Nauki płynące z Zagłady

Gérard Rabinovitch

Pełne filozoficznej i historycznej głębi refleksje nad tragiczną zagładą Żydów w czasie II Wojny Światowej. Analiza przyczyn i swoistych "sygnałów" zwiastujących tę przerażającą, mimo upływu lat tragedię prowokuje do pytań o uniwersalność mechanizmów ludobójstwa i stanowi przestrogę dla społeczeństw Zachodnich na przyszłość.   Gérard Rabinovitch jest filozofem i socjologiem, pracownikiem naukowym Centre National de la Recherche Scientifique, a także dyrektorem Europejskiego Instytutu Emmanuela Levinasa przy Alliance Israélite Universelle. Jego prace sytuują się na przecięciu filozofii politycznej, antropologii psychoanalitycznej oraz historii.

Nestorki i nestorzy polskiej socjologii pracy. Wybrane problemy

Olga Czeranowska, Sławomira Kamińska-Berezowska, Bartosz Mika

Publikacja jest efektem realizacji projektu „Nestorzy polskiej socjologii pracy”, którego autorami i autorkami są członkowie Sekcji Socjologii Pracy PTS. W prezentowanej publikacji skupiono się tylko na wybranych obszarach projektu, które dotyczą akademickich socjologów pracy w aspekcie problematyki pracy kobiet. Z założenia proponowana publikacja ma dwa zasadnicze cele, po pierwsze ma przyczynić się  do wypełnienia luki w spojrzeniu na historię subdyscypliny z feministycznej perspektywy, po drugie ma być nawiązaniem do millsowskiej wyobraźni socjologicznej, zwłaszcza w jej wymiarze krytycznym.

Nexus. Krótka historia informacji

Yuval Noah Harari

Yuval Noah Harari o ludzkiej podróży od epoki kamienia do ery informacji i o wyborach, których musimy dokonać, by przetrwać.   W swej nowej książce Harari zachęca nas do zastanowienia się, w jaki sposób przepływ informacji stworzył nasz świat. I dlaczego obecnie mu zagraża. Przez ostatnie sto tysięcy lat my, homo sapiens, osiągnęliśmy ogromną moc. Ale pomimo wszystkich tych odkryć, wynalazków i podbojów dziś tkwimy w głębokim kryzysie, który zagraża istnieniu naszego gatunku. Świat stoi na skraju zapaści ekologicznej. Rosną napięcia polityczne. Mnoży się dezinformacja. Pędzimy w erę sztucznej inteligencji obcej sieci informacyjnej, która grozi nam unicestwieniem. Dlaczego chociaż tak wiele osiągnęliśmy, działamy aż tak destrukcyjnie? Przeżywamy najgłębszą rewolucję informacyjną w historii ludzkości, ale nie możemy jej zrozumieć, jeśli nie zrozumiemy tego, co było wcześniej mówi Yuval Noah Harari. Historia, ostatecznie, nie jest badaniem przeszłości jest badaniem zmian. Uczy nas, co się zmienia, a co pozostaje takie samo. Moim celem jest pokazanie, że podejmując świadome wybory, nadal możemy zapobiec najgorszym skutkom. Bo jeśli nie możemy zmienić przyszłości, to po co tracić czas na jej omawianie? Harari proponuje, aby zanalizować, w jaki sposób systemy takie jak Cesarstwo Rzymskie, Kościół katolicki czy partia bolszewicka posługiwały się informacją, aby osiągnąć swoje cele. Dobre i złe. Odnosi się także do pilnych wyborów, przed którymi stoimy, ponieważ inteligencja nieludzka zagraża naszemu istnieniu.    

Nie do wiary! Irracjonalne przekonania racjonalnych ludzi

Dan Ariely

Znany psycholog społeczny, badacz, wykładowca i autor bestsellerowej Potęgi irraconalności powraca z nadzwyczaj aktualną i zajmującą książką odkrywczą analizą ludzkiej strony współczesnego kryzysu dezinformacji, w której stara się wyjaśnić, co sprawia, że racjonalni ludzie przyjmują całkowicie irracjonalne przekonania. Dezinformacja co dzień wpływa na każdego z nas od mediów społecznościowych po większe wyzwania polityczne, od zdawkowych rozmów w supermarkecie po najbardziej intymne relacje. Mimo że zdajemy sobie sprawę z zagrożeń związanych z dezinformacją, należy podkreślić, że jest to problem nader złożony, któremu nie zdołamy zaradzić wyłącznie przez kontrolowanie mediów społecznościowych. Co więcej, nasze ograniczone i niezbyt skuteczne rozwiązania bardzo często są pochodną polityki partyjnej oraz indywidualnych interpretacji prawdy. W książce Nie do wiary psycholog społeczny Dan Ariely przekonuje, że aby wyjaśnić irracjonalną atrakcyjność dezinformacji, najpierw musimy zrozumieć proces przyjmowania błędnych przekonań (misbelief) społeczno-psychologiczną podróż, podczas której ludzie przestają ufać uznanym prawdom i zaczynają wierzyć w fakty alternatywne, a nawet w pełnowymiarowe teorie spiskowe. Dezinformacja jak się okazuje odwołuje się z powodzeniem do wrodzonych mechanizmów psychicznych, które tkwią w każdym z nas (niezależnie od poglądów politycznych). Co za tym idzie tylko poprzez zrozumienie owych mechanizmów możemy osłabić jej oddziaływanie. Książka Nie do wiary, oparta na wieloletnich badaniach, a także na osobistych doświadczeniach autora, który sam padł ofiarą dezinformacji, oferuje nam odkrywczą i wszechstronną analizę czynników psychologicznych, które sprawiają, że racjonalni ludzie przyjmują całkowicie irracjonalne przekonania. Powołując się na najnowsze badania, Ariely ujawnia najważniejsze czynniki emocjonalne, poznawcze, osobowościowe i społeczne które wciągają ludzi w wir nieufności i fałszywych informacji, i dowodzi, że w pewnych okolicznościach każdy z nas może ulec błędnym przekonaniom. Ariely daje nam jednak nadzieję. Pokazuje, że nawet w czasach, gdy zaawansowana sztuczna inteligencja potrafi tworzyć przekonujące fake news w nieznanej dotąd skali, rozumienie sił podsycających błędne przekonania czyni nas jako jednostki i jako całe społeczeństwo bardziej odpornymi na ich zwodniczy czar. Zwalczanie fałszywych przekonań wymaga strategii opartej nie na konflikcie, ale na empatii. Im szybciej pojmiemy, że błędne przekonania to przede wszystkim problem ludzki, tym szybciej sami będziemy mogli stać się rozwiązaniem. Dan Ariely jest autorem takich bestsellerów, jak Potęga irracjonalności, Zalety irracjonalności oraz Szczera prawda o nieuczciwości. Jest także profesorem psychologii i ekonomii behawioralnej na Duke University i założycielem Center for Advanced Hindsight (Centrum Zaawansowanej Wiedzy Po Fakcie). Jego prace prezentowano w wielu uznanych tytułach prasowych, takich jak New York Times, Wall Street Journal, Washington Post, Boston Globe i inne. Wraz z rodziną mieszka w Północnej Karolinie..

Niedźwiedź szuka domu

Anna Maziuk

Z jednej strony fascynacja naukowcy od dziesięcioleci próbują rozszyfrować tajniki hibernacji, chcąc się dowiedzieć, jakim cudem Ursus arctos wychodzi z niej nie tylko bez szwanku, ale na mocnych łapach. Z drugiej strony strach odwieczny lęk przed groźnym, potężnym zwierzęciem. Jak to jest z tym niedźwiedziem? Miś przytulanka, Uszatek i Koralgol, tańczący na piłce cyrkowiec czy bestia z lasu czyhająca na górskich turystów? Anna Maziuk dosłownie i w przenośni podąża śladami niedźwiedzi, by poznać ich skomplikowaną naturę, trasy wędrówek, zwyczaje. Przypomina, jak wyglądały pierwsze badania nad tymi zwierzętami, i przygląda się ich ochronie nie tylko w Tatrach, ale także w Chorwacji czy na Słowacji. Opowiada historię tych, które skończyły w niewoli, a wreszcie zadaje pytanie: dla kogo groźniejsze jest międzygatunkowe spotkanie dla człowieka czy zwierzęcia?

(Nie)nawidzenia. Świat przez nienawiść

Marek Krajewski

Marek Krajewski – socjolog, profesor zwyczajny, zatrudniony na Wydziale Socjologii UAM w Poznaniu. Autor licznych artykułów dotyczących materialności i wizualności, współczesnej kultury i sztuki oraz edukacji kulturowej. Opublikował też wiele książek poświęconych tej problematyce: Kultury kultury popularnej (2003), POPamiętane (2006), Za fotografię! (2010, wspólnie z R. Drozdowskim), Narzędziownia. Jak badaliśmy (niewidzialne) miasto (2012, wspólnie z R. Drozdowskim, M. Frąckowiakiem i Ł. Rogowskim), Są w życiu rzeczy… (2013), Incydentologia (2017).  Współtwórca projektów badawczych, artystycznych i edukacyjnych: Niewidzialne miasto, Archiwum Badań nad Życiem Codziennym, Bardzo Młoda Kultura. To książka o nienawiści. Nie jest ona jednak w niej traktowana jako emocja czy uczucie, ale raczej jako konfiguracja ludzi, technologii i przedmiotów, które spaja wrogość.  W tej perspektywie nienawiść jawi się jako układ typowy dla późnej nowoczesności, a więc dla świata opartego na zasadzie wymuszonej bliskości, współzależnego. To z kolei sprawia, iż proponowane w książce innowacyjne ujęcie nienawiści staje się ważnym narzędziem analiz współczesności. Spoglądając z jego perspektywy na świat, dostrzegamy antagonizmy i nierówności, asymetrie władzy i wolności słowa, uprzedzenia i fobie, ale też odkrywamy zasady organizujące aktualny porządek. Widzimy jego rozemocjonowanie, zależność od obrazów i rzeczy, plenienie się w nim konsumenckiej mentalności, braku bezpieczeństwa i obsesji na punkcie kontroli, a w końcu wielopostaciową przemoc. Książka Marka Krajewskiego jest przykładem odświeżającego myślenia krytycznego i humanistyki zaangażowanej, której pierwszym przykazaniem jest próba lepszego rozumienia otaczającego nas świata, opierająca się na refleksji, która nie skrywa autorskich przeświadczeń i opinii, ale zarazem stara się być bezstronna, a przede wszystkim wnikliwa, w diagnozie rzeczywistości społecznej.   (Nie)nawidzenia to książka ważna i niezwykle inspirująca poznawczo, dająca nowe spojrzenie na nienawiść, ale też na stan debaty, czy szerzej – sfery publicznej w Polsce (i nie tylko). Z recenzji prof. Iwony Kurz

Niepamięć i niedziałanie. Wojna i pojednanie w Sri Lance

Kala Dobosz

Autorka zarysowuje szereg kontekstów związanych z separatystyczną walką partyzantów z organizacji Tamilskie Tygrysy Wyzwolenia Eelamu, która doprowadziła do wojny domowej w Sri Lance trwającej od 1983 do 2009 roku. Wpisuje ją w zjawiska polityczno-społeczne związane z kolonializmem i globalizacją, poruszając problematykę kategoryzacji i ram, w jakich widziana jest historia Sri Lanki oraz jej, innych niż etniczne, konfliktów społecznych i politycznych. Historię walki Tamilskich Tygrysów prezentuje w kontekście równoległych walk toczonych w innych częściach kraju, ukazując kaskadowy charakter wojen i przemocy. Książka zawiera chronologiczny opis rozwoju konfliktu - ostatecznie zamkniętego w ramach pojęciowych konfliktu etnicznego pomiędzy Tamilami i Syngalezami - oraz krytycznych punktów wcielanego po wojnie projektu pojednania. Autorka przygląda się, jak postrzegana jest w tym kontekście tamilska diaspora oraz jaki jest stosunek wobec wysuwanych przez nią wobec rządu oskarżeń o dokonanie ludobójstwa na tamilskiej mniejszości. Poruszane zagadnienia odnoszą się do kwestii wyłonionych z wywiadów przeprowadzonych przez autorkę w czasie jej badań w Holandii wśród osób z doświadczeniem uchodźczym oraz w Sri Lance, gdzie rozmawiała z pracownikami pozarządowych organizacji pomocowych i rozwojowych. Autorka wskazuje na nich jako na ważnych aktorów powojennego pejzażu. Prezentuje również szczególnie ważne uczestniczki procesu pojednania, jakimi są lankijskie kobiety. Oddaje także głos fizycznej przestrzeni, będącej świadkiem śmierci nie tylko żołnierzy obu walczących stron, ale też tysięcy cywilów, którzy znaleźli się pod koniec wojny w tzw. strefach bez ognia.

Niepełnosprawność i edukacja

Grzegorz Całek, Jakub Niedbalski, Mariola Racław, Marta Sałkowska, ...

Kolejna czwarta z serii monografii Sekcji Socjologii Niepełnosprawności PTS poświęcona została edukacji osób z niepełnosprawnościami. Znalazły się w niej teksty dotyczące m.in.: funkcjonowania przedszkoli i szkół integracyjnych, szkolnictwa specjalnego, orzecznictwa poradni psychologiczno-pedagogicznych, edukacji ustawicznej dorosłych osób z niepełnosprawnością, barier edukacyjnych osób z niepełnosprawnościami czy prawa osób z niepełnosprawnością w wymiarze edukacyjnym. Tematyka ta ma dziś istotne znaczenie. Z jednej strony wynika to z problemów, jakie dotknęły uczniów, nauczycieli oraz szkoły w dobie pandemii COVID-19. Z drugiej strony kształcenie osób z niepełnosprawnościami stanowi istotny element polityki społecznej. Z tego względu w niniejszej monografii zaprezentowano diagnozy i ukazano problemy związane z kształceniem osób z niepełnosprawnościami, realizacją ich potrzeb oraz wspieraniem w rozwoju. Dzięki tekstom przedstawiającym najnowszy stan wiedzy i wyniki prowadzonych badań możliwe stało się również wskazanie pożądanych kierunków w kształceniu osób z niepełnosprawnościami z uwzględnieniem potencjału, jaki do edukacji mogą wnieść najnowsze technologie.