Daremność i nadzieja. Psychiatryczna opieka rodzinna w perspektywie antropologicznej

Andrzej Perzanowski

Wnikliwa i poruszającą opowieść o sytuacji osób z chorobami psychicznymi. O daremności terapeutycznych zabiegów psychiatrii, uprzedmiotowieniu, wykluczeniu, opresji szpitalnej, ale też o nadziei na uwolnienie, bliskości W 1933 roku przy szpitalu psychiatrycznym w Choroszczy koło Białegostoku została zainicjowana opieka rodzinna, program oparty na przekazywaniu "chronicznych pacjentów" pod opiekę wybranych, niespokrewnionych z nimi wiejskich rodzin, zamieszkujących położone w pobliżu szpitala wsie. Zgodnie z taką koncepcją psychiatryczną, pacjentom umożliwiało to życie w warunkach bliższych "naturalnym", rodzinnym, opiekunowie zaś zyskiwali zapłatę od szpitala oraz dodatkowe ręce do pracy w gospodarstwach. Książka ukazuje opiekę rodzinną jako ideę, u której podstaw leżały daremność terapeutycznych zabiegów psychiatrii oraz chęć przeciwstawienia się uprzedmiotowieniu, wykluczeniu i chroniczności, będących skutkiem chorób, hospitalizacji psychiatrycznej i stygmatyzacji. Zanegowanie odrzucenia i izolacji osób z ciężkimi chorobami psychicznymi uruchamiało złożone praktyki społeczne i doświadczenia. Daremność i nadzieja Andrzeja Perzanowskiego jest wnikliwą i poruszającą opowieścią o naszym podejściu do osób z chorobami psychicznymi [...] uważam ją za książkę niesłychanie wartościową, krytyczną, bazującą na fascynujących badaniach, nowatorską, opowiadającą o bardzo słabo znanym zjawisku. Z recenzji Agnieszki Kościańskiej

Zespół Turnera. Głosy i doświadczenia. t.1. Książka dla dzieci, t.2

Ewa Maciejewska-Mroczek, Magdalena Radkowska-Walkowicz, Maria Reimann, redakcja naukowa

Zespół Turnera. Głosy i doświadczenia t.1 Redakcja naukowa Ewa Maciejewska-Mroczek, Magdalena Radkowska-Walkowicz, Maria Reimann Autorki przedstawiają analizę społecznego konstruowania kobiecości, "idealnego" obrazu ciała, ról przypisanych do płci, znaczenia macierzyństwa, pokazują, kiedy te dominujące konstrukcje mają znaczenie, a kiedy są podważane. Zespół Turnera występuje tylko u kobiet, jest zbiorem cech zewnętrznych i pewnych wad wrodzonych, spowodowanych brakiem lub uszkodzeniem drugiego chromosomu X. W literaturze medycznej jest dobrze opisany, a w praktyce klinicznej spotykany nie tak rzadko (rodzi się z nim 1 na 2500 dziewczynek). Zespół Turnera to jednak nie tylko jednostka medyczna, to także wielowymiarowy fakt kulturowy, który pojawia się w konkretnym kontekście historycznym i geograficznym i lokuje w ciałach uwikłanych w społeczne koncepcje zdrowia, płci czy macierzyństwa. Autorki tekstów składających się na książkę korzystały z różnych metodologii i źródeł, przyglądały się więc doświadczeniu życia z zespołem Turnera z wielu punktów widzenia. Dzięki temu możemy nie tylko zbliżyć się do świata dziewcząt i kobiet z zespołem Turnera, ale też zadać istotne pytania na temat własnego sposobu doświadczania rzeczywistości. Magdalena Radkowska-Walkowicz, Maria Reimann Zespół Turnera. Głosy i doświadczenia. Książka dla dzieci, t.2 O zespole Turnera można powiedzieć na pewno, że występuje tylko u kobiet i że przydarza się rzadko, rodzi się z nim w przybliżeniu jedna na dwa i pół tysiąca dziewczynek. Bardzo często te dziewczynki nie rosną tak szybko, jak ich koleżanki, dlatego muszą codziennie dostawać zastrzyki z hormonem wzrostu. Wiele z nich, kiedy staje się nastolatkami, nie dojrzewa też tak jak inne dziewczynki (bez odpowiednich leków nie dostają na przykład miesiączki, później też zmienia się ich ciało w ciało kobiet - wolniej rosną im piersi) i musi dostawać specjalne leki hormonalne.

Między władzą spojrzenia a praktyką. Antropologia krajobrazu

Łukasz Smyrski

Dla Urianchajów Ałtaj jest nie tylko "zwyczajnym" miejscem zamieszkania, ale także potężną siłą przenikającą ludzkie życie. Ludzie, którzy żyją w Ałtaju na co dzień, po imieniu nazywają każdą rzekę, górę, jezioro czy dolinę. Swoją obecnością nadali mu wymiar duchowy. Zawierzyli górom kości swoich przodków, a błękitnemu niebu los potomków. W ten sposób w ciągu wieków wytworzył się szczególny dialog, w którym ludzie i Ałtaj uczestniczą na równych prawach. Czym jest krajobraz? Dla outsidera krajobraz jest tożsamy przede wszystkim z określonym widokiem i stanem, jaki wywołuje. Dla insidera jest złożonym procesem życiowym, opartym na doświadczeniu, lokalnej wiedzy i miejscowych sposobach działania. Krajobraz insidera nie jest chwilowym efektem, obrazem uchwyconym przez spojrzenie, ale obejmuje całość praktyki życiowej wynikającej z mieszkania w danym środowisku. Nie jest zapisem piktograficznym, ale społecznym procesem tworzenia się złożonych i różnorodnych relacji między ludźmi, ziemią, środowiskiem, podmiotami nie-ludzkimi, wynikającym z doświadczeń życiowych i działalności jednostek. Książka ilustrowana kolorowymi fotografiami krajobrazu mongolskiego

Design, designer i metamorfozy miejskie. Studium socjologiczne

Magdalena Piłat-Borcuch

W jaki sposób design i designerzy kształtują przestrzeń miejską i relacje społeczne? Jak należy projektować przestrzeń miejską, by coraz lepiej odpowiadała potrzebom jej użytkowników? Praca mieści się w rodzącej się dopiero subdyscyplinie socjologii designu, przedstawia działania, w wyniku których przestrzeń miejska mogłaby lepiej odpowiadać zróżnicowanym potrzebom obecnych i przyszłych społeczeństw. Dotyczy kwestii niezwykle istotnych z punktu widzenia nie tylko wąskiego grona specjalistów zajmujących się problematyką designu miejskiego, ale również każdego mieszkańca miasta i osób miastem zarządzających. O jej wyjątkowości świadczy innowacyjność w wyborze problematyki, wartość poznawcza i wartość zgromadzonego materiału empirycznego. Oryginalne badania przeprowadziła autorka z najważniejszymi ekspertami zajmującymi się designem w Polsce, a także z ekspertami z czterdziestu siedmiu krajów. Doktor Magdalena Piłat-Borcuch jest adiunktem na Wydziale Prawa, Administracji i Zarządzania Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach. Jej zainteresowania naukowe skupiają się przede wszystkim na socjologii designu, mieście i designie miejskim. Jest autorką kilkudziesięciu publikacji związanych z tą problematyką.

Problemy społeczne. Między socjologią demaskatorską a polityką społeczną. Księga jubileuszowa dla Kazimierza W. Frieskego

Paweł Poławski, Dariusz Zalewski, redakcja naukowa

Redakcja naukowa Paweł Poławski, Dariusz Zalewski Stosownie do znanego w socjologii podziału na funkcje jawne i ukryte możemy stwierdzić, że jawnym celem niniejszej publikacji jest uhonorowanie siedemdziesiątej rocznicy urodzin i bogatego dorobku naukowego Profesora Kazimierza W. Frieskego, celem zaś ukrytym, nie mniej ważnym, wykorzystanie okazji do interdyscyplinarnego dyskursu wokół bieżących problemów życia zbiorowego z uwzględnieniem różnych metod i punktów widzenia składających się na wieloparadygmatyczność ujęcia rzeczywistości społecznej. Biorąc pod uwagę, że ostatnią pasją badawczą Jubilata jest "socjologia demaskatorska" (rozumiana nie jako wyodrębniony obszar badawczy, ale jako oparte na nonkonformizmie naukowym podejście do obowiązujących, uznawanych za oczywiste sposobów objaśniania rzeczywistości społecznej), wyrażamy nadzieję, że zebrane teksty będą inspirować do pokazywania realiów społecznych z różnych punktów widzenia, niekoniecznie zgodnych z obowiązującymi i modnymi paradygmatami ich opisu.

Dziecięce doświadczenia ADHD. Etnografia spornej jednostki diagnostycznej t.1-2

Anna Witeska-Młynarczyk

Na kartach tej książki nie znajdziemy stwierdzeń w rodzaju "ADHD nie istnieje", "lekarze z premedytacją farmakologizują dzieci" czy "ADHD to wymysł koncernów farmaceutycznych". Dużą rolę odegrała tutaj, jak sądzę, etnografia. Wgląd w świat przeżywany pozwala bowiem za jednym zamachem uchwycić realność i problematyczność ADHD. W narracji Autorki ADHD jest problematyczną jednostką diagnostyczną, ale jest jednocześnie czymś realnie istniejącym w praktykach społecznych, doświadczeniach, codziennych zmaganiach. Książka jest zarazem oryginalna i inspirująca. ADHD jest w niej fenomenem niejednoznacznym, płynnym, wymagającym nieustannej pracy, a zarazem zaskakującym i niezwykle ciekawym. Czytając ją, mamy bowiem przekonanie, że nawet tak oklepany medialnie temat, jak nadpobudliwe dzieci, może ukazać swoje nieznane oblicze. Jest to zasługa głównie drobiazgowej pracy etnograficznej, która ujawniła nieznane aspekty życia z ADHD. Z recenzji Michała Wróblewskiego

Nowy odbiorca? Przemiany obrazu odbiorcy w wybranych koncepcjach współczesnej kultury

Anna Kowalska

Książka zawiera krytyczny przegląd teorii kultury współczesnej z perspektywy przemian modelu odbiorcy i odbioru - od klasycznych koncepcji kultury masowej z lat pięćdziesiątych XX wieku po najnowsze prace poświęcone kulturze uczestnictwa. Koncentracja na odbiorcy i jego podmiotowości staje się dla autorki sposobem na pisanie społecznej teorii mediów, powiązanej z kulturową transformacją systemów komunikacji społecznej. Wnikliwej analizie poddaje ona ukryte założenia na temat rozumienia zarówno samej kultury, jak i koncepcji jednostki jako jej uczestnika. Przedstawia również praktyczne wymiary odkrywania odbiorcy przez teorie, a przede wszystkim problem kompetencji medialnych publiczności oraz projektów edukacji medialnej. W centrum zainteresowania sytuuje wnikliwą i zarazem wszechstronną refleksję semiotyczną dotyczącą współczesnych przemian odbiorcy kultury. Mamy tu do czynienia z refleksją o charakterze systemowym, z istoty swej interdyscyplinarną. Jej podstawę metodologiczną stanowi nowocześnie uprawiana socjologia kultury. Współczesny i zarazem na wskroś nowoczesny charakter refleksji badawczej, jaką prezentuje autorka, czyni jej książkę tytułem bez precedensu na naszym rynku wydawniczym. Nie mieliśmy dotąd w rodzimej literaturze naukowej podobnego syntetycznego opracowania, które obejmowałoby rozległą całość przemian modelu odbioru i odbiorcy, a jednocześnie przedstawiało bogaty repertuar zagadnień związanych z tą złożoną, niełatwo poddającą się refleksji naukowej tematyką. Autorka nie tylko referuje klasyczne koncepcje teoretyczne, lecz również wielokrotnie przywołuje w swoich rozważaniach literaturę nową i najnowszą, powołując się na prace Manuela Castellsa, Lva Manovicha, Andrew Keena, Henry'ego Jenkinsa, Jamesa Gee, Paula Levinsona, Pierre'a Levy'ego, Sonii Livingstone i wielu innych badaczy tej złożonej problematyki.

Wybór pism spółdzielczych

Stanisław Wojciechowski

Wybór, wstęp i opracowanie Kamil Piskała "Sojusz serc i kieszeni" - tak o spółdzielniach spożywców pisał jeden z ojców założycieli "Społem" Stanisław Wojciechowski. Prezydent Rzeczypospolitej (1922-1926) i profesor pierwszej w Polsce Katedry Spółdzielczości wierzył, że w kooperatywach dokonuje się oddolna rewolucjamoralna, z której wyłoni się nowe, sprawiedliwe i pracowite społeczeństwo. Niniejszy tom to pierwszy tak obszerny wybór pism spółdzielczych Wojciechowskiego. Wśród prezentowanych tekstów znalazły się m.in. rozprawy o źródłach idei kooperacji, artykuły dotyczące etycznego wymiaru spółdzielczości, a także publicystyka poświęcona rozwojowi kooperatyw spożywczych w Polsce.

Żydowski ruch spółdzielczy w Polsce w pierwszej połowie XX wieku Ideologia i praktyka społeczna

Piotr Kędziorek, redakcja naukowa

Prezentowana książka jest pierwszą monografią dotyczącą żydowskiego ruchu spółdzielczego i obecności syjonistycznych idei kooperatywnych w Polsce pierwszej połowy XX wieku, a także pierwszym wyborem źródeł na ten temat. Działalność kooperatywna w środowisku żydowskim obejmowała głównie sferę spółdzielczości kredytowej, która odegrała istotną rolę w życiu gospodarczym kupców i rzemieślników żydowskich. Analiza prasy spółdzielczej ukazuje problemy, jakie napotykała spółdzielczość żydowska, i ich związek z różnymi formami dyskryminacji tej grupy w okresie II Rzeczypospolitej. Ruch spółdzielczy był także popierany przez polskich syjonistów, którzy propagowali podejmowanie pracy fizycznej w palestyńskich kibucach.

Ruchome etnografie. Praktyki, przestrzenie, ciała

Hubert Wierciński

Ruchome etnografie. Praktyki, przestrzenie, ciała Etnografia to fascynująca podróż po drogach pozornie znanych i tych zupełnie obcych. To podróż ze wszech miar odkrywcza i ożywcza, lecz przede wszystkim jest to podróż rozwijająca i formatująca. Właśnie w tym leży sedno perspektywy etnograficznej - to nauka w ruchu. Krajobrazy to materialne, wyobrażone i praktykowane krainy pozostające w stałej interakcji z ich mieszkańcami. Ale ludzie, o których tu będzie mowa, nie tkwią bezmyślnie w zamieszkiwanych krainach. Aby definiować siebie jako człowieka, a także by doświadczać krajobrazów i odkrywać je, muszą działać. Człowieczyć to stale pozostawać w ruchu i angażować się na dostępne sposoby w przestrzeń, która nie jest pasywna - człowieczyć to być stale w ruchu i w dialogu ze światem. Wszędzie tam, gdzie można dostrzec jakąś formę ruchu - a tych jest przecież bez liku, bo ruch może być fizyczny, ale także społeczny i metaforyczny - życie w istocie trwa i świat się dzieje. O tym właśnie traktuje ta praca - o ruchu i krajobrazach. Jest to opowieść badacza, dla którego ruch to nie tylko obszar zainteresowań intelektualnych, ale przede wszystkim esencja każdej praktyki etnograficznej. Nic bowiem w etnografii nie może zaistnieć bez poruszania się - tego fizycznego, ale także intelektualnego i wreszcie osobistego oraz emocjonalnego. Wstęp (fragmenty) Długo szukałem wspólnego mianownika, który połączyłby moje różne projekty badawcze. Zawsze czułem, że są one ze sobą powiązane - uwierzyłem chyba mojemu ulubionemu współczesnemu pisarzowi Jaroslavowi Rudisowi, który ustami Ola, bohatera Końca punku w Helsinkach, wyraził przekonanie, że "wszystko wiąże się ze wszystkim". Wciąż więc intrygowały mnie intuicyjnie powiązane tematy, ale brakowało mi tych kilku słów, a może nawet jednego słowa, które zlepiłoby myśli i badania w jedną całość. Niełatwo bowiem było znaleźć wspólną płaszczyznę między studiami nad kulturą biomedyczną, konfliktami i transformacjami społecznymi oraz dociekaniami zahaczającymi o antropologię krajobrazu i percepcji, które wynikały z moich nieskrywanych amatorskich fascynacji geologią i naukami przyrodniczymi. Nie przeszkadzało mi to - uważałem, że dobrze jest realizować się badawczo przynajmniej na kilku polach, nadmierna bowiem specjalizacja, jak sądzę, ogranicza, a nie rozwija współczesną naukę. Ale ostatnio coraz częściej zachodziłem w głowę, jakim antropologiem - i właściwie antropologiem czego - jestem. Czy powinienem wciąż określać się jako "antropolog medyczny", który na chwilę zrobił wycieczkę w góry? A może jestem już byłym antropologiem medycznym, a teraz właściwy tytuł - do którego zresztą nigdy nie przykładałem większego znaczenia - powinien brzmieć "antropolog krajobrazu"? [...] Każdy z podejmowanych przeze mnie tematów w istocie dotyczył jakiejś "krainy" i dział się w jakimś "krajobrazie" - zarówno świat lekarski i pacjencki, działania wspinaczy, jak i napięcia w lokalnych społecznościach na Przedmieściu i w Zdroju3 osadzone były w zamieszkiwanych, wyobrażanych i wreszcie praktykowanych realiach. Wszystkie badane przeze mnie historie i działania zawsze więc zachodziły w przestrzeni, która nie tylko sprawiała, że dane praktyki były możliwe, ale była jednocześnie przez te praktyki ustanawiana i zmieniana. Odkryłem więc pierwszą zasadę spajającą moje badania. Brzmi ona następująco: wszystkie badane krajobrazy stanowią materialne, ale także wyobrażone i praktykowane krainy pozostające w stałej interakcji z ich mieszkańcami. Świat kultury i przestrzeń społeczna nie są więc zawieszone w próżni - istnieją w taki sposób, w jaki pozwalają im istnieć sposobności oferowane przez lokalność i cechy ją warunkujące.

Macedonia 2: Czarownictwo Porecza Macedońskiego. Mit i rzeczywistość u Słowian Południowych

Józef Obrębski

W skład II części Macedonii wchodzą monografie Józefa Obrębskiego Czarownictwo Porecza Macedońskiego oraz Mit i rzeczywistość u Słowian Południowych, zrekonstruowane z materiałów archiwalnych. Znajduje się tu również bogaty korpus źródeł ustnych (w oryginalnej wersji macedońskiej i polskim przekładzie), w tym rzadkie teksty epickie i liryczne, a także studium Struktura społeczna i rytuał we wsi macedońskiej - jedyna praca dotycząca kultury Porecza, jaką Obrębski napisał po drugiej wojnie światowej, adresując ją do amerykańskiej publiczności antropologicznej.

Praca Kaliope. Eros i narracja Szkice o prozie autorek niemieckojęzycznych i polskich w XXI wieku

Andrzej Kopacki

„Czy Kaliope, która opisuje życie miłosne swoich afrodyt i persefon – non stop zajmuje się ich seksem – jest świadoma tego, że stale przegrywa?”. Dlaczego autorki prozy skupionej na relacjach intymnych kobiety współczesnej tylko w drodze wyjątku od reguły kreują świat szczęsnych doznań i dlaczego tak rzadko czynią to w sposób kunsztowny?   Eros i narracja, czyli wątek i osnowa w refleksji nad literackimi obrazami kobiecości: studium erotyki jako sfery doświadczeń kobiety spotyka się w tych szkicach z analizą sposobów opowiadania w powieściach autorek z krajów języka niemieckiego i z Polski, od Elfriede Jelinek i Juli Zeh po Joannę Bator i Manuelę Gretkowską. Zamysłowi eseistycznemu patronuje Kaliope, która dowiodła mądrości życiowej, rozstrzygając spór Afrodyty i Persefony o mężczyznę. A jednocześnie jako muza poezji epickiej niezmiennie imponuje znawstwem literackim. Proza, o której tu mowa, to dobry powód, żeby zajrzeć Kaliope przez ramię: co tam wypisała rylcem na tabliczce.    Andrzej Kopacki (1959) – filolog. Pracuje na Uniwersytecie Warszawskim i w redakcji „Literatury na Świecie”. Pisze głównie eseje i wiersze. Jest autorem wielu przekładów z literatury niemieckojęzycznej. 

W kręgu Spółdzielczego Instytutu Naukowego 1919-1939. Wybór pism

Adam Piechowski, redakcja naukowa

Wybór, wprowadzenie i redakcja naukowa Adam Piechowski W przededniu setnej rocznicy powstania Spółdzielczego Instytutu Naukowego oddajemy w ręce Czytelników wybór pism autorów związanych z tą ważną placówką polskiego kooperatyzmu okresu II Rzeczypospolitej. W dorobku Instytutu nieprzemijającą wartość mają jego publikacje. Wśród ich twórców byli wybitni naukowcy, znani politycy i działacze spółdzielczy. Niniejsza antologia prezentuje przykłady prac powstałych w kręgu SIN, które obrazują dyskusje toczone w tamtych latach w środowisku spółdzielczym, a zarazem mogą być szczególnie interesujące dla współczesnego czytelnika w kontekście obecnych problemów ruchu spółdzielczego w Polsce. Wybór został poprzedzony wstępem ukazującym historię Instytutu.

Przewodnik socjologiczny po Warszawie

Małgorzata Jacyno, redakcja naukowa

Redakcja Naukowa Małgorzata Jacyno Większość mieszkańców Warszawy zna przede wszystkim zamieszkiwany przez siebie "kącik", a reszta miasta służy im do pokonywania drogi z domu do pracy i z pracy do domu. Są miejsca, w których wielu warszawiaków nie było od lat, a przypominają sobie o nich, gdy chcą gościom pokazać stolicę. Studenci pytani, jaki wynalazek ułatwiłby życie mieszkańcom stolicy, od lat powtarzają, że każdy warszawiak powinien mieć urządzenie do teleportacji, dzięki któremu mógłby unikać męczących codziennych podróży po mieście. Badacze zwracają uwagę, że przemiany, jakich doświadczają wielkie miasta, prowadzą do tego, że rozpadają się one na słabiej lub mocniej powiązane, dryfujące kawałki, a tylko kształt tych kawałków przypomina, że niegdyś tworzyły całość. Warszawa w większym stopniu niż inne miasta była i jest poddawana próbom stwarzania jej "od nowa", a to nie sprzyja poczuciu bycia u siebie. Dlatego nasz Przewodnik dedykujemy przede wszystkim warszawiakom, by mogli powiązać swoje codzienne doświadczenie życia w tym mieście z doświadczeniami innych mieszkańców. Mamy też nadzieję, że jeśli "tkanka miejska", jak mawiają badacze, jest nieciągła i nierówna, poprzecinana przerwami i uskokami, to pokazanie i nazwanie tych luk i braków może się w jakiś sposób przyczynić do złagodzenia poczucia wyobcowania w mieście.

Rozmowa o drzewach

Andrzej Kopacki

"Co to za czasy, kiedy rozmowa o drzewach jest prawie zbrodnią, bo zawiera w sobie milczenie o tylu niecnych czynach" - to zdanie z wiersza Bertolta Brechta Do potomków stało się po 1945 roku powodem bodaj najdłuższej i najoryginalniejszej debaty w dziejach literatury niemieckojęzycznej. Zainspirowała do udziału całą rzeszę poetów, a ze względu na swoją formę nie ma sobie podobnych: dyskutanci mówią bowiem wierszem. Z wierszy zaś wynikła mapa dyskursów, jaką w ciągu kilku dziesięcioleci powojennych wyrysowali czytający Brechta poeci, między innymi ci, o których mowa w tej książce: Heiner MUller, Hans Magnus Enzensberger, Paul Celan, GUnter Eich, Reiner Kunze, Erich Fried, Michael KrUger, Walter Helmut Fritz, Peter Huchel, Rudolf Peyer, Johannes Bobrowski, Rose Auslander, Erika Burkart i Gregor Laschen. Są na tej mapie różne stany skupienia: filozofia, teologia i estetyka, świadomość epoki kontestacji i postkontestacji na zachodzie Niemiec i myśl dysydencka w Niemczech wschodnich, historiozofia i poetologia. Są związki intertekstualne, szczypta komparatystki i refleksja okołoprzekładowa. Andrzej Kopacki (1959), filolog, pracuje na Uniwersytecie Warszawskim i w redakcji "Literatury na Świecie". Napisał kilka książek poetyckich i eseistycznych. Jest autorem wielu przekładów z literatury niemieckojęzycznej.

Colloquia Anthropologica II /Kolokwia antropologiczne II. Problemy współczesnej antropologii społecznej

Justyna Jasionowska, Maria Kaniowska, redakcja naukowa

Redakcja naukowa Justyna Jasionowska, Maria Kaniowska Jest to książka niebanalna, niekiedy intrygująca, a na pewno intelektualnie zaawansowana, tak jak zaawansowana jest dzisiejsza antropologia kulturowa. Dzięki zróżnicowanemu doborowi tekstów daje pojęcie o tym, że antropologiczny wachlarz jest obecnie wyjątkowo wielobarwny, zarówno jeśli chodzi o badane problemy, jak i stosowane podejścia badawcze. Czytelnik odniesie wrażenie, że autorzy przedstawili swoje teksty nie tylko po to, by dać obraz badanych zjawisk, ale też by zarekomendować swoją wizję nowoczesnej antropologii i nowe sposoby jej praktykowania. Pojawiają się tu dalekosiężne ambicje poznawcze: wypracowanie takich praktyk badawczych, które zasypałyby rów między badaczem a badanym - przyjmowany dotychczas jako nieusuwalny, a może nawet pożądany. To oczywiście pokłosie funkcjonującej od pewnego czasu w antropologii radykalnej krytyki dawnej postawy hegemonicznej badacza wobec przedmiotu badań, której efektem było jego egzotyzowanie, orientalizowanie, słowem - wszelkie substancjalizowanie odmienności Innego. Teksty zostały pogrupowane w pary: do każdego tekstu wyjściowego został dołączony komentarz, który lokuje go na mapie dyscypliny i wypunktowuje ustalenia. Choć każdy nawiązuje do tekstu poprzedzającego, wnosi też samoistną wartość. Z recenzji prof. dr. hab. Jerzego S. Wasilewskiego

Wolność i pisanie. Dorota Masłowska i Andrzej Stasiuk w postkolonialnej Polsce

Claudia Snochowska-Gonzalez

Wolność i pisanie to książka poświęcona polskiej postkolonialności oraz teorii i praktyce lektury postkolonialnej. Autorka proponuje oryginalną definicję polskiej postkolonialności, odnosząc ją do takich pojęć i zjawisk, jak idea przedmurza cywilizacji, polskie poczucie gorszości, mit kresowy, kwestia żydowska, pamięć o wypędzeniach, pozycja w zglobalizowanym świecie, wewnętrzna kolonizacja oraz idea kolonialna i wiążące się z nią (post)kolonialne imaginarium. Praktycznym celem pracy jest przeanalizowanie, jak te wyznaczniki funkcjonują w utworach Doroty Masłowskiej i Andrzeja Stasiuka. Autorka interpretuje kolejne ich dzieła jako drogę między dążeniem do wolności rozumianej jako wycofanie się do domeny pisarskiego absolutu a taką konfiguracją rzeczywistości, w której pisarską podmiotowość wykuwa się w walce. Tak rozumiana lektura postkolonialna stanowi punkt wyjścia, który należy poddać krytycznemu namysłowi, a następnie go przekroczyć. Zagadnienie postkolonialnego statusu polskiej kultury dotyka niezliczonych kwestii drażliwych, narusza liczne samooceny narodowe i wymaga od analityczki ogromnego taktu. Claudia Snochowska-Gonzalez takim taktem wykazuje się na każdym poziomie badanego tematu, pozostając zarazem bezkompromisową badaczką i wnikliwą krytyczką. [Grażyna Woroniecka] Wolność i pisanie jest czymś więcej niż rozważaniem książek ważnych polskich autorów na podstawie szerokiej bazy tekstów teoretyków postkolonializmu. Jest także wskazaniem drogi, jaką badania postkolonialne czy też, jak autorka postuluje, antykolonialne mogą się posuwać. [Irena Grudzińska-Gross] Claudia Snochowska-Gonzalez - kulturoznawczyni i socjolożka. Zajmuje się socjologią literatury, teorią postkolonialną i badaniem polskiej kultury volkistowskiej.

Odczytać życie. Analiza opowieści o własnym życiu z wykorzystaniem narzędzi teorii literatury. Założenia i metoda

Dorota Kuncewicz

Dorota Kuncewicz Odczytać życie. Analiza opowieści o własnym życiu z wykorzystaniem narzędzi teorii literatury. Założenia i metoda  Czym właściwie jest opowieść o własnym życiu? Czy rzeczywiście opowiadamy historię życia; innymi słowy, czy opowiadając, mówimy prawdę? Czy prawdą jest, że człowiek „musi” opowiedzieć swoje życie, by mieć poczucie tożsamości, ciągłości, spójności? Jaki wpływ ma człowiek na przebieg własnego życia i sposób opowiedzenia o nim? Człowiek może po części wybrać i zdecydować, co ma go kształtować. Żeby to zrobić, musi dokonać wartościowania. Odpowiedzieć na pytanie, co jest dobre, co jest złe. I za te możliwe wybory, otrzymane i wykorzystane lub niewykorzystane szanse — ponosi odpowiedzialność. Słuchając opowieści pacjenta o jego życiu, można usłyszeć zmagania z trudnym wyborem, niezgodę na jego konsekwencje, przeoczenia rozwidleń decyzyjnych lub decyzje o pozostaniu ślepym. Ich dostrzeżenie jest istotną, może nawet kluczową kwestią w pomocy psychologicznej”. ---------------- Ze względu na bogatą i wielowątkową treść oraz wnikliwą analizę prezentowanych poglądów, książka dr Doroty Kuncewicz może stanowić ważną lekturę nie tylko dla osób zainteresowanych problematyką metodologii narracyjnej, ale także dla tych, które poszukują inspiracji do zrewidowania założeń ontologicznych na temat człowieka jako przedmiotu badań psychologii. Z niektórymi poglądami Autorki można się nie zgadzać czy uznać je za kontrowersyjne, lecz trudno odmówić im logiki i argumentacji, opartej na rzetelnej wiedzy. Dzięki temu książka ma niepodważalną wartość, jaką jest inspirowanie do teoretycznej i metodologicznej refleksji. Z recenzji prof. Marii Straś-Romanowskiej

Warszawska enklawa. Świat społeczny wyścigów konnych na Służewcu

Barbara Bossak-Herbst

Książka daje wgląd w życie niewielkiej społeczności mieszkającej w wyodrębnionej przestrzeni, która przez dziesiątki lat w zmieniających się warunkach zewnętrznych wytworzyła własny społeczny mikroświat. Rzuca światło na złożoną codzienność, rozmaite strategie i taktyki mieszkańców osiedla przy Torze służewieckim na Wyścigach. I jest to jej największa wartość - takich publikacji dotychczas nie było. [...] z pewnością usatysfakcjonuje szerokie grono czytelników z zakresu nauk społecznych i humanistycznych (socjologów, antropologów, historyków), a także miłośników literatury varsavianistycznej oraz grono pasjonatów wyścigów konnych. Może być to również ważna lektura dla studentów. (Z recenzji Łukasza Smyrskiego) Książka jest kompletną, interdyscyplinarną monografią opisującą złożone zjawisko społeczne, jakim jest środowisko Wyścigów. [...] Od pierwszych stron autorka jak gdyby pisała powieść, a nie poważną monografię naukową, uwodzi czytelnika intelektualnie. Nie chodzi tu o warstwę retoryczną tekstu, ale o oryginalność i empiryczne ugruntowanie przedstawianej rzeczywistości. Każdy krok dokłada kolejną warstwę znaczenia, a wnikliwa socjologiczna interpretacja pozwala, by familiaryzacja czytelnika postępowała sukcesywnie. [...] Na polskim gruncie jest to publikacja przełomowa. [...] Stanowi równocześnie wzorcowy przykład dobrze przemyślanych i zrealizowanych badań antropologicznych w przestrzeni miejskiej. Autorka staje się jednym z głównych autorytetów w dziedzinie studiów nad ekologią społeczną przestrzeni enklaw poddanych restrukturyzacji. (Z recenzji Macieja Witkowskiego) Barbara Bossak-Herbst - socjolożka, badaczka, reżyserka. Pracuje jako adiunkt na Wydziale Socjologii (dawniej w Instytucie Socjologii) Uniwersytetu Warszawskiego. Autorka książki Antropolis. Współczesny Gdańsk w wymiarze symbolicznym (2009), filmu etnograficznego 450 kilo marzeń oraz artykułów, m.in. na łamach "Journal of Urban Affairs", "Memory Studies" czy "Space and Culture".

Dzieci i zdrowie. Wstęp do childhood studies , t.1, Książka dla dzieci , t.2

Magdalena Radkowska-Walkowicz, Maria Reimann, redaktor naukowy

Opowieści dzieci o zdrowiu, chorobie i cielesności mówią jednocześnie o tym, jak postrzegają one inne kategorie społeczne świata dorosłych – kiedy na przykład dyskurs o zdrowym człowieku łączy się w dziecięcych opowieściach z dyskursem moralnym: człowiek zdrowy to człowiek dobry. "Dyskurs publiczny, mimo deklaratywnych postulatów uznania wartości dzieci jako pełnoprawnych członków społeczności, w praktyce nieustannie sprowadza je raczej do biernych odbiorców dorosłej wiedzy, opieki i władzy. Prowadzenie badań z dziećmi w duchu childhood studies to obok etycznej uważności również kwestia przyjęcia perspektywy dziecięcego sprawstwa, uznania dzieci za kompetentnych aktorów społecznych, ekspertów w światach swoich codziennych doświadczeń, aktywnych w procesach nadawania znaczeń i eksplorowania społecznej rzeczywistości. Przyjęcie perspektywy childhood studies oznacza nie tylko wiarę w sprawczy potencjał dzieci uznanych za aktywnych aktorów społecznych, ale także idący za nią nakaz etyczny takiego prowadzenia badań, które dziecięce refleksje i doświadczenia stawia w centrum". Z recenzji Mai Brzozowskiej-Brywczyńskiej

Społem 1906-1939. Idea, ludzie, organizacja, Tom 1 - 2

Aleksandra Bilewicz, redakcja naukowa

Redakcja Naukowa Aleksandra Bilewicz TOM 1 To pierwsza na polskim rynku wydawniczym współczesna publikacja poświęcona Związkowi Spółdzielni Spożywców Rzeczypospolitej Polskiej "Społem". Książka wszechstronnie ukazuje Związek jako ruch społeczny, demokratyczną organizację gospodarczą i próbę wcielenia w życie idei solidarności i współdziałania. "Społem" jest dziś warte przypomnienia nie tylko dlatego, że było jedną z ważnych polskich prób modernizacji i świadectwem samoorganizacji społecznej, ale także ze względu na przyświecające temu ruchowi idee, które zdają się ponownie zyskiwać na aktualności. TOM 2 Książka przybliża zapomnianą ideę i historię polskiej spółdzielczości spożywców. Bogato ilustrowany zbiór źródeł pokazuje historię rozwoju Związku "Społem", który w okresie międzywojennym stał się największą polską organizacją handlową. Szeroki wybór materiałów prasowych i archiwalnych pozwala poznać historię społeczną kooperacji z perspektywy nie tylko jej pionierów i przywódców - Edwarda Abramowskiego, Romualda Mielczarskiego czy Stanisława Wojciechowskiego - ale także zwykłych członków kooperatyw w miastach i na wsi. Prezentowane źródła przybliżają codzienne zmagania spółdzielców i znaczenie spółdzielczych wartości, o które toczono wiele gorących sporów.

Winklowie i rodziny spokrewnione

Jacek Winkiel

  Jacek Winkiel Winklowie i rodziny spokrewnione   Wszystko zaczęło się od jednej drobnej sprawy. Moje dzieci miały przygotować na zajęcia szkolne drzewo genealogiczne swoich przodków. Ogarnął mnie wstyd, kiedy okazało się, że nie mogę sobie przypomnieć nawet pradziadków. Prace nad książką trwały ponad 10 lat. Wszystko zaczęło się od jednej drobnej sprawy. Moje dzieci miały przygotować na zajęcia szkolne drzewo genealogiczne swoich przodków. Ogarnął mnie wstyd, kiedy okazało się, że nie mogę sobie przypomnieć nawet pradziadków. Zacząłem szukać materiałów. Na początku próbowałem pytać członków rodziny oraz zbierać niezbędne dokumenty. W wiadomości najbliższych funkcjonował Leon Winkiel i jego żona Waleria. Relacje koncentrowały się również wokół Winklów na Śląsku1. W swoim otoczeniu nie natrafiłem na ślad lipieckiej linii Winklów. Były tylko przypuszczenia. Przełomowym momentem w moich poszukiwaniach były odwiedziny w Muzeum w Lipcach, około 2012 r., gdzie zauważyłem zapis, że Ludwik Winkiel (założyciel manufaktury) przybył do Lipiec z Felicjanowa. Wtedy domyśliłem się, że on i jego potomkowie to nasza rodzina.

Od Hrabala do Eco. Szkice nie tylko o granicach przekładu

Wojciech Soliński

Wojciech Soliński Od Hrabala do Eco. Szkice nie tylko o granicach przekładu   Bohumila Hrabala i Umberta Eco łączyć może bodaj tylko późny debiut. Obaj weszli w świat literackiej prozy narracyjnej u progu tak zwanego wieku Abrahamowego. Hrabal (rocznik 1914), wyraźnie starszy od Eco (rocznik 1932), próbował wcześniej, bez większego powodzenia, zostać poetą; Eco dał się najpierw poznać jako autor ksiąg uczonych. ------------------------------ Kiedy pisałem i redagowałem zebrane tu szkice, nie sądziłem, że dojdzie do spotkania Włocha z Czechem w jednym tomie, i nie wiem, kiedy wpadł mi do głowy pomysł tej swoistej „unii personalnej”. Może w rezultacie zadumy nad powodzeniem prozy Hrabala we Włoszech, włoskiej fascynacji Pragą magiczną czy „praską genezą” Imienia róży?. Może jeszcze podziwem Hrabala dla wyobraźni filmowej Felliniego, a może wreszcie w grudniu 2017 roku podczas wykładu, który nota bene nosił tytuł „Między Eco a Hrabalem, czyli rozterki polonisty w naszych czasach”?  

O kulturze strachu i przemyśle bezpieczeństwa

Piotr Żuk, redakcja naukowa

Redakcja Nukowa Piotr Żuk Medialne "niusy" o terroryzmie, toczących się wojnach, zagrażających Polsce konfliktach zbrojnych czy wzrastającej przestępczości z pewnością utrudniają budowanie kultury zaufania i otwartości wobec innych ludzi. Czy jednak są szanse na stworzenie bardziej racjonalnej, pokojowej i odrzucającej prymat wydatków na zbrojenia polityki? Czy moda na paramilitaryzm w Polsce to tylko niewinna zabawa, czy też przejaw kultury autorytarnej? Czy w dobie dominacji "bezpieczeństwa" nad "wolnością" musimy się godzić na kolejne ograniczanie praw obywatelskich? Czy nacjonalistyczne fobie i sztuczne podziały, wywoływane przez rządy i przywódców religijnych, można zastąpić oddolnymi porozumieniami między społeczeństwami? Czy we współczesnym świecie strach musi nam stale towarzyszyć? Czy można sobie wyobrazić politykę inną niż manipulacja emocjami społecznymi oraz podsycanie obaw i uprzedzeń wobec wyimaginowanych wrogów? Te i wiele innych pytań stawiają autorzy artykułów zamieszczonych w prezentowanej książce. Są one bardzo aktualne w czasach, kiedy pod pretekstem wszechobecnych zagrożeń obcina się wydatki socjalne, a zwiększa kwoty wydawane przez państwo na "przemysł bezpieczeństwa"; kiedy ogranicza się prawa obywatelskie oraz rozszerza skalę inwigilacji i nadzoru ze strony aparatu represji; kiedy relacje między państwem a społeczeństwem wiążą się z naruszaniem zdobyczy ruchów demokratycznych minionych dwustu lat.