Dawne literatury romańskie. W świecie tolerancji i nietolerancji, zagadek i tajemnic

Maja Pawłowska, Tomasz Wysłobocki

Zamieszczone w niniejszej monografii teksty poświęcone są zagadnieniom tajemnicy i tolerancji w dawnych literaturach romańskich. Polski czytelnik otrzymał unikatową możliwość zgłębienia mało znanych i niezbadanych dotychczas wątków piśmiennictwa obcego: Francji, Włoch czy Hiszpanii. Autorzy, specjaliści reprezentujący największe krajowe ośrodki uniwersyteckie, odkrywają sekrety kultur i obyczajów występujących od średniowiecza po wiek XIX. Ponadto poruszają – w perspektywie historyczno-literackiej – problematykę związaną m.in. z akceptacją inności, różnorodnością religijną czy społecznym odrzuceniem.

De Prospectiva Pingendi / O perspektywie w malarstwie

Piero della Francesca

Piero della Francesca (ok. 1412–1492) był znany nie tylko jako wybitny malarz epoki renesansu, ale również jako znakomity matematyk. Jest zatem nie tylko autorem słynnych fresków w bazylice San Francesco w Arezzo (Legenda Krzyża Świętego 1452–1459), lecz także wybitnym matematykiem i geometrą. Jeden z największych matematyków Moritz Cantor pozostawał pod takim wrażeniem osiągnięć Piera, że w swoim dziele Vorlesungen über Geschichte der Mathematik z roku 1892 wspominał o równaniach trzeciego, czwartego i piątego stopnia, których próba rozwiązania znajduje się w Trattato d’abaco. Wskazując na błędy obecne u Piera della Francesca, Cantor jednocześnie wychwala nieznanego mu wówczas z nazwiska autora, określając go jako nieprzeciętnie dobrego matematyka i geometrę. Natomiast traktat De prospectiva pingendi ma bezpośrednie odniesienie do malarstwa Piera. Co więcej, dzięki traktatowi możemy lepiej zrozumieć i zinterpretować jego dzieła malarskie.

Dekonstrukcja, polityka i performatyka

Anna Burzyńska

Terminy „etyka”, „polityka”, „performatywność” i „doświadczenie” robią w ostatnich latach oszałamiającą karierę w dyskursie nauk humanistycznych. Mało kto wie jednak, że w ujęciach bardzo zbliżonych do dzisiejszych pojawiały się one w słowniku francuskiego filozofa Jacques’a Derridy już co najmniej w połowie lat 60. XX wieku. Najnowsza książka Anny Burzyńskiej prezentuje innego Derridę, znacznie mniej znanego na gruncie polskim – nie tylko jako twórcę specyficznego stylu czytania tekstów filozoficznych i literackich, nazwanego przez niego „dekonstrukcją”, ale również jako inicjatora współczesnej myśli etycznej i politycznej, pioniera performatyki i prekursora aktualnych badań nad doświadczeniem literatury. Jednocześnie książka ta przynosi bogatą panoramę najważniejszych przemian humanistyki ostatniego trzydziestolecia, a w szczególności – zwrotu etycznego, politycznego, performatycznego i empirycznego, które w największym stopniu wpłynęły na jej obecny kształt.

Demokracja na rozdrożu. Deliberacja czy partycypacja polityczna?

Janusz Grygieńć

Demokracja na rozdrożu jest niezwykle kompetentnym przeglądem najważniejszych koncepcji demokracji partycypacyjnej i deliberacyjnej. Dotyczy najważniejszych sporów, jakie toczone są obecnie o optymalny kształt demokracji. W kolejnych rozdziałach autor dyskutuje kwestie, które są kluczowe dla zrozumienia osobliwości systemu demokratycznego i jego cech wyróżniających. Osią rozważań autora jest znalezienie odpowiedzi na pytanie, jaka powinna być w demokratycznych społeczeństwach relacja między dyskusją problemów społecznych i politycznych, udziałem szerokich mas w polityce a wysłuchiwaniem głosów ekspertów, którzy powinni reprezentować trzeźwe, obiektywne stanowisko poparte danymi naukowymi. W książce więc rozważane są problemy, którymi żyją wręcz współczesne demokracje: czy wpływ ekspertów na decyzje polityczne nie zabija aktywności politycznej obywateli?; czy masy są w stanie stworzyć prawidłowe rozwiązania polityczne?; czy możliwe jest dyskutowanie kwestii społecznych i politycznych na każdym poziomie? Grygieńć bardzo kompetentnie prowadzi czytelnika poprzez meandry tych dyskusji, pokazując klarownie argumenty na rzecz każdego z tych stanowisk oraz argumenty, które mogą je podważyć. Książka będzie na pewno czytana przez wszystkich tych, którzy interesują się polityką, a warto też byłoby, żeby przeczytali ją ci, którzy politykę czynnie uprawiają. Z recenzji prof. dra hab. Leszka Koczanowicza

Denis Petau: Carthaginenses. Kartagińczycy

Iwona Słomak

Kartagińczycy to jedna z trzech tragedii Denisa Petau, francuskiego XVII-wiecznego luminarza nauki, tłumacza i poety łacińskiego, korespondenta Macieja Kazimierza Sarbiewskiego. Charakterystycznym rysem dramatycznej twórczości Petau jest jej senecjańskość – autor nie tylko finezyjnie naśladuje rzymskiego filozofa i tragika w zakresie środków formalno-stylistycznych, ale i podejmuje wątki jego myśli stoickiej. W Kartagińczykach Senecjańska perspektywa użyta została do reinterpretacji krwawych epizodów III wojny punickiej, o których zachowały się wzmianki u starożytnych historyków. Petau wydobywa rolę dwóch silnych kobiet w dziejach Kartaginy: Dydony, mitycznej założycielki miasta, oraz żony Hasdrubala, ostatniego kartagińskiego wodza. Śmierć drugiej z bohaterek – kulminacyjny punkt akcji tragedii – wykorzystuje autor, by postawić niełatwe kwestie dotyczące ludzkiej wolności i godności.

Dialogi z tradycją. Rozprawy i szkice historycznoliterackie

Henryk Markiewicz

Książka ta omawia stosunek kolejnych pokoleń twórców, krytyków i publicystów polskich do tradycji literackiej, poczynając od romantyzmu, a na międzwojennym dwudziestoleciu kończąc (pominięto jedynie relację Młoda Polska - romantyzm, dawniej już zbadaną). Przedstawione tu zostały różne strategie - rewizje hierarchii autorów i dzieł, odrzucenie przyznawanych im uprzednio wartości i odkrywanie wartości dotąd niedostrzeganych, walka z bezpośrednimi poprzednikami i pietyzm wobec generacji dawniejszej, określenie własnej tożsamości przez negację dziedzictwa lub przeciwnie - obrona nowatorstwa przez odwołanie do jego prekursorów, krótko mówiąc - współdziałanie ciągłości i zerwania w toku przemian literatury polskiej XIX i pierwszej połowy XX wieku.

Dylematy demokracji. Kontekst polski

Paweł Dybel

Nowa książka Pawła Dybla, wybitnego znawcy psychoanalizy, hermeneutyki oraz filozofii politycznej, potwierdza znakomitą klasę naukową tego uczonego. Książka dotyczy węzłowych problemów współczesnej filozofii politycznej, które dyskutowane są w kontekście gorących polskich sporów o kształt życia politycznego.  Stanowi ona znaczące wydarzenie w polskiej humanistyce. Dostajemy w niej ogromną dawkę wiedzy na temat współczesnych sporów politycznych, ale pokazanych z punktu widzenia konsekwentnie zarysowanej perspektywy teoretycznej autora. Odniesienie tych sporów do kontekstu polskiego i temperament polemiczny autora sprawiają, że książka ta będzie ważnym w głosem w dyskusji o stanie polityki w naszym kraju. Leszek Koczanowicz   Książka Pawła Dybla to rozbudowana i nader interesująca analiza dylematów demokracji, postrzeganych na bardzo szerokim tle współczesnej filozofii polityki. Autor wykazuje się nie tylko znakomitą znajomością tej ostatniej, ale także rzadką umiejętnością używania jej głównych teorii i idei jako punktów odniesienia do własnej refleksji. Powoduje to, że tekst czyta się z ogromnym zainteresowaniem. Nie jest on bowiem jedynie sprawozdaniem z czyichś poglądów, lecz przede wszystkim klarownym i bardzo dobrze uargumentowanym wywodem teoretycznym, w którym widać godną najwyższego uznania chęć wypracowania własnego stanowiska. Andrzej Szahaj Paweł Dybel wskazuje w książce na szereg dylematów, z jakimi borykają się współczesne państwa demokracji liberalnej, uwzględniając szeroki kontekst rodzimych sporów politycznych. Dylematy te z jednej strony biorą się z głębokich przeobrażeń, jakim, począwszy od lat sześćdziesiątych minionego stulecia, uległa gospodarka rynkowa, z drugiej z wykształcenia się w Europie demokratycznego modelu „państwa opiekuńczego”, o rozbudowanym systemie opieki społecznej. Efektem tego są toczące się nieprzerwanie spory między przedstawicielami różnych nurtów współczesnego liberalizmu, a zwolennikami opcji socjaldemokratycznej i lewicowej. Jeśli ci pierwsi wychodzą z założenia, że podstawowym warunkiem sprawnego funkcjonowania państwa demokracji liberalnej jest nieustanne poszerzanie sfery wolności ekonomicznych, to drudzy uważają, że państwo to powinno przede wszystkim realizować program sprawiedliwości społecznej. Oba te typy podejścia mają swoje mocne i słabe strony. Autor poddając krytyce jednostronności zarówno ujęć liberalnych jak i lewicowych, stara się wypracować własne stanowisko nie mieszczące się w klasycznych podziałach myśli politycznej. Nie jest ono rodzajem syntezy tych ujęć, raczej polega na wykazaniu, jak dalece we współczesnym państwie demokratycznym praktycznie niemożliwe jest pogodzenie ze sobą elementu liberalnego (idea wolności) z demokratycznym (idea równości). Niemożność ta tkwi w samych fundamentach tego państwa, nie należy w tym jednak upatrywać jego słabości. Przeciwnie, właśnie dlatego określający go porządek ma postać otwartą, jest podatny na różnego rodzaju przemieszczenia w nim relacji elementu „liberalnego” do „demokratycznego”. Prof. dr hab. Paweł Dybel – profesor w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych UW oraz w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN. Główne obszary badań to współczesna filozofia (hermeneutyka, antropologia filozoficzna, poststrukturalizm), teorie psychoanalityczne, filozofia polityczna. Opublikował m.in. Urwane ścieżki. Przybyszewski, Freud, Lacan Kraków 2001, Zagadka „drugiej płci”. Spory wokół różnicy seksualnej w psychoanalizie i w feminizmie. Kraków 2006, Okruchy psychoanalizy, Kraków 2009, Granice polityczności (razem z Szymonem Wróblem) Warszawa 2010, Oblicza hermeneutyki, Kraków 2012. Liczne publikacje po niemiecku i angielsku. Stypendysta m.in. Thyssen Stiftung, Alexander von Humboldt Stiftung, DAAD, DFG, The Kosciuszko Foundation, The British Academy, Institut fűr die Wissenschaften vom Menschen.  

Dyskurs artystyczny

Grażyna Habrajska (red.)

Oddawana do rąk Czytelnika monografia jest pokłosiem interdyscyplinarnych badań, prowadzonych przez pracowników wielu ośrodków naukowych o rozmaitym profilu badawczym, oraz kontynuacją serii NAUKA O KOMUNIKOWANIU. Monografia została podzielona na cztery zasadnicze części: I. DYSKURS ARTYSTYCZNY W KOMUNIKACJI; II. DYSKURS ARTYSTYCZNY W LITERATURZE I W MUZYCE; III. DYSKURS ARTYSTYCZNY W MALARSTWIE I W FOTOGRAFII; IV. DYSKURS ARTYSTYCZNY W ARCHITEKTURZE.