"Forum Lingwistyczne" 2018, nr 5

red. Magdalena Pastuch, Kinga Wąsińska (Knapik)

W piątym numerze rocznika „Forum Lingwistyczne” teksty pomieszczono w czterech działach. W dziale Studia przedstawiono sześć artykułów – głównie o charakterze historycznojęzykowym. Artykuł A. Rejtera Styl czy dyskurs naukowy? Perspektywa historyczna zawiera próbę zdefiniowania tytułowych terminów jako narzędzi w badaniach historycznojęzykowych nad odmianą naukową polszczyzny. W tekście Status i prestiż oświeceniowej polszczyzny w świetle uwag Adama Kazimierza Czartoryskiego M. Hawrysz przytacza myśli członka KEN, który radzi, by w zasobie słownictwa mądrze zapożyczać słowa do polszczyzny i  dbać o język ojczysty, ponieważ „słowa są narzędziem myśli”. R. Zarębski w tekście Z problematyki badań nad językiem polskich przekładów  „Historii Aleksandra Wielkiego” proponuje analizę semantyczną, która pozwala zweryfikować dawne ustalenia na temat dzieła i  uznać aleksandreidę z 1510 r. za tekst staropolski, choć powstały na styku średniowiecza i renesansu. Strukturę tematyczną 86 czasownikowych germanizmów w Słowniku języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego opatrzonych kwalifikatorami dawny, przestarzały, przeanalizowała E. Kwapień. Problematykę  glottodydaktyczną podejmuje  A. Szamborska w tekście Typy zdań z użyciem polskich i koreańskich podstawowych czasowników ruchu – na podstawie badań ankietowych. Jest to analiza porównawcza charakterystycznych dla polszczyzny czasowników ruchu z koreańskimi strukturami gramatycznymi, które nie posiadają aspektowej formy czasownika. Tematykę nauczania języka polskiego jako obcego porusza I. Putka. Artykuł dotyczy spotykanego już  w języku staropolskim typu złożeń, który we współczesnej polszczyźnie jest już nieproduktywny. W dziale Archiwalia przypomniany został (w wersji anglojęzycznej) tekst Krystyny Kleszczowej z 1994 r. W dziale Polemiki dyskutuje się z sądami na temat fonodydaktyki języka polskiego jako obcego (polemika M. Maciołka Sukces czy porażka fonodydaktyki języka polskiego jako obcego?) czy próbuje odpowiedzieć na pytanie: W jaki sposób badać wyrażenia funkcyjne w ujęciu historycznym? (recenzja B. Mitrengi). Recenzując książkę Jak analizować dyskurs. Perspektywy dydaktyczne, K. Sujkowska-Sobisz akcentuje jej wartości poznawcze, ale przede wszystkim metodyczne. W dziale Varia zamieszczono wspomnienie o Antoninie Grybosiowej (tekst A. Niewiary), kilka sprawozdań z konferencji zorganizowanych przez śląskie środowisko językoznawcze oraz interesującą propozycję dydaktyczną kierującą uwagę ku nowym narzędziom analizy lingwistycznej (tekst B. Dudy i K. Lisczyk). Zawarte w roczniku teksty na temat krzyżowania się pojęć, opracowania utworów najstarszych sytuujące je z uwagi na posiadane cechy językowe na styku dwóch epok, porównywanie struktur gramatycznych odrębnych języków czy badanie dawnych tekstów nowoczesnymi instrumentami cyfrowymi to kolejne przecięcia, które uświadamiają, że tylko droga sytuująca się na solidnym planie prowadzi do ważnych konkluzji.

Analizy weryfikacyjne - przeszłe i obecne doświadczenia badawcze. Tom XIII

Katarzyna Grzeszkiewicz-Radulska, Aneta Krzewińska

Autorki, uczennice twórców i przedstawicieli łódzkiej szkoły metodologicznej w socjologii, podejmują refleksję nad analizami weryfikacyjnymi, które przez wiele lat stanowiły w tej szkole przedmiot dociekań teoretycznych oraz empirycznych. Szczególnie ważnym punktem odniesienia dla tych rozważań jest unikatowa w metodologii badań sondażowych koncepcja analiz weryfikacji wewnętrznej autorstwa Jana Lutyńskiego. Próbie zmierzenia się z dorobkiem szkoły, jego omówieniu i ocenie, towarzyszą głosy jej przedstawicieli odnoszących się z dzisiejszej perspektywy do ówczesnych koncepcji, przedsięwzięć badawczych i dokonań. Wzbogacenie retrospektywy o ten element było możliwe dzięki przeprowadzeniu wywiadów z większością badaczy tworzących szkołę. W efekcie w zagadnienia natury metodologicznej wplecione są wątki interesujące z punktu widzenia socjologii jako nauki. Kontynuując zainteresowania badawcze swoich nauczycieli, autorki eksplorują też możliwości szeroko rozumianej weryfikacji wewnętrznej i badają technikę winiet zakotwiczających.  

Witkacy. Etyka

Agnieszka Kałowska

Dzięki publikacji Czytelnik przeżyje nowe spotkanie z Witkacym: ujrzy go jako rozmówcę i teoretyka rozmowy; podważającego religię poszukiwacza Absolutu; obywatela podbitego państwa pozującego do zdjęć w stroju kolonialisty, człowieka współczującego cierpiącej musze i psom na łańcuchach, o krok od konwersji na buddyzm. Najważniejsze problemy etyczne dwudziestego wieku – dialog, stosunek do religii, kolonializm, ekologia, wielokulturowość – znajdują odbicie w biografii i twórczości Stanisława Ignacego Witkiewicza: nie tylko w powieściach i dramatach, ale i w listach, komentarzach, tekstach publicystycznych. Autorka podejmuje temat dotychczas niezbadany: rekonstruuje poglądy etyczne artysty, wnikliwie śledząc ich rozwój, złożoność, ukazując źródła i artystyczne konsekwencje. Wydobywa szczeliny między deklaracjami a poglądami wynikającymi z tekstów, sytuuje na tle najważniejszych twórców epoki, pokazuje dramatyczne zwroty, a wreszcie i to, że etyka Witkacego rodziła się w dialogu z Innymi – i tylko dzięki sztuce ich głosy mogły wybrzmieć.  

Branki w jasyrze

Deotyma

Opisana historia zaczyna się około 1240 roku gdy na tronie Polski zasiada Bolesław Wstydliwy, jego żoną jest święta Kinga. Ludmiła jest bogatą dziedziczką. Odkąd została sierotą, o jej losie decydują stryjowie, którzy za wszelką cenę chcą ją wyswatać. Aby uciec od nie chcianego związku, dziewczyna chroni się w murach witowskiego klasztoru, który wkrótce zdobywają Tatarzy. Zostaje wzięta w jasyr, a następnie wraz z innymi jeńcami odbita przez wojska wojewody krakowskiego. W obliczu zagrażającego niebezpieczeństwa postanawia jechać do posiadłości swej przyjaciółki Elżbiety, by ją ostrzec. Niestety, los jest dla kobiet okrutny. Tatarzy napadają także na zamek w Żegańcu. Aby ratować przyjaciółkę z tatarskiej niewoli, Ludmiła wyrusza w niemal samobójczą misję, której tłem stają się najważniejsze wydarzenia polityczne w barwnej, multikulturowej Mongolii wnuków Czyngis-chana. Obcina sobie warkocze, by udawać genueńskiego pachołka, a potem sama rozporządza swoją ręką — rozkochany tatarski rycerz godzi się nawet na chrześcijański ślub. Deotyma wykazuje się — zapewne dzięki dwuletniemu zesłaniu w głąb Rosji, na którym towarzyszyła ojcu po powstaniu styczniowym — rozległą wiedzę o historycznej cywilizacji Mongołów. Na tej podstawie buduje fabułę o wielkim rozmachu geograficznym.

Portret modej wenecjanki

Jerzy Pilch

Historie takie zdarzają się rzadko raz, dwa, góra trzy razy za życia, ale zdarzają się każdemu. Tak, każdemu! Każdemu? Każdemu! No, chyba że ktoś zupełną jest klęską, katastrofą i zapaścią. Ale i wtedy się zdarzają. Jerzy Pilch Słownik samotności? Opowieść o miłosnym olśnieniu? Czy może wyznania arcymistrza rozpadu na temat dążenia do wielkiej miłości? Przewrotna, dramatyczna i poruszająca historia. Główny bohater, niedoszły historyk sztuki, który całe życie spędził na obsesyjnym szukaniu miłości, poznaje młodziutką i olśniewającą Pralinę Pralinowicz żywą kopię młodej kobiety z obrazu Albrechta Dürera, studentkę psychologii, kobietę ze wszech miar niepokojącą i tajemniczą, obdarzoną również atletycznym talentem literackim. Niestety, szybko okazuje się, że burzliwy i ekstatyczny związek dwojga kochanków nie ma najmniejszej szansy na przetrwanie. Dlaczego? Czy dwójka bohaterów rzeczywiście pragnie miłości, czy raczej marzy o gwałtownym i efektownym rozstaniu? Kto tu kogo uwodzi, kto kogo zostawia, kto nad kim ma władzę? Czy Pralina rzeczywiście była miłością życia? I czy w ogóle była? Portret młodej wenecjanki jest bodaj najdoskonalszym pomieszaniem tego, co Pilch od lat uprawia: prozy beletrystycznej, dziennika, eseju, felietonu. Jest jednocześnie kpiarski i smutny, przerażony i euforyczny, zachwycony i gorzki, czuły i zrozpaczony. Tadeusz Nyczek

Oblicza getta. Antologia literatury z getta łódzkiego. Wydanie drugie

Krystyna Radziszewska, Ewa Wiatr

Objętość, bogactwo, różnorodność gatunkowa i tematyczna tekstów zamieszczonych w antologii Oblicza getta jest olbrzymia, a jej rozmach oszałamiający. Antologia staje się dzięki temu zwierciadłem getta łódzkiego, jego dnia powszedniego i wydarzeń nadzwyczajnych, funkcjonowania najróżniejszych gettowych instytucji i ludzi żyjących, pracujących, głodujących w getcie, poddanych terrorowi, w końcu – eksterminowanych. Wszystkie te doświadczenia, które możemy nazwać doświadczeniami granicznymi, stawiającymi człowieka w sytuacji ostatecznej, na granicy między życiem i śmiercią – odbijają się w całej mozaice tekstów zamieszczonych w antologii. Przed czytelnikiem odsłania się niezmierzone uniwersum getta łódzkiego. Obcując z tymi tekstami czytelnik w głębszy sposób może zbliżyć się do fenomenu getta niż tylko poprzez lekturę opracowań historycznych na ten temat. To ogromna, niedająca się przecenić wartość tej antologii. Z recenzji prof. dr. hab. Jacka Leociaka

Śląsk zbuntowany

Dariusz Zalega

Po buncie generała Franco w lipcu 1936 roku przeciwko rządowi Frontu Ludowego w Madrycie prawie dwustu śląskich robotników wyjechało do Hiszpanii bronić Republiki, praw robotniczych i swoich marzeń. Historia jest polem walki. Wymazuje jedne losy, ozłaca drugie. Dzieje międzynarodowych ochotników podczas wojny w Hiszpanii są tego dowodem. W okresie PRL często mówiono o nich, wspominając postępowe tradycje oręża polskiego. Dziś, gdy wahadło polityczne wychyliło się w przeciwną stronę, odsądzani są od czci jako żołnierze Stalina. Ta książka przywraca pamięć o nich jako o ludziach z krwi i kości, a nie z propagandowych pomników stawianych czy obalanych. To historia widziana oczyma Ślązaków, których los rzucił za Pireneje, a potem rozsiał po całym świecie. A w tle ludowe dzieje Górnego Śląska, tak często zniekształcane.

Weryfikacja hipotez w ocenie ryzyka rynkowego

Marta Małecka

Publikacja jest wyjątkowym spojrzeniem na teorię pomiaru ryzyka rynkowego, w szczególności za pomocą miar Value-at-Risk i Expected Shortfall, stanowiących fundament aktualnych koncepcji zarządzania ryzykiem. Problematyka podjęta w pracy jest nie tylko aktualna dziś, ale zyskuje na znaczeniu z racji coraz silniejszej zależności od gospodarki światowej, a także niestabilności skutkującej wzrastającym poziomem ryzyka rynkowego, zwłaszcza w okresie trwania kryzysów finansowych. Analizowane miary ryzyka rynkowego są zalecanym standardem pomiaru ryzyka przez Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego. Reguły te są w większości implementowane do prawa Unii Europejskiej i państw członkowskich, co powoduje, że miary zyskują szerokie zastosowanie w codziennej praktyce bankowej, a potrzeba ich analizy, sposobów estymacji i weryfikacji staje się wyzwaniem o dużej doniosłości teoretycznej, jak i praktycznej. Przedstawione wyniki badań, poparte przykładami z różnych obszarów rynku, stanowią istotną rekomendację zarówno dla przedsiębiorstw wdrażających systemy zarządzania ryzykiem, jak i dla krajowych oraz międzynarodowych organów nadzorczych, opracowujących standardy weryfikacji modeli ryzyka w instytucjach finansowych. Książka stanowi zatem doskonały materiał prezentujący w sposób kompleksowy obszar badania modeli ryzyka.