Nunberg, Wspomnienia, idee, refleksje (fragment) 2. Helena Deutsch, Konfrontacja z samą sobą (fragmenty) 3. Adam Wizel, Asymilacja czy polonizacja CZĘŚĆ II PIERWSZE POLSKIE PRACE O PSYCHOANALIZIE. WYBÓR A. WPROWADZENIE DO PSYCHOANALIZY Ludwika Karpińska (Luise von Karpinska), O psychoanalizie B. TEORIA. 1. Ludwig Jekels, Leczenie psychoneuroz, za pomocą metody psychoanalitycznej Freuda, tudzież kazuistyka. 2. Dyskusja wokół referatu Jekelsa na I Zjeździe Neurologów, Psychologów i Psychiatrów w Warszawie 1909 3. Herman Nunberg, Niespełnione życzenia według nauki Freuda 4. Franciszka Baumgarten, Teoria snu Freuda (fragament) 5. Wacław Radecki, Przyczynek do analizy zastosowania w medycynie doświadczeń skojarzeniowych (fragment) C. PERSPEKTYWA KLINICZNA 1. Ludwik Jekels, Szkic psychoanalizy Freuda (fragmenty) 2. Jan Nelken, Badania psychoanalityczne chorób nerwowych, 3. Tadeusz Jaroszyński, O metodzie psychoanalitycznej Freuda. Przyczynek do nauki o psychonerwicach (fragmenty) 4. Adam Wizel, Zaburzenia płciowe pochodzenia psychicznego, (fragment) CZĘŚĆ III Międzynarodowy wkład polskich psychoanalityków. Publikacje w języku niemieckim. 1. Jan Nelken, O rozczłonkowaniu słów w schizofrenii 2. Jan Nelken, Obserwacje analityczne na temat fantazji schizofrenika (fragment) 3. Ludwika Karpińska (Luise von Karpinska), Przyczynek do analizy „nonsensownych“ słów we śnie 4. Ludwika Karpińska (Luise von Karpinska), Przyczynki do psychopatologii życia codziennego 5. Karol de Beaurain, O symbolu i psychicznych uwarunkowaniach jego powstawania u dzieci Sandor Ferenczi, O ontogenezie symboli (polemika z de Beaurainem) 6. Eugenia Sokolnicka, Analiza dziecięcej nerwicy natręctw CZĘŚĆ IV Psychoanaliza w polskim literaturoznawstwie, psychologii i filozofii 1. Karol Irzykowski, Freudyzm i freudyści 2. Otton Hewelke, Kornelia Metella w Irydionie Krasińskiego. Studium 3. Ludwika Karpińska, Psychologiczne podstawy freudyzmu 4. Leopold Wołowicz, Jeden z problematów psychoanalizy Freuda (fragment) 5.  Stefan Błachowski, Problem świadomości u Freuda CZĘŚĆ V Psychoanalityczne sny pisarzy. Borenus i analiza Witkacego 1. Karol Irzykowski, Sny Marii Dunin. Pałuba. (fragmenty) 2. Bronisław Malinowski, Dzienniki zakopiańskie (fragmenty) 3. Stanisław Ignacy Witkiewicz, Niemyte dusze. Wstęp (fragment) Indeks nazwisk