Józef Retinger - prywatny polityk

Bogdan Podgórski

Kim tak naprawdę był Józef Hieronim Retinger? Potrójnym, czy nawet poczwórnym agentem mającym coś wspólnego ze śmiercią generała Sikorskiego, wpływowym masonem działającym na rzecz utworzenia światowego rządu, co zarzucają mu niektórzy historycy i piszący o nim publicyści, czy też był szczerym polskim patriotą, ojcem zjednoczonej Europy. Bywają postacie polityczne jakby stworzone po to, aby dostarczać pracy historykom i publicystom. Retinger należy niewątpliwie do takich postaci, wokół których pojawiło się więcej domysłów i zagadek niż potwierdzonych faktów, o czym mogą świadczyć słowa Olgierda Terleckiego, który pisał: [Józef Hieronim Retinger to] jedna z najbarwniejszych, najbardziej zagadkowych postaci polskich, dwudziestego wieku. Lecz jego biografia należy do rzędu takich, które stanowią prawdziwą udrękę dla historyków. Mnóstwo gmatwaniny, zygzaków, sprzeczności, całe obszary okrywa gęsta mgła. Słowa Terleckiego nieustannie towarzyszyły Autorowi podczas pracy nad niniejszym opracowaniem. Józef Retinger, mimo, że od jego śmierci minęło już ponad pół wieku, to dla badaczy nadal pozostaje on postacią niejednoznaczną i kontrowersyjną. Każda nowa publikacja jemu poświęcona, wskrzesza i podsyca zażarte dyskusje, nie rozstrzygając jednak definitywnie nagromadzonych przez lata wątpliwości. Tak zapewne stanie się i tym razem. Bogdan Podgórski   Prezentowana Czytelnikowi biografia Retingera jest bardzo dobrze napisanym dziełem naukowym, opartym o warsztat politologa, zapewniający właściwy, krytyczny dobór źródeł i ich obiektywne, dalekie od ideologii, potraktowanie. Bogdan Podgórski rekonstruuje życie Józefa Retingera i jego bogatą działalność, na tyle na ile to możliwe z uwagi na liczne znaki zapytania, które się w tym życiu i działalności pojawiają.  Prof. Zdzisław Mach   Praca Bogdana Podgórskiego jest dziełem bardzo wartościowym, będącym owocem głębokiej wiedzy i erudycji autora oraz jego żmudnej pracy badawczej. Rozprawa przynosi nowe ustalenia i prowadzi do interesujących wniosków. W moim przekonaniu zasługuje więc nie tylko na opublikowanie w całości w wersji oryginalnej, ale i winna ukazać się też w niedługim czasie w angielskiej wersji językowej.  Prof. Jacek Purchla   Dr Bogdan Podgórski – europeista, politolog. W latach 2001-2004 był delegatem Senatu RP do Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy w Strasburgu. W latach 2003–2004 pełnił funkcję obserwatora w Parlamencie Europejskim, a po wejściu Polski do Unii Europejskiej w 2004 został członkiem Parlamentu Europejskiego, pełniąc tę funkcję do kolejnych wyborów. Zajmuje się historią Unii Europejskiej, dyplomacji oraz protokołem dyplomatycznym.

Listy do Czesława Miłosza, fotografie: Joanna Gromek-Illg, posłowie Stanisław Balbus

Jerzy Illg

  Pisujemy listy do najdroższych naszych zmarłych nie po to, aby przenieść się duchem i wyobraźnią w ich przestrzeń, od tego są modlitwy, ale aby – na moment czasu pisania – wezwać ich „stamtąd” – tutaj; przywrócić, umiejscowić wśród naszych sprzętów i widoków, rzeczy dotykalnych i przez nich dotykanych. Przelotnie unieważnić ich śmierć. (…) Illg uobecnia nie pomnik Wielkiego Poety, lecz żywego człowieka, z jakim sam obcował, z którym prowadził ważne rozmowy, któremu wydawał książki, ale z którym także żartował, popijał whisky, podróżował, który darzył go przyjaźnią, a którego on darzył podziwem i miłością, nigdy nie krępując go jakimikolwiek tego rodzaju manifestacjami. (…) Szczerość poetyckiego wymiaru tej korespondencji, zdyscyplinowana emocjonalność, wyzbyta cienia jakiegokolwiek sentymentalizmu, egzaltacji, patosu – jakoś szczególnie mnie wzrusza. Jak dar. Męski dar przyjaźni dla Adresata. I dar z tej przyjaźni dla mnie, czytelnika. Z posłowia Stanisława Balbusa

Wpadnij, to pogadamy

Krzysztof Orzechowski, Łukasz Maciejewski

Czas, czas – w jednostkowych biografiach tej książki przegląda się często. W przerzucaniu się sądami, wartościami, istnieniem i nieistnieniem,  niezgodą na niesprawiedliwość losu i – w pogodzeniu się z rzeczywistością… Czytając rozmowy, włączałem się do nich, dyskutowałem, nie zgadzałem się lub aprobowałem. Ale na tym polega energia tej książki. Przynajmniej dla mnie. Nie pozostawia obojętnym.                            Z Posłowia Józefa Żuka Opalskiego   KRZYSZTOF ORZECHOWSKI Aktor, reżyser, dyrektor teatrów. Urodził się w Toruniu 6 września 1947 r. Ukończył PWST – obecnie Akademia Sztuk Teatralnych – w Krakowie (Wydział Aktorski) i PWST – obecnie Akademia Teatralna – w Warszawie (Wydział Reżyserii), w 2012 r. otrzymał tytuł profesora sztuk teatralnych. Zagrał wiele ról aktorskich i zrealizował ponad 40 spektakli, m.in. w Krakowie i Warszawie oraz w TVP. W latach 1997–1999 był dyrektorem naczelnym i artystycznym Teatru Bagatela, a w 1999–2016 – Teatru im. Juliusza Słowackiego. Dzięki jego staraniom powstał Małopolski Ogród Sztuki, a także zrewitalizowano magazyn kostiumów i rekwizytów (dzisiejszy Dom Rzemiosł). W 2002 r. otworzył, wspólnie z Anną Dymną, Krakowski Salon Poezji, w którym sam wielokrotnie występował. Od 1981 r. zajmował się dydaktyką. Prowadził zajęcia na Wydziale Reżyserii Akademii Teatralnej. Nie stronił od działalności charytatywnej. Za swoje osiągnięcia był wielokrotnie nagradzany odznaczeniami  branżowymi, samorządowymi i państwowymi – m.in. Krakowską Złotą Maską, Złotym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis, Nagrodą I st. Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Krzyżem Oficerskim OOP, Złotym Krzyżem Małopolski, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, Medalem św. Brata Alberta. Autor wspomnień Podróż do kresu pamięci (Wydawnictwo BOSZ 2015), dwóch zbiorów felietonów: Teatr świata – świat teatru (2017) i Zapiski z niełatwych czasów (2018) oraz książki W trzech zdaniach. Notatki z lat 2018–2019 (2019) wydanych przez TAiWPN Universitas.   ŁUKASZ MACIEJEWSKI Filmoznawca, krytyk filmowy i teatralny, wykładowca akademicki. Absolwent filmoznawstwa UJ, asystent na Wydziale Aktorskim w Szkole Filmowej w Łodzi, dyrektor artystyczny festiwalu „Kino na Granicy” w Cieszynie oraz „Grand Prix Komeda” w Ostrowie Wielkopolskim. Członek Europejskiej Akademii Filmowej, Światowego Stowarzyszenia Krytyków Filmowych „Fipresci”, Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyków Teatralnych AICT oraz Stowarzyszenia Filmowców Polskich. Recenzent i felietonista m.in. „Onetu”, „Kalejdoskopu Łódzkiego”, „Krakowa”. Ambasador projektu „Kultura Dostępna w Kinach”, członek kapituły „Paszportów Polityki”, stały komentator „Tygodnika Kulturalnego” w TVP Kultura. Dwukrotny laureat Nagrody Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej w kategoriach „Książka roku” i „Krytyk roku” (czterokrotnie nominowany do tej nagrody), laureat „Złotej Róży”, statuetki „Uskrzydlonego”, „Dziennikarskiej Weny”, „ArtKciuka” dla osobowości roku oraz medalu województwa małopolskiego Polonia Minor za szczególne zasługi w upowszechnianiu kultury. Autor lub współautor kilkudziesięciu książek, m.in.: Wszystko jest lekko dziwne –  wywiad rzeka z Jerzym Radziwiłowiczem (2012), Aktorki. Spotkania (2012), Flirtując z życiem – wywiad rzeka z Danutą Stenką (2013),  Aktorki. Portrety (2015), Aktorki. Odkrycia (2018) oraz Krystian Lupa. Koniec świata wartości. The end of the world of values (2017).

Logos ergon. Między schizofrenią a hermeneutyką: od Daniela P. Schrebera do Alexandre'a Grothendiecka

Michał Gusin

Logos ergon ukazuje różnorodność i złożoność psychicznego wchodzenia w relacje z językiem na styku świadomości i nieświadomego. W wielu okolicznościach zachodzi szansa lub iluzja terapii, choć jak zaświadczają przygody tu opisane, nie wszystkie dysocjacje, charakterystyczne dla schizofrenii, mogą zostać uleczone mocą zaawansowanej hermeneutyki. z recenzji dr hab., prof. UWr Marii Kostyszak Rozmyślnie zestawiając w tytule autora jednej z najsławniejszych autobiografii medykalizowanego obłędu z postacią jednego z najwybitniejszych matematyków XX wieku chciałem przekształcić – jak temat muzyczny – formułę Michela Foucault: szaleństwo – nieobecność dzieła, a dokładniej: pokazać drogę, na której myślenie materializuje się w postaci dających się interpretować znaczeń, jednocześnie zrywając związki z obowiązującymi regułami dyskursu, jakkolwiek droga ta bardziej naśladować ma dystans eleackiego paradoksu, na mocy którego przestrzeń jest nieciągła, niż chronologiczny przebieg. Złowrogie terytorium pęknięć i rozszczepień, podbijane od niepamiętnych czasów pracą egzegezy i komentarzy, zamienia się przeto w strefę litoralną, w której figura konceptualna uzyskuje status mapy. Ze Wstępu   Michał Gusin – filozof, historyk idei i osobliwości, tłumacz, pracownik Dolnośląskiej Szkoły Wyższej we Wrocławiu oraz Wyższej Szkoły Bankowej w Toruniu. Publikował m.in. w „Kronosie”, „Praktyce Teoretycznej” oraz „Via Communicandi”. Autor monografii poświęconej koncepcji Jacques’a Lacana (Symptomy psychoanalizy. Jacques Lacan: od filozofii do antyfilozofii, Universitas 2018) oraz tłumaczeń prac G. Deleuze’a, J.-L. Nancy’ego, F. Guattariego, J.C. Milnera, C. Castoriadisa.

Dialogi z tradycją. Rozprawy i szkice historycznoliterackie

Henryk Markiewicz

Książka ta omawia stosunek kolejnych pokoleń twórców, krytyków i publicystów polskich do tradycji literackiej, poczynając od romantyzmu, a na międzwojennym dwudziestoleciu kończąc (pominięto jedynie relację Młoda Polska - romantyzm, dawniej już zbadaną). Przedstawione tu zostały różne strategie - rewizje hierarchii autorów i dzieł, odrzucenie przyznawanych im uprzednio wartości i odkrywanie wartości dotąd niedostrzeganych, walka z bezpośrednimi poprzednikami i pietyzm wobec generacji dawniejszej, określenie własnej tożsamości przez negację dziedzictwa lub przeciwnie - obrona nowatorstwa przez odwołanie do jego prekursorów, krótko mówiąc - współdziałanie ciągłości i zerwania w toku przemian literatury polskiej XIX i pierwszej połowy XX wieku.

Pamięć GUŁagu

Zuzanna Bogumił

Książka Pamięć Gułagu opowiada historię odkrywania przez mieszkańców ZSRR represyjnej przeszłości swojego kraju. Za punkt wyjścia rozważań autorka przyjmuje koniec lat osiemdziesiątych, gdyż jak tłumaczy dopiero wówczas rozpoczął się proces kreowania zupełnie nowej, wielopoziomowej sytuacji dyskursywnej, która umożliwiła zrozumienie skali i zasięgu represji sowieckich. Autorka przygląda się temu procesowi z perspektywy mieszkańców czterech regionów, które w sposób szczególny zostały doświadczone przez Gułag (Wyspy Sołowieckie, Republika Komi, region permski, Kołyma). Przywołując konkretne wydarzenia, jakie się tam rozegrały pokazuje, w jaki sposób wypowiedziane w tym okresie wspomnienia stawały się fenomenem społecznym, przedmioty − dowodami historii, a odnalezione cmentarze − dziedzictwem przeszłości. Ten detaliczny opis etnograficzny pozwala zrozumieć jak doszło do tego, że w społeczeństwie sowieckim nagle zrodziła się ogromna potrzeba natychmiastowego tworzenia miejsc pamięci, które będą chronić pamięć Gułagu, oraz znaków pamięci, które będą ją wyrażać. Następnie, autorka analizuje wybrane miejsca pamięci łagiernej przeszłości starając się dotrzeć do ich głębszych sensów. Jej celem jest ustalenie funkcji i znaczenia, jakie przypisują tym miejscom współcześni Rosjanie.

Empatia. O literackich narracjach przełomu XX i XXI wieku

Anna Łebkowska

Jest to książka o pragnieniu empatii obecnym we współczesnej literaturze, książka o prozie, która problematyzuje doświadczenie empatii, odsłaniając zjawisko zarówno podmiotowej autokonstrukcji i autonarracji, jak też konstruowania „innego" i opowieści o „innym"; prozie, która ujawnia wyobcowanie i nieuchronne zapośredniczenia (wizerunki, przedmioty, teksty, filtry kulturowe, w tym także stereotyp) w relacjach międzyludzkich. Jest to zarazem książka o karierze kategorii empatii w dzisiejszej refleksji humanistycznej, o przemianach w jej zakresie znaczeniowym, o roli podłoża antropologiczno-kulturowego, etycznego i wreszcie estetycznego. Ważne dopełnienie stanowi tu prezentacja roli tej kategorii we współczesnej kulturowej teorii literatury, a także analiza miejsc wspólnych między dyskursem literaturoznawczym a literaturą. Najważniejsza jest jednak sama proza, rozpościerająca się między biegunem empatii postulowanej, traktowanej jako powinność literatury, a biegunem współodczucia nieosiągalnego, acz upragnionego; stwarzająca szansę odsłonięcia tego, co dyskursywnie niewysławialne za pomocą swojej, a więc literackiej materii. Literatura okazuje się zatem swoistym laboratorium empatii, empatia natomiast staje się kategorią, która - czego dowodzi książka - funkcjonuje zarówno w antropologii literatury, jak i w antropologii literackiej.  

Literatura i reklama w Niemczech

Tomasz Małyszek

O ile literatura bywa reklamowana, o tyle reklama zwykle nie bywa interpretowana. Gdyby wymagała objaśnienia sensu, straciłaby z oczu cel, dla którego powstała. Można sobie wyobrazić taki skrajny przypadek transgresji między literaturą i reklamą, kiedy ta pierwsza powstaje jako świadomy, zaplanowany komunikat reklamowy, a druga niczego nie reklamuje, pozornie nie ma więc sensu, i dopiero odczytanie w szeregu lub cyklu kolejnych epizodów kampanii promocyjnej nadaje jej znaczenie i naprowadza odbiorcę na jej pierwotny ślad. Paradoksalnie reklama bez słów, artystyczny spot filmowy oparty na scenariuszu, który jest pogłosem lub poświatą treści przemycanych uprzednio przez literaturę, najbardziej ją przypomina. Niniejsza praca sięga po przypadki znanych artystycznych spotów reklamowych, z których część ma charakter spotów wizerunkowych i była nagradzana na festiwalu w Cannes. Ich wspólną cechą jest miejsce wytworzenia, czyli niemieckie agencje reklamowe, lub produkt albo zleceniodawca, który również pochodzi z Niemiec. Takie zawężenie analizy nie oznacza, że niemiecka reklama wizerunkowa różni się od reklam produkowanych na świecie, ale pozwala utrzymać w ramach i uporządkować wiedzę na temat możliwych, domniemanych, a czasem oczywistych zależności pomiędzy literaturą danego kraju a utrwalonymi w nim normami promocji i marketingu.