Cerkwie drewniane dawnej Galicji Wschodniej

Wojciech Walanus

Książka Cerkwie drewniane dawnej Galicji Wschodniej jest pierwszym tomem serii, w której publikowane będą wybrane, najcenniejsze fotografie ze zbiorów Fototeki Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego, jednego z najstarszych archiwów fotograficznych o profilu historyczno-artystycznym na ziemiach polskich (rok założenia 1884). Tom zawiera dwa naukowe eseje, autorstwa Piotra Krasnego i Wojciecha Walanusa: pierwszy jest wprowadzeniem w problematykę historyczno-artystyczną i konserwatorską drewnianych świątyń obrządku wschodniego na ziemiach Rzeczypospolitej, drugi przedstawia pokrótce dzieje zbiorów Fototeki, okoliczności powstania zaprezentowanych w tomie fotografii oraz sylwetki ich autorów. Zasadniczą częścią książki jest album ze stu szesnastoma reprodukcjami archiwalnych odbitek, na których utrwalono wygląd ponad siedemdziesięciu cerkwi, przeważnie już nie istniejących lub przekształconych. Albumowi towarzyszy katalog, w którym zostały podane najważniejsze fakty historyczne dotyczące poszczególnych budowli (wraz z podstawową bibliografią) oraz szczegółowe informacje o fotografiach (technika, wymiary, datowanie, autorstwo, inskrypcje, znaki własnościowe itd.).  

Historia sztuki Mariana Sokołowskiego

Magdalena Kunińska

Książka jest kompleksową rekonstrukcją paradygmatu historii sztuki uprawianej przez jej pierwszego profesora akademickiego – Mariana Sokołowskiego. Autorka odchodzi od biograficzno-faktograficznego uprawiania historii dyscypliny, próbując jednocześnie wskazać na możliwości interpretacyjnego wykorzystania nie tylko źródeł archiwalnych, publikacji, ale również tzw. cichych dyskursów. Podzielona na trzy duże części publikacja porzuca również utarte schematy myślenia o początkach historii sztuki w Polsce i na świecie, wpisując ją na powrót w sferę głębokiego kulturowego i społecznego zaangażowania. Za punkt wyjścia dla książki autorka przyjęła obecną w XIX-wiecznej historiografii artystycznej metaforę ogrodu sztuki i roślin/artefaktów pielęgnowanych i poznawanych przez historyka sztuki. Dlatego część pierwsza publikacji przedstawia w sposób wyczerpujący zagadnienia badań nad pojedynczym dziełem sztuki, starając się rozwikłać skomplikowaną sieć zależności od niemieckiej historii sztuki i przewartościowując podkreślane dotychczas związki historii sztuki Mariana Sokołowskiego ze środowiskiem wiedeński. Zawiera również obszerne studium dotyczące mediów wykorzystywanych w dydaktyce historiografii artystycznej oraz esej dotyczący znaczenia ich wyboru dla paradygmatu naukowego. W części drugiej czytelnik znajdzie analizę teorii historycznego rozwoju form artystycznych, przeprowadzoną na podstawie badań tekstów, wyborów dydaktycznych oraz dyskursu muzealnego. Część trzecia podsumowuje rolę historii sztuki w życiu społecznym i specyficznym rodzaju samoedukacji, czerpanej z niemieckiego pojęcie Bildung. Autorka jest historykiem sztuki oraz absolwentką filozofii. Obecnie zawodowo związana jest z Instytutem Historii Sztuki UJ. W zakres jej zainteresowań od wchodzi teoria i filozofia sztuki, metodologia historii sztuki, sposoby prezentacji i reprodukcji dzieł sztuki i ich konsekwencje ontologiczne i epistemologiczne.  

Od Jekelsa do Witkacego. Psychoanaliza na ziemiach polskich pod zaborami 1900-1918. Wybór tekstów

praca zbiorowa

Seria DZIEJE PSYCHOANALIZY W POLSCE   SPIS TREŚCI Wstęp Bartłomiej Dobroczyński, W drodze do Karlsbadu, albo powrót psychoanalizy CZĘŚĆ I POLSKIE WSPOMNIENIA I DYLEMATY ASYMILACJI 1. Herman Nunberg, Wspomnienia, idee, refleksje (fragment) 2. Helena Deutsch, Konfrontacja z samą sobą (fragmenty) 3. Adam Wizel, Asymilacja czy polonizacja CZĘŚĆ II PIERWSZE POLSKIE PRACE O PSYCHOANALIZIE. WYBÓR A. WPROWADZENIE DO PSYCHOANALIZY Ludwika Karpińska (Luise von Karpinska), O psychoanalizie B. TEORIA. 1. Ludwig Jekels, Leczenie psychoneuroz, za pomocą metody psychoanalitycznej Freuda, tudzież kazuistyka. 2. Dyskusja wokół referatu Jekelsa na I Zjeździe Neurologów, Psychologów i Psychiatrów w Warszawie 1909 3. Herman Nunberg, Niespełnione życzenia według nauki Freuda 4. Franciszka Baumgarten, Teoria snu Freuda (fragament) 5. Wacław Radecki, Przyczynek do analizy zastosowania w medycynie doświadczeń skojarzeniowych (fragment) C. PERSPEKTYWA KLINICZNA 1. Ludwik Jekels, Szkic psychoanalizy Freuda (fragmenty) 2. Jan Nelken, Badania psychoanalityczne chorób nerwowych, 3. Tadeusz Jaroszyński, O metodzie psychoanalitycznej Freuda. Przyczynek do nauki o psychonerwicach (fragmenty) 4. Adam Wizel, Zaburzenia płciowe pochodzenia psychicznego, (fragment) CZĘŚĆ III Międzynarodowy wkład polskich psychoanalityków. Publikacje w języku niemieckim. 1. Jan Nelken, O rozczłonkowaniu słów w schizofrenii 2. Jan Nelken, Obserwacje analityczne na temat fantazji schizofrenika (fragment) 3. Ludwika Karpińska (Luise von Karpinska), Przyczynek do analizy „nonsensownych“ słów we śnie 4. Ludwika Karpińska (Luise von Karpinska), Przyczynki do psychopatologii życia codziennego 5. Karol de Beaurain, O symbolu i psychicznych uwarunkowaniach jego powstawania u dzieci Sandor Ferenczi, O ontogenezie symboli (polemika z de Beaurainem) 6. Eugenia Sokolnicka, Analiza dziecięcej nerwicy natręctw CZĘŚĆ IV Psychoanaliza w polskim literaturoznawstwie, psychologii i filozofii 1. Karol Irzykowski, Freudyzm i freudyści 2. Otton Hewelke, Kornelia Metella w Irydionie Krasińskiego. Studium 3. Ludwika Karpińska, Psychologiczne podstawy freudyzmu 4. Leopold Wołowicz, Jeden z problematów psychoanalizy Freuda (fragment) 5.  Stefan Błachowski, Problem świadomości u Freuda CZĘŚĆ V Psychoanalityczne sny pisarzy. Borenus i analiza Witkacego 1. Karol Irzykowski, Sny Marii Dunin. Pałuba. (fragmenty) 2. Bronisław Malinowski, Dzienniki zakopiańskie (fragmenty) 3. Stanisław Ignacy Witkiewicz, Niemyte dusze. Wstęp (fragment) Indeks nazwisk

The Sephardim-Slavonic language contact in Bosnia. The last period (1918-1941) / Sefardyjsko-słowiański kontakt językowy w Bośni. Ostatni period (1918-1941)

Piotr Żurek

Przedmiotem niniejszej książki jest ostatni okres sefardyjsko-słowiańskiego kontaktu językowego w Bośni, mający miejsce bezpośrednio przed Holokaustem, tj. w latach 1918-1941. Monografia ta jest rezultatem badań autora prowadzonych na terytorium Bośni i Hercegowiny oraz Chorwacji. Ponieważ miejscem najpełniejszego słowiańsko-żydowskiego kontaktu językowego były ziemie polskie, publikacja ta wzorowana jest na dorobku polskiego językoznawstwa w badaniach nad aszkenazyjsko-słowiańskimi relacjami lingwistycznymi.   Piotr Żurek – dr hab., profesor Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej. Historyk i slawista, autor licznych publikacji naukowych poświęconych problematyce południowosłowiańskiej. Jego zainteresowania językoznawcze obejmują zagadnienia kontaktu językowego i języka polityki. 

Pomniki publiczne i dyskurs zasługi w dobie "wskrzeszonej" Polski lat 1807-1830

Mikołaj Getka-Kenig

Książka dotyczy pomników publicznych w Księstwie Warszawskim, Królestwie Polskim, Wolnym Mieście Krakowie i Wielkim Księstwie Poznańskim w latach 1807–1830, a więc w tych politycznych bytach na terenie dawnej Rzeczypospolitej, które na początku XIX wieku aspirowały do statusu „wskrzeszonej” Polski. Poddaje ona analizie ideologiczną wymowę pomnikowej komemoracji zasłużonych jednostek, będącej charakterystycznym zjawiskiem na tym obszarze w tym czasie. Pomniki publiczne promowały różne wizje osobowego ideału, na których określone grupy politycznego interesu chciały oprzeć „wskrzeszoną” wspólnotę narodową. Analiza pomników jako specyficznych obiektów artystycznych, uobecniających zagadnienie „wskrzeszonej” tożsamości Polaków w przestrzeni (a zatem i sferze) publicznej, unaocznia nam ścisłą zależność ich formy wizualno-przestrzennej od względów ideologicznych i potrzeby dostosowania propagandowego przekazu do spodziewanego odbiorcy. Niniejsza monografia pogłębia więc naszą wiedzę o polityczno-społecznym ugruntowaniu sztuki w tym szczególnym okresie, w którym na ziemiach polskich rodziła się artystyczna nowoczesność. Ta ostatnia była wyznaczana właśnie takimi specyficznymi zjawiskami jak pomniki publiczne, które zaprzęgały elitarne formy artystycznego wyrazu w służbę demokratyzującego się życia politycznego doby porozbiorowej. Jest to zarazem pierwsze opracowanie tematu ówczesnej ideologii „wskrzeszenia” w ogóle, dlatego też adresowane nie tylko do osób zainteresowanych historią sztuki, ale i również historią polityczną i społeczno-kulturową początku XIX wieku.    

Znaki (nie)pamięci. Teoria i praktyka upamiętniania w Polsce

Redakcja: Anna Weronika Brzezińska, Małgorzata Fabiszak, Marcin Owsiński

W niniejszym tomie zaprezentowano zarówno teksty teoretyczne, jak i praktyczne studia przypadku przygotowane przez szesnastu autorów podejmujących z różnych perspektyw zagadnienie teorii i praktyki upamiętnienia w Polsce. Opracowania skupiają się przede wszystkim na relacji między pamięcią i niepamięcią z jednej strony oraz pamięcią i historią z drugiej.  Recenzowana praca stanowi interesującą pozycję, ukazując omawianą problematykę z perspektywy badaczy reprezentujących różne dyscypliny badawcze, co stanowi jej największy walor naukowy i poznawczy.    Prof. dr hab. Andrzej Gąsiorowski     Najczęściej historię traktuje się jako domenę działalności ekspertów – historyków, zaś pamięć jako wytwór wspólnot pamięci. Ta ostatnia może obejmować pamięć rodzinną, czy komunikacyjną, jak i pamięć społeczności lokalnych, regionalnych czy narodowych. W tym drugim przypadku stanowi ona podstawę do kształtowania się tożsamości grupowej, ale może również być wykorzystywana do legitymizacji porządku politycznego. Wówczas często staje się polem walki ideologicznej.  Już wstępny przegląd treści prezentowanej tutaj książki wskazuje na wielopłaszczyznowość zagadnień związanych z (nie)pamięcią zbiorową i jej znakami w przestrzeni. Poczynając od rozważań teoretycznych mających na celu określenie zakresu i pola działań po studia przypadku skupiające się na performatywnym wymiarze pamięci zbiorowej – na uczestnikach rytuałów pamięci od grup rekonstruktorskich, poprzez młodzież dbającą o miejsca pamięci i świadków historii po rowerzystów budujących tor dla rowerów górskich na Kopcu Powstania Warszawskiego. Innym – niezbędnym wymiarem badań nad pamięcią zbiorową jest badanie pamięci miejsc, a więc w wąskim znaczeniu tego terminu – historii upamiętnień w krajobrazie kulturowym kraju.  Mamy nadzieję, że książka ta zainteresuje naukowców, studentów jak i pasjonatów interesujących się przeszłością i podchodzących do niej z wielu różnych perspektyw: historycznej, kulturoznawczej, antropologicznej, etnologicznej i socjologicznej.  

Regionalizm literacki w Polsce. Zarys historyczny i wybór źródeł

Zbigniew Chojnowski, Małgorzata Mikołajczak

Seria NOWY REGIONALIZM W BADANIACH LITERACKICH prezentuje prace podejmujące nowatorskie interdyscyplinarne badania nad regionalizmem literackim. Jej celem jest ukazanie tradycji literackich badań regionalnych, rozpoznanie sytuacji literatury regionalnej w Polsce i rekonceptualizacja obszaru literaturoznawstwa regionalistycznego w perspektywie nowych orientacji pojawiających się w światowej humanistyce.     Kolejny tom serii literaturoznawczych studiów regionalistycznych przynosi całościowe spojrzenie na obecność idei regionalistycznej w polskiej refleksji o literaturze. Profesorowie Małgorzata Mikołajczak i Zbigniew Chojnowski, znakomici filolodzy i zarazem kulturoznawcy, autorzy wielu znaczących prac z obszaru zagadnień między innymi geopoetyki, geografii literackiej oraz dyskursu tożsamościowego w literaturze, przygotowali rzecz fundamentalną. Antologię wypowiedzi krytycznoliterackich, publicystycznych i naukowych podejmujących w zasadniczy sposób kwestię regionalizmu jako zjawiska literackiego. Zważywszy na aktualność, wszechstronność oraz dynamizm współczesnego dyskursu społecznego o szeroko rozumianej tożsamości kulturowej, w której istotnym czynnikiem jest związek z miejscem, prace literaturoznawcze zmierzające do badania i naukowego porządkowania tego dyskursu są nie do przecenienia.   prof. dr hab. Andrzej Zawada

Nowy autotematyzm? Metarefleksja w poezji polskiej po roku 1989

Agnieszka Waligóra

Nowy autotematyzm? Metarefleksja w poezji polskiej po roku 1989 ma na celu odświeżenie i przywrócenie badaniom literaturoznawczym pojęcia autotematyzmu, popularnego w XX stuleciu w związku z dominacją paradygmatu strukturalno-semiotycznego oraz żywotnością poetyk modernistycznych, współcześnie zaś odsuniętego czy zapomnianego w wyniku różnego typu przemian następujących po roku 1989. Problematyka ta jest natomiast wyraźnie obecna i niezwykle ważna w najnowszej twórczości literackiej – leży u podstaw najważniejszych dla końcówki XX i początku XXI wieku debat krytycznych, które dotyczyły poezji niezrozumiałej i polityczności sztuki, silnie wiążących się z problemem referencjalności tekstu. Okoliczności te motywują do ponownego zbadania metarefleksyjnych wymiarów współczesnej literatury oraz emancypacyjnego potencjału samozwrotnej liryki. Analizowane są one w odniesieniu do podstawowych dla autotematyzmu kwestii: formy tekstowej, medium języka oraz podmiotu tworzącego, które obudowane zostają teoretycznymi, filozoficznymi i politycznymi kontekstami zjawiska – między innymi jego możliwą nieantropocentrycznością. Problemy te zostają zobrazowane na przykładzie szeregu tekstów poetyckich, między innymi tych autorstwa Krystyny Miłobędzkiej, Andrzeja Sosnowskiego, Tomasza Pułki, Eugeniusza Tkaczyszyna-Dyckiego, Szczepana Kopyta, Joanny Mueller, Edwarda Pasewicza, Macieja Taranka czy Natalii Malek.