E-book details

Literacki kapitalizm. Obrazy abstrakcji ekonomicznych w literaturze polskiej drugiej połowy XIX wieku

Literacki kapitalizm. Obrazy abstrakcji ekonomicznych w literaturze polskiej drugiej połowy XIX wieku

Paweł Tomczok

Ebook

Literacki kapitalizm. Obrazy abstrakcji ekonomicznych w literaturze polskiej drugiej połowy XIX wieku stanowi propozycję analizy kapitalizmu na podstawie literackich źródeł historycznych. Omawiane powieści, a także opowiadania, dramaty czy wiersze zostały potraktowane jako medium wiedzy o ówczesnej gospodarce i społeczeństwie, a jednocześnie poddano wnikliwej obserwacji ich ideologię. W książce przedstawiono metodologię badania tekstów literackich odwołującą się do nowej lektury pism Karola Marksa. W perspektywie tej teorii literatura odgrywa ważną rolę w procesie legitymizacji podziałów klasowych oraz obowiązywania tzw. realnych abstrakcji: kapitału, pieniądza, towaru i pracy abstrakcyjnej. Przebadanie tekstów z drugiej połowy XIX wieku za pomocą ekonomii literatury umożliwiło nowe spojrzenie na często zapomniane utwory, a także dostrzeżenie ekonomicznego i afektywnego uwikłania literackich bohaterów w tworzenie intersubiektywnej zgody na podtrzymywanie podziałów społeczeństwa. Analiza dyskursów rewolucyjnych i robotniczych pozwoliła natomiast rozpoznać skomplikowany proces powstawania nowych ruchów oporu przeciwko dominacji burżuazji.

Spis treści

 

Wprowadzenie / 9

 

Rozdział I

Tradycje ekonomii literatury / 29

Ekonomia literatury / 29

Faust II – lektury ekonomiczne / 36

Literaturoznawstwo marksistowskie / 49

Wymiana jako kategoria ekonomii literatury. Wybrane projekty / 63

Pieniądz jako medium przewodnie. Ontosemiologia Jochena Hörischa / 67

 

Rozdział II

Abstrakcje i klasy. Marksizm. Ekonomia. Literatura / 77

Od tradycyjnego marksizmu ku nowej lekturze Marksa / 79

Idea krytyki ekonomii politycznej / 85

Kategorie ekonomii / 98

Klasa / 109

Kapitaliści / 117

Proletariat / 123

Struktura ideologii / 128

„Źródło”: Historia / 135

„Źródło”: Literatura / 140

„Źródło”: Dialektyka / 143

 

Rozdział III

Historie, ideologie, chronologie. Teorie wobec literatury polskiej drugiej połowy XIX wieku / 149

Światopogląd, formacja i doświadczenie jako kategorie historii literatury drugiej połowy XIX wieku / 150

Pole władzy / 162

Liberalizm. Literacki wyraz ideologii / 171

Chronologie / 191

Dyskurs zacofania, opóźnienia, peryferyjności / 199

 

Rozdział IV

Podmiot kapitalistycznego pragnienia / 209

Kapitalizm w feudalnym otoczeniu / 217

  • Matrymonialny milion. Spekulant Józefa Korzeniowskiego / 219
  • Cyrkulacje Kollokacji Józefa Korzeniowskiego / 222
  • Modele kapitalizmu w Chorobach wieku Józefa Ignacego Kraszewskiego / 227
  • Nad Niemnem. Historie gospodarcze i społeczne / 230
  • Ekonomia powrotu. O Rodzinie Połanieckich Henryka Sienkiewicza / 239
  • Kapitał monopolistyczny w Tuzach Artura Gruszeckiego / 265
  • Literackie gorzelnictwo. Gorzałka Adolfa Dygasińskiego / 269

Historie mieszczaństwa / 271

  • Afirmacja mieszczaństwa w Księżniczce Zofii Urbanowskiej / 273
  • Mieszczańska rodzina. O Marii Elizy Orzeszkowej / 280
  • Historia rodziny Cieżyńskich. Wysadzony z siodła Antoniego Sygietyńskiego / 283
  • Burżua w walce. Roboty i prace Józefa Ignacego Kraszewskiego / 284
  • Upadki mieszczaństwa. Friebe Kazimierza Zalewskiego / 294
  • Ekonomia pensji pani Latter. Pierwszy tom Emancypantek Bolesława Prusa / 297
  • Samobójstwo kapitalisty w Argonautach Elizy Orzeszkowej / 304
  • Plutokracja jako pokusa. Żydowska burżuazja w Krewnych Józefa Korzeniowskiego / 307
  • Obrazy giełdy / 311
  • Burżuazja w obronie narodu. O Mechesach Mariana Gawalewicza / 315
  • Afekty i alegorie giełdy w Szachrajach Artura Gruszeckiego / 328

Kapitalizm przemysłowy / 337

  • Sielanka peryferyjnej industrializacji. Z życia realisty Elizy Orzeszkowej / 339
  • Droga inżyniera do uznania. O Dwóch drogach Henryka Sienkiewicza / 345
  • Alegorie produkcji w Bawełnie Wincentego Kosiakiewicza / 350
  • Modele kapitalizmu w Drugim pokoleniu Mariana Gawalewicza / 353
  • Metafizyka kapitalizmu w Powracającej fali Bolesława Prusa / 358
  • Konkurencja i paternalizm. Aureli Wiszar Aleksandra Świętochowskiego / 372
  • Fabryka w marzeniu / 381

 

Rozdział V

Podporządkowani. Przestrzenie – dyskursy – historie / 385

Uwłaszczenie / 396

  • Dialektyka uwłaszczenia. O Rozdziobią nas kruki, wrony Stefana Żeromskiego / 396
  • Historie pańszczyzny / 399
  • Przemoc wobec chłopów w literaturze realistycznej. Kollokacja Józefa Korzeniowskiego – Ulana Józefa Ignacego Kraszewskiego – Wysadzony z siodła Antoniego Sygietyńskiego – Tuzy Artura Gruszeckiego – Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej / 405
  • Przemoc pańszczyźniana w literaturze ludowej / 412
  • Literackie uwłaszczenie chłopa / 421
  • Ekonomia Placówki Bolesława Prusa / 423

Industrializacja / 432

  • Czasoprzestrzenie / 432
  • Nadchodzący proletariat / 435
  • Sztuczność i obcość przestrzeni industrializacji. Osiedla przemysłowe / 442
  • Obrazy proletariatu / 459
  • Figury zbiorowej nędzy / 461
  • Literackie choroby proletariatu / 464
  • Poetyckie alegorie degradacji. Antoni Pilecki, Włodzimierz Stebelski, Maria Konopnicka / 467
  • Prawo biedy. Przed sądem i Pod prawem Marii Konopnickiej / 471
  • Figura bumelanta. Robotnik karany / 480
  • Widma buntu / 483
  • Podmiotowość proletariatu w poezji rewolucyjnej / 488
  • Cielesne i polityczne upodmiotowienie proletariatu / 497

Proletaryzacja / 503

  • Historie powrotu. Bożek milion Walerii Marrené‑Morzkowskiej, Krewni Józefa Korzeniowskiego / 504
  • Historie adaptacji. Łokciem i miarką Stanisława Grudzińskiego, Fachowiec Wacława Berenta / 510
  • Historie degradacji. Marta Elizy Orzeszkowej, Wysadzony z siodła Antoniego Sygietyńskiego / 527

Ekonomia niesamowitości / 537

 

Rozdział VI

Ekonomie Lalki Bolesława Prusa / 545

Rasy i klasy. Kod biologiczny / 550

Ekonomia społeczeństwa / 564

Biografia Wokulskiego / 575

Czego nie można kupić za pieniądze? / 584

 

Rozdział VII

Maszyna, rasa i kapitalizm. Ziemia obiecana Władysława S. Reymonta / 595

Maszyna jako medium / 598

Rasowa mistyka kapitalizmu / 611

Szlachecka adaptacja: Borowiecki / 625

Ideologia antagonizmu / 635

 

Rozdział VIII

Tomasza Judyma walka o uznanie. Ekonomia tymotejska w Ludziach bezdomnych Stefana Żeromskiego / 641

Czytanie Judyma / 645

Kompleks Judyma / 652

Miejsce Judyma ./ 661

Grób Judyma / 673

Od prometeizmu do traumy pochodzenia / 677

 

Zakończenie / 679

 

Nota bibliograficzna / 685

 

Bibliografia / 687

 

Indeks osobowy / 723

 

Summary / 737

Zusammenfassung / 739

  • Title: Literacki kapitalizm. Obrazy abstrakcji ekonomicznych w literaturze polskiej drugiej połowy XIX wieku
  • Author: Paweł Tomczok
  • ISBN: 978-83-226-3221-5, 9788322632215
  • Date of issue: 2018-06-26
  • Format: Ebook
  • Item ID: e_0wdk
  • Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego