Kształcenie nauczycieli szkolnictwa ogólnokształcącego na Górnym Śląsku w latach 1865-1976

Grażyna Kempa

Tematem niniejszej monografii historycznoandragogicznej są dzieje kształcenia nauczycieli elementarnych, powszechnych i podstawowych szkół na Górnym Śląsku od momentu powstania miasta Katowice aż do utworzenia Wydziału Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu Śląskiego. W tym ponad stuletnim okresie kształtowania się zawodu nauczyciela na Śląsku dokonały się najbardziej żywotne i głębokie procesy oświatowe. Opisano je, uwzględniając dorobek polskiej myśli pedeutologicznej oraz terytorialną, społeczno-wyznaniową i kulturalną specyfikę regionu. W rozprawie ukazano także niebagatelną rolę pedagogów, którzy w trudnych czasach zaborów, a później okupacji, dzięki swej działalności oświatowej integrowali młode pokolenia Ślązaków, pielęgnując w nich poczucie tożsamości narodowej. Publikacja adresowana jest nie tylko do nauczycieli czy kandydatów do tej profesji, ale również do tych, którzy interesują się zawiłą historią Śląska i chcieliby przez jej pryzmat poznać korzenie zawodowe śląskich pedagogów.

Rytmika Emila Jaques-Dalcroze'a w edukacji i terapii dzieci z symptomami nadpobudliwości psychoruchowej

Ewa Bogdanowicz

Głównym problemem większości dzieci z ADHD są deficyty uwagi oraz zakłócenia hamowania swojego zachowania (Barkley, Borkowska, Kołakowski). Na konieczność wczesnej diagnozy oraz leczenia dzieci z tym rzeczywistym zaburzeniem rozwojowym zwraca uwagę wielu badaczy i specjalistów (Barkley, Kołakowski, Kajka, Szymona). Są oni zgodni co do konieczności wykorzystywania wieloaspektowego, wielokierunkowego wspomagania i usprawniania rozwoju tych dzieci, z uwzględnieniem ich potrzeb, możliwości oraz deficytów w zakresie poszczególnych sfer rozwojowych. Jedną z głównych zalet – umiejscowionej w pedagogiczno-artystycznym obszarze – metody rytmiki E. Jaques-Dalcroze’a jest jej integralność, która rozumiana jest zarówno w kontekście założeń odnoszących się m.in. do psychologii, np. koncepcji rozwoju poznawczego J. Piageta oraz dziedzin sztuki (taniec, teatr), jak i w kontekście metodycznych zasad oraz wykorzystywanych zadań, które angażują jednocześnie umysł i ciało, uaktywniają wszystkie zmysły i wspomagają rozwój każdej ze sfer rozwojowych. Te nieocenione zalety, które obserwują w praktyce nauczyciele i terapeuci zajmujący się tą metodą skłaniają jednocześnie do zwrócenia szczególnej uwagi na konieczność sprawdzania skuteczności zintegrowanych oddziaływań muzyczno-ruchowych w korygowaniu zaburzonych funkcji dzieci nadpobudliwych psychoruchowo w zakresie poprawy kontroli aktywności ruchowej, usprawnianiu procesów poznawczych oraz poprawy funkcjonowania społecznego. Niniejsza publikacja prezentuje wyniki przeprowadzonych badań własnych w zakresie oddziaływania na dzieci sześcioletnie wykazujące symptomy nadpobudliwości psychoruchowej poprzez zintegrowane oddziaływania muzyczno-ruchowe, jakie oferuje stosowanie metody Jaques-Dalcroze’a. Publikacja adresowana jest do nauczycieli edukacji powszechnej, jak i muzycznej, terapeutów oraz wszystkich osób zajmujących się edukacją dziecka w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.

Swojskość i utrata. Obrazy Górnego Śląska w literaturze polskiej i czeskiej po 1989 roku

Karolina Pospiszil

Książka przedstawia obrazy Górnego Śląska obecne w literaturze polsko-, czesko- i śląskojęzycznej. Autorka, sięgając do metodologii związanych ze zwrotem przestrzennym, stara się ukazać jak najpełniejszą analizę reprezentacji badanego regionu. Nie ucieka od kwestii kontrowersyjnych, jak: konflikty narosłe wokół szeroko rozumianych historycznych narracji o Górnym Śląsku (wspomina także o słynnym sporze o wystawę stałą w Muzeum Śląskim), pograniczność i wielokulturowość regionu czy tzw. śląska krzywda. Książka jest wynikiem analizy kilkudziesięciu tekstów literackich i szerzej rozumianych tekstów kultury. Autorka szuka odpowiedzi na pytania m.in., o to, jak funkcjonuje Górny Śląsk w literaturze i jakie związki łączą jego literackie (i kulturowe) obrazy z rzeczywistością pozaliteracką, dlaczego tak późno się nim zainteresowano oraz czy można mówić o modelu pisania o tym regionie.

Oblicza twórczości

red. Grażyna Mendecka

Monografia utrzymana jest w duchu postmodernizmu. Prezentuje z różnych stron problem twórczości, oryginalnie i twórczo ujęty przez autorów. W tomie znalazły się teksty dotyczące rzadko omawianych problemów w psychologii twórczości, np. inspiracji twórczej, otwartości dzieła, twardości jako cechy osobowości istotnej dla aktywności twórczej. Autorzy włączając się w dyskusję psychologiczną dotyczącą złożonego fenomenu twórczości, podkreślają znaczenie aktywności twórczej w wymiarze kulturowym i jednostkowym. Zamierzona różnorodność ujęć i stanowisk w prezentowaniu twórczości rzuca światło na wieloaspektowość tego zjawiska, wymagającego właśnie takiego systemowego i interdyscyplinarnego ujęcia.

Wspólnota i literatura. Studia o prozie Gustawa Morcinka

Marek Mikołajec

Wspólnota i literatura. Studia o prozie Gustawa Morcinka autorstwa Marka Mikołajca wpisują się w nurt badań, które za zadanie mają wyciągnąć z pisarskiego zapomnienia twórców kanonicznych, szkolnych, których tylko pozornie uznać można za dobrze znanych, a którzy w istocie są nieodkryci. Jest to książka o zupełnie innym Gustawie Morcinku, w ujęciu tematycznym prezentuje wybór uporczywie powracających  motywów, obsesji obecnych w prozie śląskiego pisarza. Świat przedstawiony w pisarstwie Morcinka rozpina się między dwie płaszczyzny, przestrzenie a) horyzontalną - można ją rozumieć jako wspólnotę, świat zadań historycznych, społecznych i narodowych oraz b) wertykalną interpretowaną właśnie jako fantazja/literackość, twórcza siła i talent. Nie ma jednej bez drugiej i właśnie historia tej złożonej relacji jest głównym przedmiotem niniejszej monografii. Poza tym badacz wyszczególnia z twórczości Gustawa Morcinka fantazje, traumy, obsesje oraz przedstawia komparatystyczny projekt nowej wspólnoty zainspirowanej duchem regionalnego uniwersalizmu.  Do odczytania na nowo twórczości Gustawa Morcinka Mikołajec angażuje m.in. metodologie, koncepcje i pojęcia zaproponowane przez Michela Foucault, Giorgio Agambena, Luisa Althussera, Pierre'a Bourdieu, Erica Hobsbawma, Jacquesa Lacana, Petera Sloterdijka, Jacquesa Derridę, Waltera Benjamina oraz Carlosa Parisa.

"Przekłady Literatur Słowiańskich" 2015. T. 6. Cz. 2: Bibliografia przekładów literatur słowiańskich (2014)

red. Bożena Tokarz

„Przekłady Literatur Słowiańskich” T. 6, część 2: Bibliografia przekładów literatur słowiańskich – 2014 rok rejestruje tłumaczenia, których ilość i wybór w zakresie autorów i konkretnych utworów charakteryzują potrzeby poznawcze i estetyczne kultur i literatur przyjmujących. Tom ten obejmuje wzajemne związki translatorskie (i nie tylko) między literaturami bułgarską, chorwacką, czeską, macedońską, serbską, słowacką i słoweńską a polską. Różnice i podobieństwa ujawniające się w wyniku transferu językowego stanowiąc wyzwanie dla tłumacza, okazują się kreatywnymi, choć czasem trudnymi relacjami kulturowymi. W ich wyniku powstają nowe związki rozszerzające spektrum poznawcze, emocjonalne i estetyczne w kulturach przyjmujących w kręgach czytelników oraz twórców. Ich rozprzestrzenianie zależy w znacznej mierze od instytucji życia literackiego, kontaktów osobistych autorów i tłumaczy, a także od reklamy i praw rynku. Autorzy komentarzy próbują spojrzeć krytycznie i analitycznie na twórczość przekładową z perspektywy roli tłumacza we wzajemnych kontaktach literackich, potrzeb kultury przyjmującej przez niego reprezentowanej, instytucji uczestniczących (wydawnictwa, nakłady, czasopisma, książki itp.), stopnia trudności tekstu wyjściowego. Obejmują swoją refleksją różne obszary: cały rok, próbując znaleźć jakąś wspólną wykładnię dokonanych wyborów czy zaangażowanych tłumaczy; lub koncentrują się na jednym utworze ze względu na obecność w nim szczególnego problemu translatologicznego. Konfrontacja faktów, jakie przynosi bibliografia z refleksją nad nimi specjalistów pozwala zobaczyć w nich złożoną problematykę związaną z sąsiedztwem, transwersją (a także transgresją), globalizacją i glokalizacją kultur. Kultury słowiańskie, choć poprzez języki można by uznać za spokrewnione, zostały ukształtowane w odmiennym toku dziejowym, wchodząc w kontakt z kulturami niesłowiańskimi. W wyniku procesu historycznego językowe podobieństwo okazuje się złudne, reprezentując różniące się w efekcie odczuwanie rzeczywistości, rozumienie i jej wyrażanie. Krótkie komentarze nie tyle wyjaśniają zawiłości kulturowe, osobowe i artystyczne, ile mają na celu zainspirować czytelnika do współudziału w odkrywaniu słowiańskich odrębności. Wersja elektroniczna nie zawiera płyty CD

"Przekłady Literatur Słowiańskich" 2019. T. 9. Cz. 2: Dlaczego tłumaczymy? Od sprawczości po recepcję przekładu

red. Katarzyna Majdzik

Tom 9, część 2 „Przekładów Literatur Słowiańskich” stanowi kontynuację rozważań podjętych w poprzednim numerze czasopisma1. W zgromadzonych przez nas wówczas tekstach autorzy skupiali się na pytaniu: „dlaczego tłumaczymy?”, proponując rozmaite tematycznie i metodologicznie odpowiedzi prezentujące praktyczne, teoretyczne i metateoretyczne aspekty zagadnienia. Teksty pomieszczone w tomie, który Czytelnik ma właśnie w ręku, formułują odpowiedzi na to samo fundamentalne dla translatoryki pytanie, prezentując jednak nieco odmienne spektrum wypowiedzi na temat celowości przekładu. Rozważania autorów obejmują problem sprawczości aktorów translacji (tłumaczy i autorów), rolę instytucji w procesie przekładu, kwestię recepcji dzieł tłumaczonych oraz celowości tłumaczenia w kontekście badań nad regionalizmem i wielokulturowością. (fragment wstępu)

Ryzyko uzależnienia młodzieży szkolnej od narkotyków. Strategie profilaktyczne i interwencyjne podejmowane w środowisku lokalnym

Iwona Malorny

Książka traktuje o sytuacjach, w których młodzież szkolna podejmuje zachowania ryzykowne, związane z problemem używania narkotyków. Autorka zwróciła uwagę nie tylko na pewne prawidłowości i uwarunkowania dotyczące tego problemu, ale również wskazała na określone strategie profilaktyczne oraz interwencyjne, wyznaczające właściwy kierunek mający, na celu zapobieganie zjawisku narkomanii, jak również  podejmowaniu działań, w sytuacji zagrożenia zdrowia lub życia osoby, która jest pod wpływem narkotyku. W książce został zamieszczony również autorski projekt pt. "SPA – Soma i Psyche w Arteterapii uzależnień", który zawiera scenariusze zajęć, będące pomocą metodyczną dla osób prowadzących zajęcia z młodzieżą, nie tylko o charakterze terapeutycznym, ale także w zakresie profilaktyki zachowań ryzykownych, w tym w szczególności w profilaktyce uzależnień.