Wrócę, gdy będziesz spała. Rozmowy z dziećmi Holocaustu

Patrycja Dołowy

Fanni podała cyjanek swojemu synowi Jurkowi. Mama Biety, dziewczynki urodzonej w warszawskim getcie, uśpiła ją luminalem, umieściła w drewnianej skrzynce i w ten sposób przemyciła na aryjską stronę. Do skrzynki włożyła jeszcze srebrną łyżeczkę z wygrawerowanym imieniem i datą urodzin. Inna matka w czasie likwidacji łódzkiego getta zażyła cyjanek, a córkę wyrzuciła za okno miała tylko jedną porcję trucizny. Dziewczynka przeżyła, bo spódniczką zahaczyła o latarnię. Hanę trzy razy ratowała służąca rodziców, Zosia. Potem, gdy dobrze sytuowani krewni chcieli wziąć Hanę do siebie, nie potrafiła porzucić polskiej matki. Patrycja Dołowy wydobywa bo kopanie w takich wspomnieniach to ciężka praca historie żydowskich matek, które by ratować swoje dzieci, stawały przed tragicznymi wyborami, przybranych matek, które nie zawsze potrafiły rozstać się z ocalonymi dziećmi, i dzieci, często już na zawsze rozdartych pomiędzy dwiema tożsamościami, dwiema rodzinami, między poczuciem winy, wdzięcznością i żalem.

Współczesna historia Iraku

Jamsheer Hassan Ali

Książka obejmuje dzieje obszaru dzisiejszego państwa irackiego w XIX i XX wieku, począwszy od panowania tureckiego a następnie okupacji brytyjskiej aż do wojny 2003 roku i śmierci Saddama Husajna. Omawia iracki ruch niepodległościowy, antyturecki i antybrytyjski, narodziny współczesnego państwa irackiego, początki monarchii a następnie republiki, a także walkę o demokratyzację stosunków politycznych w kraju. Zagadnienie to stanowi, zdaniem Autora, niedokończony ostatni rozdział historii współczesnego Iraku.

Współczesna historia Królestwa Nepalu

Krzysztof Dębnicki

Przedstawiona tu historia ostatnich pięćdziesięciu lat himalajskiego Królestwa Nepalu zaczyna się od obalenia autokratycznych rządów dziedzicznych premierów rodziny Ranów. Królestwo powoli otwiera się na świat. Zmiana systemu politycznego w Nepalu nie tylko nadaje prawa polityczne całym grupom społecznym niegdyś ich pozbawionym, lecz także wywołuje konflikt między partiami politycznymi i pałacem królewskim, zakończony maoistowską rebelią ostatnich lat. Książka ukazuje przebieg wewnętrznej gry politycznej i strategię najważniejszych aktorów, jak również uwarunkowania polityczne i gospodarcze nepalskich przemian. Analizuje także politykę sąsiadujących Indii i Chin wobec Nepalu. Czy słabo rozwinięty kraj, o niskim poziomie wykształcenia, zależny od potężnych sąsiadów, może wprowadzić i z powodzeniem utrzymać system demokracji parlamentarnej? Jest to istotne pytanie nie tylko w odniesieniu do Nepalu, ale również wielu innych państw wkraczających na drogę demokracji.

Wstecz. Historia Warszawy do początku

Błażej Brzostek

Po niemal 50 latach od ostatniej przekrojowej publikacji dotyczącej historii Warszawy ukazuje się Wstecz. Historia Warszawy do początku. Prof. Błażej Brzostek podważa niejeden ugruntowany obraz miasta, eksperymentuje z formą, proponując tytułowe spojrzenie Wstecz - od roku 2021 do średniowiecznych początków miasta. Odwrócenie zwyczajowego porządku opowiadania historii pomaga autorowi wymknąć się tradycyjnej narracji i roli wszystkowiedzącego dziejopisa. Przeszłość nie istnieje -przypomina nam Błażej Brzostek. - Istnieją tylko jej ślady, które oglądamy w czasie teraźniejszym. Istnieje opowieść tworzona przez rodziców, historyków, polityków i duchownych dla edukacji, emocji, umocnienia w wierze. Licząca niemal 800 stron książka składa się z 65 rozdziałów opatrzonych datami, od 2021 do 1339. Na drodze od dziś "do początku", Brzostek nie odmierza równo kroków. Wybiera swobodnie lata, przy których się zatrzymuje. Rozpoczyna od obrazu Warszawy z lat 20. XXI wieku, cofa się do transformacji lat 90. XX wieku, zanurza w PRL, okres wojny, niepodległości, potem zaboru, zagląda do czasów nowożytnych, aby na końcu dotrzeć do średniowiecznych początków miasta. Dotychczasowe syntezy i prace naukowe na temat dziejów Warszawy są obecne w tle książki - autor sięga do nich jednak najczęściej po to, aby uzmysłowić, że są tylko interpretacjami, a każda z nich powstała pod wpływem danej sytuacji i potrzeby czasu. Brzostek proponuje wielowątkową i pełną dygresji opowieść, na którą składają się sugestywne obrazy miejsc i życia mieszkańców. Zobaczymy więc ulicę Marszałkowską w 1945 roku, widok z kopuły kościoła ewangelickiego z 1857 roku czy miasto z perspektywy pierwszego lotu balonem w 1789 roku. Zajrzymy do gabinetu Edwarda Gierka, do prywatnych mieszkań, na podwórka dziewiętnastowiecznych kamienic i do sklepionych izb kupców na Rynku Starego Miasta. Autor oddaje głos różnym bohaterom i bohaterkom, pozwala spojrzeć na miasto oczami przybyszów z zagranicy, sięga do reportaży, tekstów prasowych, pamiętników i wspomnień, np. Marii Dąbrowskiej, Zdzisława Beksińskiego, Agnieszki Osieckiej czy Leopolda Tyrmanda. Ukazuje też losy zwykłych mieszkańców miasta, pozornie mało istotnych, a jednak tworzących mikrohistorie Warszawy. Subiektywny i zmienny rytm tej podróży sprawia, że zamiast kalendarium powstała opowieść bliższa biografii. Jak mówi we wstępie Autor: Pisałem tę historię zygzakiem, próbując różnych narracji i punktów widzenia, czerpiąc z historiografii, ale także starając się od niej oderwać, uogólniając, ale też starając się przekazać doświadczenia jednostkowe i odosobnione. Zamiast wykładu chronologicznego dałem coś w rodzaju plastrów, zdejmując warstwy źródeł i interpretacji, odnoszących się do historii Warszawy. Przede wszystkim nie szukałem w dziejach miasta żadnego sensu, żadnej "linii przewodniej" ani "czerwonej nici", wychodząc z założenia, że mamy do czynienia z nieogarnionym zbiorem doświadczeń (z tysiącami "Warszaw"), które zostały zebrane, a następnie znikły z powierzchni ziemi razem z ludźmi, którzy je przeżyli.

Wunderkind. Rzecz o Adolfie Bocheńskim

Stanisław Cat-Mackiewicz

Jednym z centralnych problemów Polski, którą znałem, był problem personalny, była selekcja ludzi, a ściślej: źle działający system selekcji materiału ludzkiego dobieranego do kierowania narodem. Adolf Bocheński był człowiekiem niewątpliwie genialnym. Wpływ jego na ludzi w Polsce ograniczał się do stosunkowo bardzo małego koła osób, wpływ na wypadki, na politykę polską – był żaden. Chcielibyśmy zawołać: gdyby selekcja ludzi działała w Polsce tak, jak działać powinna, ten młody człowiek winien był być naszym ministrem spraw zagranicznych, a nie ginąć jako podporucznik pod Ankoną. Stanisław Cat-Mackiewicz   W dobie polityki zdominowanej przez marketing trudno zrozumieć, jak potężne znaczenie miało w przeszłości pisarstwo polityczne. Prasa, będąca w okresie międzywojennym zasadniczym miejscem debaty publicznej, wywierała potężny wpływ na polityczną praktykę. Partie i ośrodki polityczne formowały się wokół tytułów prasowych. Tych, którzy wracają do lektury przedwojennej prasy, zaskoczyć może nie tylko bogactwo publicystycznych talentów, ale także precyzja myśli, zdolność programowania konkretnych rozwiązań politycznych. Kazimierz M. Ujazdowski

Wybielanie

Jan Grabowski

Jan Grabowski (ur. 1962) - polsko-kanadyjski historyk, profesor Uniwersytetu w Ottawie, współzałożyciel Centrum Badań nad Zagładą Żydów Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, autor kilkunastu książek poświęconych holocaustowi na ziemiach polskich, w tym m.in. Judenjagd w którym autor odtworzył historię polowania na Żydów w powiecie Dąbrowa tarnowska w latach 1942-45. Także inne jego badania są znakomicie udokumentowane i chyba właśnie to budzi taką wściekłość polskiej prawicy wedle której Polacy głównie zajmowali się w czasie wojny udzielaniem pomocy swoim żydowskim sąsiadom. Właśnie o tej próbie wybielania polskich postaw w stosunku do Żydów w strasznych latach 1939-45 opowiada ta książka, ale też ma sporo wątków osobistych, wszak profesor Grabowski stał się dla takich postaci jak Grzegorz Braun czy inni działacze skrajnej prawicy obiektem nienawiści. Jednak nie mówmy tylko o postawach skrajnych i zestawmy: Najpierw garść bezspornych faktów: w Auschwitz zamordowano od 1 do 1,3 miliona Żydów, 70-75 tysięcy Polaków, 20 tysięcy Romów i 15-20 tysięcy ludzi innych narodowości. A tymczasem według sondaży, niemal 50 procent Polaków łączy Auschwitz głównie z polskimi cierpieniami, a nie z żydowską katastrofą. Jak to możliwe, można zapytać, że w kraju, w którym dokonano Zagłady, w którym wszyscy byli świadomi ludobójstwa rozgrywającego się dosłownie na ich oczach, połowa populacji wierzy w szkodliwe bzdury tkane przez władze? W istocie, zjawisko nie jest trudne do wyjaśnienia, a techniki upamiętniania są równie nieskomplikowane, co skuteczne. Właśnie o tym opowiada wstrząsające w wielu momentach Wybielanie: Polska wobec Zagłady Żydów

Wybór artykułów z polskiej prasy międzywojennej na temat Turcji

Emiroğlu Öztürk

Wybór artykułów z polskiej prasy międzywojennej na temat Turcji i czasów wojny wyzwoleńczej i rządów Atatürka (19 maja 1919 - 1 września 1939) Publikacja zawiera wybór artykułów z polskiej prasy międzywojennej na temat Turcji - od lądowania Mustafy Kemala w Samsunie 19 maja 1919 do wybuchu II wojny światowej 1 września 1939 roku. Artykuły zostały wybrane z dwóch najpoczytniejszych i najpoważniejszych dzienników tego okresu: krakowskiego "Czasu" oraz warszawskiej "Rzeczpospolitej". Zawarte w nich komentarze wydarzeń historycznych są cenną skarbnicą dla badaczy historii.

Wybrane problemy bezpieczeństwa ujęcie historyczne prawne i praktyczne cz.1

Maciej Januszkiewicz, Mateusz Łaski, Karol Słowi

 Polska na przełomie wieków przeszła trudną drogę do osiągnięcia obecnego stanu bezpieczeństwa. Nasz kraj w opinii samych Polaków jest krajem, w którym żyje się bezpiecznie. Tezę tą potwierdzają badania statystyczne publikowane rokrocznie na stronach chociażby Komendy Głównej Policji.  Polacy są bardzo przywiązani do swojej tożsamości, ziemi i obrony swojego terytorium. Polska mentalność ma głębokie korzenie historyczne, stanowiące wręcz nasze dziedzictwo zarówno historyczne, jak i kulturowe. W tej perspektywie bezpieczeństwo i jego poczucie jawi się jako dobro wspólne i każdego z osobna. Składowa tego poczucia jest bardzo subiektywna, dlatego też możemy powiedzieć, że bezpieczeństwo odbierane jest przez <b></b>każdego człowieka w inny, wręcz indywidualny sposób. Jednak nie swobodna ocena bezpieczeństwa, a całość działalności państwa prowadzonej w kierunku zapewnieniu bezpieczeństwa będzie miała najistotniejszy wpływ na ogół poruszanej tematyki. Bywa tak, że działalność ta jest niedoceniana i krytykowana przez różne grupy społeczne, które po objęciu władzy nie dają nowych narzędzi do walki ze zdiagnozowanymi zagrożeniami.  Każdy okres historyczny charakteryzuje się innymi zagrożeniami, innymi oczekiwaniami ze strony społeczeństwa i innymi rozwiązaniami wychodzącymi naprzeciw tym potrzebom. Bezpieczeństwo i jego zapewnienie ciągle się zmienia i nie można tutaj wypracować żadnego algorytmu postępowania, który mógłby w jednolity sposób ów problem rozwiązać. Rozdział opisujący bezpieczeństwo polski w latach 1918-1939 składa się z dwóch podrozdziałów. Rozważania otwiera rozdział poświęcony problemom sytuacji geopolitycznej II Rzeczpospolitej w okresie międzywojennym. W rozdziale szeroko przedstawiono występujące wówczas problemy, akcentując ich znaczenie.  W kolejnym rozdziale scharakteryzowano bezpieczeństwo II Rzeczypospolitej w ramach porozumień polityczno-militarnych, które były kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania państwa.  Kolejny rozdział zawiera uwagi na temat oddziaływania prawno-międzynarodowego statusu i regulacji prawnych obszarów niepodlegających suwerenności państw na wybrane aspekty bezpieczeństwa.  Przedmiotem niniejszego opracowania jest przedstawienie relacji i oddziaływania regulacji prawnych na wybrane aspekty bezpieczeństwa w odmiennym środowisku prawnym, którym są przestrzenie terytorialne, którym w prawie międzynarodowym nadany został status wyjętych spod jurysdykcji państwowej. Pracę zamyka ostatni rozdział, w którym zawarto zbiór informacji na temat ochrony osób mienia obiektów i obszarów. W opracowaniu przedstawiono prawne aspekty wykorzystania Służb Ochrony Osób i Mienia do zadań na rzecz bezpieczeństwa państwa oraz przepisy ogólne, podstawowe pojęcia i definicje. Ponadto autor przedstawił zachodzące we współczesnym świecie przemiany współczesnych uwarunkowań bezpieczeństwa państwa.

Wydawcy gorszego boga

Śliwerski Wojciech

W 2011 roku mija dwadzieścia lat od likwidacji z woli władz ZHP Harcerskiej Oficyny Wydawniczej (HOW) w Krakowie. Upływ czasu i przemiany społeczno-gospodarcze kraju sprawiły, że przywykliśmy do upadku, likwidacji, zmian własnościowych wielu mniej lub bardziej znanych firm i przedsiębiorstw państwowych, prywatnych czy należących do stowarzyszeń lub partii politycznych. Czy warto wracać pamięcią do tamtych wydarzeń? Czy dziś z perspektywy lat można uznać podjęte wówczas decyzje za słuszne? Co zostało po HOW i ówczesnym harcerskim ruchu wydawniczym? To nie jedyne pytania, na które warto sobie odpowiedzieć przy okazji zbliżającej się rocznicy niepamięci. Książka ta jest historią ludzi w pewnym momencie wykluczonych z dotychczasowego nurtu społecznego i zawodowego działania, a mimo to moralnych pedagogicznych zwycięzców. Jednak pokonanych... Dlaczego?

Wyjątki z pamiętników kata paryzkiego Sansona z czasów pierwszej rewolucyi francuzkiej

Charles Henri Sanson

Zbrodnie powinny zawsze znaleźć swój koniec na szafocie. Tak uważano szczególnie w kraju nazywanym Najstarszą córą Kościoła", czyli Francji, gdzie zawód kata był otoczony niesamowitym szacunkiem, ale i trwogą. Wnuk jednego z najsłynniejszych katów zdecydował się spisać historie z życia swojego dziadka w oparciu o wspomnienia i oficjalne dokumenty, dzięki czemu możemy poznać tamten świat, w którym kat odgrywał niesamowicie ważną rolę. W niniejszej publikacji zachowano oryginalną pisownię.

Wykresy fal środkowej Wołgi

Konstanty Usenko

Wołga nieodgadniona niebieska trasa nieśpiesznego ruchu. Biegnie od drewnianych cerkiewek przez meandry komarowych rozlewisk, rosyjskie miasta i miasteczka, święte puszcze i pozostałości Bułgarii Wołżańsko-Kamskiej aż po białe budowle z kredy, klify i wąwozy, zmurszałe przystanie i wielkie radzieckie hydroelektrownie. Tatarskie chatki i pasieki na jednym brzegu, deweloperskie kilkunastopiętrowce na drugim. Kazań, Samara, Joszkar-Oła, Nabierieżnyje Czełny... To tutaj tak naprawdę kończy się Europa, a w nadwołżańskim tyglu mieszają się dziesiątki kultur, historii i wierzeń. Konstanty Usenko, którego korzenie sięgają Koźmodiemiańska w autonomicznej Republice Mari El, zabiera nas w podróż po peryferiach Europy, nie porzucając przy tym muzycznych fascynacji. Rytm marszruty wyznaczają pradawne pentatoniczne melodie pomieszane z elektronicznym radzieckim industrialem, a magicznej podróży do źródeł towarzyszy atmosfera snu na jawie. Wykresy fal środkowej Wołgi to brawurowy przykład punkowej etnografii i wyznanie wiary nowofalowca, próbującego poskładać swoją nomadyczną tożsamość. To już trzecia książka Kostka Usenki, nomady dumnego z bycia kundlem, muzyka i pisarza. Nie użyję terminu dziennikarz, ponieważ siłą jego rosyjskich opowieści jest to, że ogląda i rozmawia jako swój, a nie turysta, korespondent. Przypomina Chlebnikowa, poetę futurystę, dla którego antropologia nie była nauką, lecz przeżyciem. Usenko wspomina swoje koncerty w Tatarstanie i Republice Maryjskiej, a także dzieciństwo i utwory, których uczył się w szkole muzycznej. Historyczne rozważania o skrzydlatych irbisach i świętych drzewach mieszają się z notatkami o muzyce alternatywnej oraz analizą gangów upadającego ZSRR tańczących w sakralnych kręgach do italo disco Sabriny. Punkowa etnografia w szalonym wydaniu. Max Cegielski

Wymuszona współpraca czy zdrada? Wokół przypadków kolaboracji Żydów w okupowanym Krakowie

Alicja Jarkowska-Natkaniec

Książka omawia zagadnienie kolaboracji Żydów z władzami niemieckimi w Krakowie w latach 1939-1945 ze szczególnym rozróżnieniem na trzy kategorie współpracy: zinstytucjonalizowanej, indywidualnej i agenturalnej. Autorka analizuje te kwestie w odniesieniu do funkcjonowania takich instytucji jak Judenrat, Żydowska Służba Porządkowa i JUdische UnterstUtzungsstelle fUr das Generalgouvernement oraz tzw. siatki Diamanta. Walorem książki jest przede wszystkim wnikliwa i krytyczna analiza źródeł archiwalnych. Omawiany problem na przestrzeni lat obrósł bowiem wieloma legendami wpisującymi się w retorykę antysemicką. W pracy wielokrotnie padają trudne pytania dotyczące moralności jednostki w dobie Holokaustu. Autorka nie pretenduje jednak do wyjaśnienia wszystkich wątków, zwracając uwagę na potrzebę interdyscyplinarności badań nad zjawiskiem kolaboracji. Zagadnienie, którym zajmuje się Alicja Jarkowska-Natkaniec, wymaga nie tylko odwagi badawczej, ale też dojrzałości warsztatowej oraz erudycji, głównie ze względu na nie najlepszą jakość podstawy źródłowej, lecz również niebezpieczeństwo utrwalonych klisz ocennych, w tym klisz pamięci i postpamięci, wreszcie polityki, ideologii czy antysemityzmu, które czerpią wyraziście z wykrzyknienia "żydowski kolaborant". Polski kolaborant jeszcze jakoś tam ujdzie, ale żydowski na pewno nie, bowiem to w istocie "ten obcy", dodatkowo z łatką "żydokomuny"... Z recenzji prof. dr. hab. Jacka Chrobaczyńskiego Praca o kolaboracji Żydów z niemieckimi władzami w okupowanym Krakowie mogła powstać dopiero po odtajnieniu i opracowaniu przez krakowski oddział IPN spuścizny po komunistycznych służbach specjalnych. Podstawą ustaleń Alicji Jarkowskiej-Natkaniec są bowiem materiały śledcze i procesowe dotyczące kolaboracji polskich i żydowskich mieszkańców Krakowa oraz dochodzenia w sprawie niemieckich policjantów i urzędników w czasie okupacji działających w mieście. Tego typu materiały są bardzo trudne do analizy historycznej, szczególnie w sytuacji dużego dystansu czasowego, gdy żaden z przesłuchiwanych nie może swoich zeznań odwołać bądź uzupełnić. Pułapki czekające na badacza są zatem liczne. Jak z tego wybrnąć i czy autorka podołała temu zdaniu? Moim zdaniem tak, gdyż wybrała jedyną prawidłową metodę badawczą: brać za pewnik tylko te informacje, które znajdują potwierdzenie w kilku, całkowicie odrębnych źródłach. A że wynik będzie wówczas mniej imponujący, mniej będzie przestępców i ich dowiedzionych zbrodni - cóż, taka dola uczciwego historyka. Z recenzji prof. dr. hab. Andrzeja Żbikowskiego

Wymyślone miasto Lwów

Ziemowit Szczerek

Lwów ukraiński, polski, galicyjski, austriacki, austro-węgierski, żydowski, europejski, poradziecki To miasto jest jak kostka Rubika, nie jest łatwo rozdzielić poszczególne kolory i zbudować jednolitą ściankę. A wielu próbowało! Zwykle tożsamości mieszają się ze sobą, tworząc obraz fascynujący i nieoczywisty. I zmienny bo to miasto, które ciągle wymyśla siebie od nowa. Dla Ziemowita Szczerka Lwów to po prostu jego miasto. Miejsce, które zna od lat i w którym czuje się u siebie. Pisze o jego historii, bolączkach, zmianach, bohaterach pierwszego, drugiego i trzeciego planu. Patrzy mu prosto w twarz zarówno wtedy, kiedy Lwów nakłada przykrywający wszystko makijaż sceniczny, jak i wtedy, kiedy miasto nad ranem z trudem dochodzi do siebie po nocnej hulance.   Czasem nam się wydaje, że wiemy już wszystko o Lwowie, tyle książek wydano w ostatnich dekadach. A tu Ziemowit Szczerek pokazuje nam miasto i jego mieszkańców z mało znanej strony, jego bolesną historię, bogatą, różnojęzyczną kulturę, ale też bujne życie w biednych dzielnicach. Wspaniała książka, którą gorąco polecam. Martin Pollack

Wyobrażenia zbiorowe społeczeństw byłej Jugosławii w XXI wieku. Perspektywa politologiczna

Magdalena Rekść

Publikacja stanowi nowatorskie na gruncie polskiej politologii opracowanie dotyczące wyobrażeń zbiorowych - kategorii kojarzonej głównie z socjologią - z punktu widzenia badaczki sfery polityki. Przyjęty model teoretyczny posłużył autorce do naszkicowania i przeanalizowania kształtów wyobrażeń zbiorowych społeczeństw byłej Jugosławii w niełatwym okresie przedłużającego się kryzysu gospodarczego i nawarstwiania się kolejnych problemów politycznych. Pogłębiona diagnoza odczuć zwykłych ludzi na temat otaczającej ich rzeczywistości doprowadziła do konstatacji, iż w ostatnich latach piętrzące się trudności i negatywne emocje zaczęły przeważać nad optymistycznymi przesłankami, a utrzymanie stabilności regionu wymaga bardziej stanowczych i przemyślanych działań ze strony wspólnoty międzynarodowej. Monografia, napisana z perspektywy politologicznej i oparta na danych jakościowych, łączy w sobie pierwiastki innych nauk społecznych i humanistycznych, co wydawało się konieczne do integralnego wyjaśnienia interdyscyplinarnej kategorii wyobrażeń zbiorowych. Takie poszerzone spojrzenie na skomplikowany region bałkański może przyczynić się do jego lepszego poznania i zrozumienia.

Wyparte, odroczone, odrzucone. Niemiecki dług reparacyjny wobec Polski i Europy

Karl Heinz Roth, Hartmut Rübner

Historia problemu niemieckiego długu reparacyjnego wobec Polski i innych europejskich krajów Republika Federalna Niemiec od samego początku swojego istnienia odrzucała żądania odszkodowawcze krajów, które ucierpiały w wyniku okupacji hitlerowskiej w czasie drugiej wojny światowej. Niemieccy badacze historyk Karl Heinz Roth i politolog Hartmut Rübner w swojej książce analizują przebieg niemieckiej okupacji w Polsce, ujawniają strategie, do których Niemcy uciekały po wojnie, by odmówić wypłaty reparacji, oraz starają się oszacować wielkość niemieckiego długu reparacyjnego. Wychodząc z punktu widzenia opartego na prawie międzynarodowym, udowadniają zasadność greckich i polskich żądań oraz proponują swoje rozwiązanie kwestii reparacji.

Wyprawa Cyrusa

Ksenofont

Wczesną jesienią 401 r. p.n.e. zaciężne wojsko greckie, liczące ponad 10 tysięcy żołnierzy – hoplitów i peltastów – rozpoczęło odwrót spod Babilonu w środkowej Mezopotamii, kierując się ku ziemiom ojczystym. Jak do tego doszło, że grecka armia znalazła się w samym centrum potężnego perskiego imperium Achemenidów? Dlaczego Grecy podjęli decyzję o odwrocie? Czy zdołali przedrzeć się – zimą – przez wyżyny i góry Armenii, przez tereny wrogiego im mocarstwa i krainy półdzikich a często nieznanych im plemion? Czy dotarli do rodzimych miast nad Morzem Egejskim? Dokładną relację z całej wyprawy, absolutnie wyjątkowej w dotychczasowych dziejach, spisał i przekazał potomności Ksenofont, syn Gryllosa, Ateńczyk – najpierw zwykły żołnierz, a z czasem jeden z wodzów „wyprawy 10 tysięcy Greków” – gdy po latach osiadł w majątku ziemskim na Peloponezie i  poświęcił się pisarstwu, głównie o tematyce historycznej, politycznej i filozoficznej. Wyprawa Cyrusa, znana też historykom jako Anabaza, to jego najwybitniejsze dzieło. Wartościowe zarówno ze względów literackich, jak i poznawczych. Możemy dzięki niemu śledzić losy całej ekspedycji, przyglądać się od środka funkcjonowaniu greckiej armii, obserwować zachowania hoplitów, a także dowiedzieć się o istnieniu i obyczajach ludów żyjących na peryferiach ówczesnego cywilizowanego świata – ludów, przez których ziemie ta armia wędrowała i z którymi staczała walki o przetrwanie. Już w starożytności Wyprawa Cyrusa była wysoko ceniona: wzorował się na niej Flawiusz Arrian, styl Ksenofonta wychwalali Plutarch i Kwintylian, a dzieła ateńskiego historyka miał podobno zawsze przy sobie wódz rzymski Scypion Afrykański – uczył się z nich prowadzenia wojen. Zasłużonym uznaniem historyków oraz popularnością wśród czytelników Anabaza cieszy się do dziś. Nową edycję książki uzupełniają ilustracje, mapa ukazująca trasę całej wyprawy, a także indeksy: imion oraz nazw etnicznych i geograficznych.