Publisher: 5
54625
Ebook

Hetman Piotr Doroszenko a Polska

Jan Perdenia

Dzieło zmarłego przed laty badacza, jednego z najlepszych znawców przeszłości Ukrainy, poświęcone jest historii problemu kozackiego w Polsce przedrozbiorowej - w okresie rządów hetmana Piotra Doroszenki na Ukrainie (1665-1676). Wielki atut tej pracy stanowią liczne materiały źródłowe, użyte często po raz pierwszy. Z książki korzystać będą zarówno przedstawiciele świata nauki jak i miłośnicy historii.

54626
Ebook

Działaczki i działacze oświatowi w Królestwie Polskim u progu niepodległości. Słownik biograficzny. Tom 1: A-K

Aneta Bołdyrew, Agnieszka Wałęga

Dwutomowa publikacja Działaczki i działacze oświatowi w Królestwie Polskim u progu niepodległości. Słownik biograficzny powstawała w latach 2018-2023. Obejmuje 676 biogramów działaczek i działaczy społecznych, którzy uczestniczyli w różnych formach upowszechniania oświaty i wiedzy w Królestwie Polskim u schyłku XIX i na początku XX w. Hasła przedstawiają najważniejsze dane biograficzne, w tym informacje o wykształceniu, przebiegu pracy zawodowej, aktywności publicznej. Najważniejszą część biogramów stanowi opis działalności społeczno-oświatowej. Każdy biogram został opatrzony selektywną bibliografią przedmiotową zawierającą wykaz najważniejszych źródeł i literatury. W przypadku osób, których formą pracy oświatowej i popularyzacji wiedzy była także działalność publikacyjna, hasła zawierają również bibliografię podmiotową obejmującą 10 najważniejszych publikacji zwartych i tekstów publicystycznych. W części biogramów przywołano opinie współczesnych, głównie osób bezpośrednio znających omawianych działaczy i działaczki, w tym fragmenty tekstów funeralnych. Mając z założenia charakter pochwalny, wnosiły one niekiedy nieznane informacje, a przede wszystkim były ważnym elementem quasi-panegirycznego konstruktu życiorysów społeczników. Charakteryzowały nie tylko bohaterów biogramów, ale także autorów tych wypowiedzi i reprezentowane przez nich środowiska, ukazując opinie i oczekiwania wobec społeczników oraz cele i wartości przypisywane działalności oświatowej. Od redaktorek Przedłożoną do oceny publikację uważam za oryginalną, innowacyjną, rzetelną, źródłową inicjatywę wydawniczą. [...] Ustalenia badawcze znacznie wykraczają poza dotychczasowe osiągnięcia polskiej historiografii oświatowej. [...] Należy docenić bardzo szczegółowy schemat opracowania haseł biograficznych, co z kolei umożliwiło ukazanie sieci powiązań i współpracy osób wywodzących się z różnych środowisk społecznych i zawodowych, należących do różnych organizacji, między innymi społecznych, oświatowych, sportowych, lekarskich itd. [...] organizacje społeczne i oświatowe badanego okresu były ważnymi wyznacznikami tworzenia oddolnych struktur społecznych i oświatowych oraz obywatelskich inicjatyw, które z kolei legły u podstaw instytucjonalnego przygotowania do budowy niepodległego państwa. [...] Publikacja z całą pewnością wzbogaca dotychczasowy dorobek biografistyki polskiej, prezentując sylwetki nie tylko znanych dotąd działaczy Królestwa Polskiego, uszczegóławiając jednak ich działalność o aspekt pedagogiczny i oświatowy - zarówno naukowy, jak i popularyzatorski. Szczególnie wartościowe jest wskazanie na postaci działaczy mniej znanych lub zapomnianych, których aktywność na polu pedagogicznym u progu XX wieku została tu dostrzeżona i doceniona. Z recenzji prof. dr. hab. Krzysztofa Jakubiaka

54627
Ebook

Spisek przeciwko Polsce, czyli źródło rozbioru Polski studia i szkice z ery Sasów i Stanisławów

Kazimierz Marian Morawski

UWAGA! e-book jest skanem zapisanym w formacie PDF. Plik pdf uniemożliwia przeszukiwanie i kopiowanie tekstu REPRINT. Co znajdziemy w książce oprócz wstępu? Omówienie takich oto zagadnień i tematów: Sasi w ogólności, Mocny, Kobiety w życiu Mocnego, orszak Mocnego - loża okrągły stół królewski, dygnitarze niemieccy, królewskie wielkie plany. Permanentne niszczenie Polski i Polaków... Dalej zaś mamy: o intermedium polsko-francuskim, o sekretach królewskich, o alchemikach i filozofach, o wtajemniczeniu ostatniego polskiego króla, o źródle pierwszego rozbioru, o związku grabarzy zajętych mocno przy robocie rozbiorowej. I nieco też z dziejów magii i mistyki rokokowej, jak również i o wielkim mistrzu pierwszej wielkiej loży polskiej, a także o hrabim Cagliostro w Warszawie. Zapewniamy, że książka zasługuje na uwagę, a jej lektura będzie pasjonująca!

54628
Ebook

Obecność. Historia opętania

Ed Warren, Lorraine Warren, Robert David Chase

Kolejna mrożąca krew w żyłach sprawa Eda i Lorraine Warrenów! Bill Ramsey bawił się w ogródku, kiedy nagle poczuł przenikliwy chłód, a jego nos wypełnił się nieznośnym mdłym zapachem. Ogarnęła go niewytłumaczalna agresja, zaczął gryźć drucianą siatkę ogrodzenia i wyrywać ją z ziemi. Po tym incydencie życie Ramseya wróciło do normy. Minęło wiele lat, w trakcie których założył rodzinę. Wtedy ataki powróciły. Kilka razy trafiał do szpitala, gdzie nieludzko warczał i zachowywał się jak zwierzę. Zmieniła się jego mimika i postawa ciała. Zaczął miewać koszmary. Twierdził, że został opętany przez demona. Sprawą zainteresowali się Ed i Lorraine Warrenowie, którzy wraz z biskupem Robertem McKenną rozpoczęli rytuał egzorcyzmów Bardzo szybko zrozumieli, że to najdziwniejszy i zarazem najbardziej nietypowy przypadek, z jakim się zetknęli.

54629
Ebook

Przemiany

Józef Czechowicz

Józef Czechowicz Kamień przemiany Żyjesz i jesteś meteorem lata całe tętni ciepła krew rytmy wystukuje maleńki w piersiach motorek od mózgu biegnie do ręki drucik nie nerw Jak na mechanizm przystało myśli masz ryte w metalu krążą po dziwnych kółkach (nigdy nie wyjdą z tych kółek) jesteś system mechanicznie doskonały i nagle się coś zepsuło Oto płaczesz po kątach trudno znaleźć przeszły tydzień linie proste falują zamiast kwadratów romby w każdym głosie słychać w c... Józef Czechowicz Ur. 15 marca 1903 r. w Lublinie Zm. 9 września 1939 r. w Lublinie Najważniejsze dzieła: ballada z tamtej strony, żal, nic więcej, nuta człowiecza, tomy wierszy: Kamień (1927), Dzień jak co dzień (1930), Ballada z tamtej strony (1932), W błyskawicy (1934), Nic więcej (1936), Nuta człowiecza (1939). Polski poeta dwudziestolecia międzywojennego, w latach trzydziestych związany z grupą literacką Kwadryga, przedstawiciel tzw. drugiej Awangardy, której twórczość cechował katastrofizm. Jako ochotnik jeszcze przed zdaniem matury wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 r. Z wykształcenia, zamiłowania i zawodu nauczyciel (ukończył też studia w zakresie pedagogiki specjalnej). Redaktor m. in. czasopism dla dzieci "Płomyk" i "Płomyczek". Współpracował z wieloma pismami: "Reflektorem" (tu debiutował jako poeta w 1923 r.), Zet, Głosem Nauczycielskim, Pionem i Kameną, w Polskim Radiu pracował w dziale literackim, pisał słuchowiska radiowe. Zginął tuż po wybuchu II wojny światowej, podczas bombardowania. Charakterystyczną cechą wierszy Czechowicza jest niestosowanie wielkich liter i znaków interpunkcyjnych, co decyduje o poetyckiej wieloznaczności tekstów. Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

54630
Ebook

Paryż

Maria Pawlikowska-Jasnorzewska

Zapraszamy do odkrycia niezwykłej poetyckiej podróży z ebookiem "Paryż" autorstwa Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej. W tym wyjątkowym tomiku wierszy, autorka zabiera nas na romantyczne ulice Paryża, miasta, które od wieków inspiruje artystów swoją niezwykłą atmosferą i magią. Pawlikowska-Jasnorzewska, z charakterystyczną dla siebie wrażliwością, oddaje piękno i tajemniczość francuskiej stolicy, przemycając w swoich utworach echa miłości, tęsknoty i zachwytu. "Paryż" to nie tylko zbiór poezji, to literacka wędrówka, która pozwoli Ci poczuć puls miasta miłości, zanurzyć się w jego kafejkach, parkach i zaułkach. Pozwól sobie na tę literacką ucztę, która przeniesie Cię prosto do serca Paryża, oferując niezapomniane chwile refleksji i wzruszeń.

54631
Audiobook

Noc w Lizbonie

Erich Maria Remarque

Ostatnia powieść Remarque'a wydana za życia autora. Początek drugiej wojny światowej. Wrogowie Trzeciej Rzeszy muszą jak najszybciej uciekać z Europy, lecz większość dróg ucieczki jest już zamknięta. Akcja powieści rozgrywa się pewnej nocy w Lizbonie, ostatniej bramie do wolnego świata. Stojący w porcie uciekinier bezsilnie wpatruje się w statek, który następnego dnia ma popłynąć do Ameryki. Jego na nim nie będzie. Nagle jednak podchodzi do niego człowiek, który chce mu oddać swoje bilety na ten rejs. Pod warunkiem, że wysłucha jego opowieści Noc w Lizbonie to ostatnia powieść Remarquea wydana za jego życia autora i jeszcze jeden dowód jego wielkiego talentu narracyjnego.

54632
Ebook

Machine Learning Hero. Master Data Science with Python Essentials

Cuantum Technologies LLC

This book takes you on a journey through the world of machine learning, beginning with foundational concepts such as supervised and unsupervised learning, and progressing to advanced topics like feature engineering, hyperparameter tuning, and dimensionality reduction. Each chapter blends theory with practical exercises to ensure a deep understanding of the material.The book emphasizes Python, introducing essential libraries like NumPy, Pandas, Matplotlib, and Scikit-learn, along with deep learning frameworks like TensorFlow and PyTorch. You’ll learn to preprocess data, visualize insights, and build models capable of tackling complex datasets. Hands-on coding examples and exercises reinforce concepts and help bridge the gap between knowledge and application.In the final chapters, you'll work on real-world projects like predictive analytics, clustering, and regression. These projects are designed to provide a practical context for the techniques learned and equip you with actionable skills for data science and AI roles. By the end, you'll be prepared to apply machine learning principles to solve real-world challenges with confidence.

54633
Ebook

Ulana powieść poleska

Józef Ignacy Kraszewski

Ulana powieść romantyczna Józefa Ignacego Kraszewskiego z 1842 roku, zaliczana do grupy powieści ludowych. Uważana za jedną z najwybitniejszych i najciekawszych powieści polskiego romantyzmu, m.in. ze względu na oryginalne ujęcie motywu miłości panicza i kobiety z ludu. Tadeusz młody, rozczarowany światowymi miłostkami i zepsutym towarzystwem złotej młodzieży panicz wraca na poleską wieś. Tu poznaje chłopkę mającą męża i dzieci Ulanę, którą postrzega jako "kwiat wśród chwastów". Zachwycony wiejską pięknością, tak różną od sztucznych, wyrachowanych kobiet wielkiego świata, zaczyna nachodzić jej chatę, szukać okazji do spotkania i wymiany zdań. Ulana początkowo jest przerażona sytuacją i stara się go unikać, lecz wkrótce delikatny, wypieszczony, potrafiący pięknie mówić panicz, zupełnie inny od ludzi z jej otoczenia, zaczyna zawracać jej w głowie. (https://pl.wikipedia.org/wiki/Ulana)

54634
Ebook

Celiakia. Życie bez glutenu

Dominika Musiałowska

"Ta książka przyda się każdej osobie na diecie bezglutenowej. Zebrano tu nie tylko wiedzę o samej celiakii i wymogach diety, lecz także m.in. na temat radzenia sobie ze stresem czy mikrobioty jelitowej. Jest w niej mnóstwo praktycznych informacji i wskazówek. Polecamy!" Polskie Stowarzyszenie Osób z Celiakią i na Diecie Bezglutenowej Czy co jakiś czas czujesz się źle po jedzeniu? Dolegliwości żołądkowe utrudniają ci codzienne funkcjonowanie? Odczuwasz zmęczenie i spadek nastroju? W kółko łapiesz infekcje? Dokuczają ci różne objawy, które mimo leczenia nie ustępują lub co jakiś czas nawracają? Winowajcą może być gluten, a ty możesz znajdować się wśród setek tysięcy ludzi w Polsce chorych na celiakię. Dominika Musiałowska, współautorka bestsellerowych książek o insulinooporności, zmagająca się także z celiakią, tym razem zajęła się podstępną chorobą trzewną, a do pomocy zaprosiła ekspertów: cenionego gastrologa dr. Wojciecha Marlicza i znaną dietetyczkę Magdalenę Makarowską. Niezależnie od tego, czy rozpoznano u ciebie celiakię, czy tylko podejrzewasz, że na nią cierpisz, a może problem dotyczy twojego dziecka ten praktyczny poradnik będzie dla ciebie źródłem pierwszej pomocy. Z książki dowiesz się: jak diagnozować i leczyć celiakię, jak radzić sobie na co dzień z chorobą, jak dbać o swój emocjonalny dobrostan, jak przyrządzić pyszne i naturalne ciasta, ciasteczka, chleby, tarty, pizzę i pierogi. Celiakia. Życie bez glutenu to pierwszy taki poradnik w Polsce, który pomoże ci przejąć kontrolę nad chorobą i odmienić swoje samopoczucie. Ponad dziesięć lat temu dowiedziałam się, że jestem chora na celiakię. Różne dolegliwości odczuwałam jednak już kilka lat wcześniej. Diagnostyka trwała długie miesiące, a w zasadzie lata, podczas których odwiedziłam wielu różnych specjalistów. To był naprawdę trudny czas. A przecież sama diagnoza nie rozwiązała problemu. Musiałam się na nowo nauczyć żyć bez glutenu. Początki nie były łatwe, ale z czasem zrozumiałam mechanizm choroby, zmierzyłam się ze swoimi trudnościami i zaczęłam powoli wychodzić na prostą. Choć celiakia wciąż od czasu do czasu przypomina mi o sobie, to dziś mnie już nie ogranicza. Rozwijam swoje pasje, realizuję się zawodowo i w macierzyństwie. Łapię życie garściami i pokazuję innym, że nawet z chorobą można żyć pełnią życia.

54635
Ebook

Manjaro Linux User Guide. Gain proficiency in Linux through one of its best user-friendly Arch-based distributions

Atanas Georgiev Rusev

For the beginner or intermediate user, this Linux book has it all. The book presents Linux through Manjaro, an Arch-based efficient Linux distribution. Atanas G. Rusev, a dedicated Manjaro enthusiast and seasoned writer with thousands of pages of technical documentation under his belt, has crafted this comprehensive guide by compiling information scattered across countless articles, manuals, and posts. The book provides an overview of the different desktop editions and detailed installation instructions and offers insights into the GUI modules and features of Manjaro’s official editions. You’ll explore the regular software, Terminal, and all basic Linux commands and cover topics such as package management, filesystems, automounts, storage, backups, and encryption. The book’s modular structure allows you to navigate to the specific information you need, whether it’s data sharing, security and networking, firewalls, VPNs, or SSH. You’ll build skills in service and user management, troubleshooting, scripting, automation, and kernel switching. By the end of the book, you’ll have mastered Linux basics, intermediate topics, and essential advanced Linux features and have gained an appreciation of what makes Linux the powerhouse driving everything from home PCs and Android devices to the servers of Google, Facebook, and Amazon, as well as all supercomputers worldwide.

54636
Ebook

Zarządzanie projektami dla początkujących. Jak zmienić wyzwanie w proste zadanie. Wydanie II

Marcin Żmigrodzki

Obyś prowadził wyłącznie nudne projekty! "Mój pierwszy własny projekt" - to brzmi ekscytująco, a niekoniecznie powinno. Każda organizacja dąży do tego, aby środowisko, w którym prowadzi się projekty, było tak przewidywalne, jak to tylko możliwe. W dążeniu do biznesowego celu chodzi bowiem o to, by dotrzymywać prognoz kosztów i terminów, w stu procentach realizować plany sprzedażowe, utrzymywać jakość na poziomie zdefiniowanym przez klienta, a zespół projektowy zachować w dobrej formie psychicznej. Nikt nie marzy o tym, by projektem rządziły chaos, presja czasu i nieznośny stres. Niestety, zbyt często tak właśnie się dzieje, szczególnie gdy pracą ludzi wyznaczonych do wykonania zadania kieruje mniej doświadczony project manager. Jeśli jest zdolny i ambitny, ma szansę ukończyć powierzone sobie zadanie, jednak przy tym sporo się namęczy on sam i podlegający mu zespół... Na szczęście można prościej, łatwiej, spokojniej, kierując się nieskomplikowanymi praktykami proponowanymi przez Marcina Żmigrodzkiego. W myśleniu projektowym kluczowe jest właściwe planowanie. Dlatego autor tego poradnika, project manager z kilkunastoletnim doświadczeniem, reprezentuje takie właśnie podejście do tematu. Prezentowaną przez siebie metodę wielokrotnie sprawdził osobiście podczas prac nad małymi i średnimi projektami - takimi, jakie zwykle powierza się debiutantom. Całość jest czytelna i prosta do przełożenia na praktykę. Drugie wydanie książki wzbogacone zostało o omówienie tematu planowania jakości metodą Kano, kontrolę projektów metodą wartości wypracowanej oraz zarządzanie portfelem projektów. W poradniku Czytelnik znajdzie także przydatne szablony najczęściej spotykanych dokumentów projektowych.

54637
Ebook

Dyskurs artystyczny

Grażyna Habrajska (red.)

Oddawana do rąk Czytelnika monografia jest pokłosiem interdyscyplinarnych badań, prowadzonych przez pracowników wielu ośrodków naukowych o rozmaitym profilu badawczym, oraz kontynuacją serii NAUKA O KOMUNIKOWANIU. Monografia została podzielona na cztery zasadnicze części: I. DYSKURS ARTYSTYCZNY W KOMUNIKACJI; II. DYSKURS ARTYSTYCZNY W LITERATURZE I W MUZYCE; III. DYSKURS ARTYSTYCZNY W MALARSTWIE I W FOTOGRAFII; IV. DYSKURS ARTYSTYCZNY W ARCHITEKTURZE.

54638
Audiobook

Wilk pokutujący

Ignacy Krasicki

Ignacy Krasicki Bajki i przypowieści Wilk pokutujący Wzięły wilka skrupuły. Wiódł łotrowskie życie, Więc ażeby pokutę zaczął należycie, Zrzekł się mięsa. Jarzyną żyjąc przez dni kilka, Znalazł na polowaniu znajomego wilka. Trzeba pomóc bliźniemu! Za pracę usłużną Zjadł kawał mięsa gardzić nie można jałmużną. Spotkał jagnię nazajutrz samopas idący, Chciał upomnieć, na... Ignacy Krasicki Ur. 3 lutego 1735 r. w Dubiecku (Sanockie) Zm. 14 marca 1801 r. w Berlinie Najważniejsze dzieła: Myszeida (1775), Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki (1776), Monachomachia (1778), Pan Podstoli (1778 i 1784), Bajki i przypowieści (1779), Satyry (1779 i 1782), Antymonachomachia (1779), Wojna chocimska (1780) Wybitny polski poeta, prozaik, komediopisarz i publicysta. Kasztelanic chełmski, hrabia, przeznaczony do stanu duchownego ze względu na trudną sytuację materialną rodziny. Od 1766 r. biskup warmiński. Blisko współpracował z królem Stanisławem Augustem w dziele kulturalnego ożywienia kraju. Tworzył w duchu oświecenia (m.in. napisał w latach 1781-83 dwutomową encyklopedię Zbiór potrzebniejszych wiadomości, był twórcą pierwszego pol. czasopisma, (Monitor), ale jego Hymn do miłości ojczyzny (1774) oraz przekład Pieśni Osjana odegrały znaczącą rolę w kształtowaniu polskiego romantyzmu. Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

54639
Ebook

Czerwony Kapturek

Jacob i Wilhelm Grimm

Jacob i Wilhelm Grimm Czerwony Kapturek tłum. Marceli Tarnowski ISBN 978-83-288-2269-6 Była raz mała słodka dzieweczka, którą kochał każdy, kto ją tylko ujrzał, a najwięcej kochała ją babcia nie wiedziała wprost, co jej dać. Pewnego razu podarowała jej kapturek z czerwonego aksamitu, a dziewczynce tak się ten kapturek podobał, że nie chciała nosić żadnego innego, toteż nazwano ją Czerwonym Kapturkiem. Pewnego razu rzekła matka do Czerwonego Kapturka: Oto masz, dz... Jacob i Wilhelm Grimm Jacob Grimm ur. 4 stycznia 1785 w Hanau, zm. 20 września 1863 w Berlinie oraz Wilhelm Grimm ur. 24 lutego 1786 w Hanau, zm. 16 grudnia 1859 w Berlinie Najważniejsze dzieła: kolekcjonowany od roku 1806 a publikowany od 1812 zbiór baśni, bajek ludowych, podań i opowieści Bracia Grimm jako pierwsi zapisywali ludowe baśnie i podania w formie bliskiej tej, w jakiej zostały one opowiedziane, powstrzymując się od literackiego upiększania materiału. Można ich zatem uznać za pionierów badań etnograficznych, mimo że nie prowadzili badań terenowych, lecz zapraszali do swojego mieszkania osoby opowiadające baśnie. Zbieraniem materiału zajmował się głównie Jacob, natomiast Wilhelm nadawał tekstom ostateczny kształt literacki. Najbardziej znane utwory ze zbioru to Królewna Śnieżka, Kopciuszek czy Piękna i Bestia. Bracia Grimm są również autorami wielotomowego słownika języka niemieckiego (Deutsches Wörterbuch). Jacob jest odkrywcą "prawa Grimma" w językoznawstwie, dotyczącego rozwoju praindoeuropejskich spółgłosek w językach germańskich i sąsiednich. Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

54640
Ebook

Ryszard Gabryś. Utwory chóralne

red. Danuta Zoń-Ciuk

Seria: Musica-Score (1), ISSN 2719-8103   Ryszard Gabryś. Utwory chóralne to publikacja, której trzon tworzy wybór dwunastu partytur utworów wraz z trzynastą – stanowiącą muzyczne ,,Motto”. Ich autorem jest Ryszard Gabryś – znany śląski kompozytor, teoretyk muzyki, pedagog, działacz kultury. Nigdy dotychczas nieedytowane kompozycje – przygotowane w oparciu o rękopisy artysty – powstały w latach 1969-2020. Innowacyjnym elementem wydania są informacje od artysty  dotyczące charakterystyki utworów oraz wskazówki interpretacyjne dla odtwórców.