Narzeczona Schulza

Agata Tuszyńska

Schulz wypatrzył Szelińską na ulicy. Elegancka, postawna, dumna. Chorobliwie nieśmiały, przez kolegę poprosił o pozowanie do portretu, na które ona się zgodziła. I tak to się zaczęło. Fascynacja, miłość, narzeczeństwo, rozstanie. On nie potrafił opuścić Drohobycza, w którym ona się dusiła, ani stworzyć prawdziwego związku, na którym jej zależało. Brunon - Bruno - Geniusz. Pięknie rysował, wzniośle pisał, ale obok Sztuki jest jeszcze zwyczajne życie. Zbyt wielki, zbyt inny, zbyt dziwny, nie nadawał się na męża i ojca. Zginął w Drohobyczu, od nieprzypadkowej kuli esesmana GUnthera. Józefina - Junona - Juna. Przeżyła wojnę w Warszawie, na tzw. aryjskich papierach. Piękna, inteligentna, wykształcona. Nie była stworzona do życia w cieniu choćby najukochańszego mężczyzny, a na taki właśnie cień sama się skazała. Po wielu, zbyt wielu latach - dzięki Tuszyńskiej - wreszcie z niego wychodzi. [Aleksandra Buchaniec-Bartczak, forumzydowpolskichonline.org] Józefina Szelińska (1905-1991), Juna, była w latach 1933-1937 narzeczoną Brunona Schulza (1892-1942), genialnego pisarza, malarza, autora "Sklepów cynamonowych" i "Sanatorium pod Klepsydrą". Ukrywała to przez niemal pół wieku. Przeżyła Artystę. Żyła po wojnie skromnie, unikała świata literackiego, pozostawała jednak ciągle wierna pamięci Brunona. Przez ponad pół wieku była świadkiem narastania jego pośmiertnej sławy. [tylna strona okładki, WL 2015] Doskonała biografistka tym razem pozwala sobie na fabularyzowanie. Wczuwa się w Józefinę, prowadzi w jej imieniu monolog, z nielicznych fotografii domyśla się szczegółów codzienności. Dopisuje ciągi dalsze, spekuluje, co kryje się za portretami, dedykacjami, szczątkami wspomnień. Tuszyńska ma też dobrą bazę: opiera się na relacji największego i najbardziej wiernego badacza Schulza, nieżyjącego już Jerzego Ficowskiego. [Anna Luboń, kultura.onet.pl] Jest coś w tym, że wielcy artyści wolą być samotni z tą swoją wielką twórczością, niż żyć monotonnym, codziennym życiem. Schulz chyba bał się żyć z kimś. Nawet z kimś tak oddanym mu do końca swoich chwil, jak Juna. Bohaterka, która przeżyła pisarza o wiele lat, doświadczyła sanacji, wojny, stalinizmu, komunizmu. Pięknie mówiła o Nim, o planowanej (okazało się, że tylko przez nią) wspólnej przyszłości. Niewiele przeczytałem w życiu biografii. Ta mnie urzekła. Do książek pani Agaty Tuszyńskiej na pewno wrócę. [mareksal, lubimyczytac.pl] Przepiękna książka. Nie umiałam się od niej oderwać. Jest w niej magnetyzm. Klimat i finezja. Książka o niezrozumieniu, tęsknocie, żalu, samotności, miłości. Książka o Sztuce i Geniuszu. Ale głównie o Junie - o muzie. Jestem zachwycona i oczarowana. Polecam. [cymelium, lubimyczytac.pl] Nota: przytoczone powyżej opinie są cytowane we fragmentach i zostały poddane redakcji. Na okładce widnieje grafika Bruno Schulza "Undula w nocy"

Narzeczona Schulza. Apokryf

Agata Tuszyńska

19 listopada 1942 roku. Na rynku w Drohobyczu zostaje zastrzelony Bruno Schulz. Kilka lat później Sklepy cynamonowe i Sanatorium pod Klepsydrązdobywają status arcydzieł i rozpoczynają wędrówkę do kanonu światowej literatury. Legenda genialnego artysty zaczyna żyć własnym życiem. Pośmiertnym sukcesom Schulza z pewnego oddalenia przygląda się tajemnicza kobieta To Juna, znana czytelnikom z dedykacji do Sanatorium pod Klepsydrą. Agata Tuszyńska w swojej najnowszej książce proponuje niezwykłą literacką opowieść, w której mieszają się dramatyczne wątki miłości i wojny. Pisarkę zainspirowała tym razem postać Juny, Józefiny Szelińskiej, jedynej kobiety, której Bruno Schulz zaproponował małżeństwo. Józefina Szelińska, Juna, w latach 1933-1937 była narzeczoną Brunona Schulza - genialnego pisarza, malarza, autora "Sklepów cynamonowych" i "Sanatorium pod Klepsydrą". Ukrywała to przez niemal pół wieku. W powojennych ankietach podawała stan cywilny: samotna. Wszystko inne jest grą pamięci i wyobraźni. (fragment książki) Miłość, sztuka, wojna i śmierć. Drohobycz, Warszawa, Gdańsk. Zasłyszane opowieści i nieliczne ślady, na podstawie których Agata Tuszyńska opisuje możliwe dzieje związku dwóch wybitnych osobowości. Dlaczego Schulz nigdy się nie ożenił? Dlaczego to on podpisał się pod polskim tłumaczeniem Procesu Kafki, choć przekładu dokonała Szelińska? Z jakich powodów Juna nie ułożyła sobie życia z innym mężczyzną? Jaki los spotkał Mesjasza, zaginiony rękopis ostatniej powieści Schulza? Piękna opowieść o miłości, stracie i sztuce, która po raz kolejny okazała się potężniejsza niż śmierć.

Żongler. Romain Gary

Agata Tuszyńska

TUSZYŃSKA ŻONGLUJE EMOCJAMI W NAJNOWSZEJ KSIĄŻCE ŻONGLER. ROMAIN GARY Imię: Roman, Romain, Romuszka, Emile. Nazwisko: Kacew, de Kacew, Gari, Gary, Ajar, Sinibaldi, Bogat. Urodzony: w Wilnie, w Kursku, w Moskwie, na rosyjskich stepach, w 1914 roku, w maju, w grudniu, po południu W drodze do ojczyzny, Francji. W taki sposób Agata Tuszyńska, autorka znakomitych biografii Singer. Pejzaże pamięci (1994), Oskarżona: Wiera Gran (2010) i Narzeczona Schulza (2015), rozpoczyna swoją najnowszą książkę Żongler. Romain Gary (19141980) francuski pisarz urodzony w Wilnie, jedyny w historii autor uhonorowany dwukrotnie Nagrodą Goncourtów, dyplomata, scenarzysta, pilot wojenny, podróżnik. Celebryta, który w 1980 roku po błyskotliwej literackiej karierze odebrał sobie życie w wieku 66 lat. Mistyfikator. Wreszcie kuglarz zręcznie żonglujący faktami i zmyśleniami, swoimi i zasłyszanymi historiami, nieustannie tworzący opus magnum: własną biografię (jakby ta autentyczna była nie dość fascynująca). Zadanie uporządkowania tej niezwykłej biografii wydaje się karkołomne. Trudne jest nakreślenie linii oddzielającej to, co przeżyte od tego, co zmyślone. Doświadczenie i wytrawne pióro Agaty Tuszyńskiej wydają się idealne do tej misternej pracy. Autorka stara się odsłonić portrety wielokrotne swojego bohatera, autora wspaniałej Obietnicy poranka. Opowiada o intrygującej i dominującej matce Romaina, Ninie Owczyńskiej, o ich kilkuletnim pobycie w Warszawie w latach dwudziestych, drodze do Nicei, o dwóch burzliwych małżeństwach pisarza (jedno z gwiazdą Hollywoodu, Jean Seberg), karierze artystycznej i pracy w dyplomacji. O jego słabości do pseudonimów, losów równoległych i gry w życiu i przed zachwyconą publicznością a wreszcie o ostatnim, spektakularnym oszustwie. Romain Gary pod pseudonimem Emil Ajar wydał powieść Życie przed sobą, za którą otrzymał po raz drugi Nagrodę Goncourtów, i która doczekała się dwóch świetnych ekranizacji: pierwszej z niezapomnianą Simone Signoret (1977) i drugiej z Sophią Loren (2020) w roli Pani Rosy. Prawdziwą tożsamość autora tej powieści ujawnił Gary dopiero w pożegnalnym liście. Jednym słowem zrobił po prostu wszystko, by zmylić tropy i uprzykrzyć życie biografom. Agata Tuszyńska stawia czoło temu wyzwaniu, docieka prawdy, ale też daje pisarzowi prawo do artystycznej autokreacji. Podejmuje z nim dialog, próbując rozwikłać zagadki żydowskiej tożsamości autora Lęków króla Salomona i własnej. Tuszyńska maluje portret Garyego jaskrawymi barwami, pokazuje, jak jej bohater przekracza graniceartystycznej wolty i człowieczej odpowiedzialności. Żonglerka pozostaje tu niezmiennie metaforą sztuki. Żongler to najdojrzalsza książka Tuszyńskiej. I najbardziej zaskakująca. To Gary o przewrotnej duszy kameleona i Tuszyńska, o jakiej nie mieliśmy pojęcia. Lepiej tego wypowiedzieć nie można napisał Romain Gary w pożegnalnym liście.

Singer. Pejzaże pamięci

Agata Tuszyńska

Odważna i nowatorska biografia, która jest nie tylko historią żydowskiego pisarza, ale również opowieścią o Polsce, z którą Singer czuł się bardzo związany. Isaac Bashevis Singer urodził się w Leoncinie pod Warszawą, zmarł w Miami Beach na Florydzie. Opuścił Polskę w 1935 roku i nigdy do niej nie wrócił. Nigdy też nie przestał o niej pisać, umieszczając panoramę żydowskiego losu w dekoracjach znad Wisły. Pisał w jidysz, w języku przodków, języku duchów i demonów. Uhonorowano go Nagrodą Nobla. [Wydawnictwo Literackie 2023] Autorka tej "więcej niż biografii" mnoży szczegóły krok po kroku pokazując, jak bardzo Singer jest w swej prostocie skomplikowany, jak bardzo jest tym, co pisze. Jednak jego żydowska tożsamość, to, że pisał w jidysz, fakt, że został klasykiem tego języka, miało tak naprawdę znaczenie drugorzędne. Pisarz okazuje się przede wszystkim pisarzem - jego pierwszą ojczyzną zawsze będzie literatura. [Agnieszka Jeżyk, kultura.onet.pl] Piękna biograficzna powieść o Izaaku Singerze, jednocześnie obszernie ukazująca społeczeństwo z czasów, kiedy żył i tworzył. [Zielonapirania, lubimyczytac.pl] Postać noblisty ukazana z różnych perspektyw, wypowiadają się o nim i ci, którzy go cenili, i ci którzy mieli o nim jako człowieku oraz jako twórcy nie najlepsze zdanie. Przepiękny styl narracji, piękna polszczyzna. Ta książka to dla mnie uczta dla ducha. [Wiola, lubimyczytac.pl] Historia rozpoczyna się od ślubu rodziców Singera, poprzez życie w Biłgoraju, Leoncinie, Warszawie, aż do wyjazdu i nowego rozdziału w życiu autora jakim była przeprowadzka do Nowego Jorku. Pokazane są realia polskich przedwojennych sztetl, które w swoich utworach Isaac ukazywał z niezwykłą precyzją. Pierwsze próby literackie, niełatwe życie w cieniu brata, słabość do kobiet, prawdziwy człowiek z krwi i kości. Z drugiej strony talent, artystyczna dusza, upór i wytrwałość w dążeniu do bycia etatowym literatem. Szczęśliwa emigracja przed piekłem wojny i ciężkie początki w nowej rzeczywistości. Autorka analizuje trudne relacje Singera z synem, opisuje dokładny dzień, w którym dowiedzieli się z żoną, że otrzymał Nobla i ostatnie dni życia. Nie ukrywa jego słabych cech, na czele ze skąpstwem. Jeden z rozdziałów poświęcony jest opinii Polaków o Żydach, opracowany na podstawie ankiety przeprowadzonej wśród uczniów warszawskich szkół. W innym autorka relacjonuje rozmowy z ludźmi, którzy pamiętali rodzinę Singerów, ojca rabina i rudowłosego Izaaka. Bardzo dobra i ciekawie napisana książka, nie brak w niej niczego co byłoby jakkolwiek związane z pisarzem. [PolaTola, lubimyczytac.pl] Agata Tuszyńska, oprócz opisu życia Singera, przenosi nas również do Polski przed II wojną światową, sięgając do końca XIX wieku. Ukazuje świat Żydów, ich kulturę oraz stosunki z Polakami. Smutno oddaje te relacje zdanie "Żyli ze sobą 800 lat, ale się nie zżyli". Tytuł książki został doskonale dobrany, bo to faktycznie pejzaże przeszłości. [Iluzja, lubimyczytac.pl] Według Tuszyńskiej to talent i wielkość literackich dokonań sprawiły, że Singer otrzymał literacką nagrodę Nobla. Bowiem w tak trudnym świecie "po Zagładzie", w jakże nieprzychylnej rzeczywistości emigracyjnej, zdobył się na krytykę własnego narodu, obiektywizm. Nie mitologizował Holocaustu, co dla wielu stało się argumentem przeciw pisarstwu autora "Certyfikatu". Ukazywał z pełną konsekwencją wady i zalety członków żydowskiej społeczności, z ich słabościami i namiętnościami, będąc przy tym doskonałym kronikarzem, gawędziarzem i humorystą. [the_book, godsavethebook.pl] Nota: przytoczone powyżej opinie są cytowane we fragmentach i zostały poddane redakcji. Projekt okładki: Marcin Labus