Krytyka metodologiczna w praktyce tworzenia wiedzy

Jacek Piekarski, Danuta Urbaniak-Zając, Sławomir Pasikowski

Publikacja powstała w związku z VII Seminarium Metodologii Pedagogiki Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego, które odbyło się w czerwcu 2018 roku na Wydziale Nauk o Wychowaniu Uniwersytetu Łódzkiego. Jego tematem przewodnim uczyniliśmy krytykę metodologiczną, spostrzegając, że leży ona u podstaw praktyk społecznych zachodzących w środowisku nauki, a także reagując na powszechnie dostrzegany problem, jakim jest słabość czy wręcz zanik krytyki metodologicznej w praktyce życia naukowego. Pytanie - czym jest współcześnie pojmowana krytyka metodologiczna - stanowiło najogólniejsze zagadnienie, na którym zamierzaliśmy oprzeć szczegółowe rozważania i całość dyskusji. Zdawaliśmy sobie sprawę ze złożoności sformułowanego tematu, licząc się z tym, jak kontrowersyjny jest obecnie ogólny wizerunek nauk społecznych - wyobrażenie ich funkcji, społecznego zaangażowania - oraz jak problematyczny staje się status podstawowych kategorii określających właściwości krytycznego myślenia metodologicznego (m.in. rozumienie samej metodologii, praktyki nauki czy jej metody). W przypadku dyscyplin wiedzy traktujących o wychowaniu - kształtowaniu ludzkiej praktyki - przeczuwane i dostrzegane wątpliwości miały i nadal mają szczególnie istotne znaczenie. Redaktorzy

Metodologiczna rekonstrukcja warunków tworzenia wiedzy - wybrane zagadnienia

Danuta Urbaniak-Zając, Jacek Piekarski

Publikacja mieści się w tradycji badań metodologicznych o charakterze krytyczno­konstruktywnym, z nastawieniem na rekonstruowanie praktyk badawczych. [...] Wybrane jej rozdziały są nasycone oryginalnością stawianych tez o charakterze innowacji metodologicznych, w szczególności w odniesieniu do relacji między metodologią normatywną i opisową. [...] Trudno doszukiwać się analogicznych, tak rozbudowanych konstruktów w polskiej i zagranicznej literaturze metodologicznej. Są one wynikiem wielu pomysłów autorskich i wspólnych namysłów, dyskusji i kontrowersji, uwolnienia myślenia metodologicznego od klasycznych ram naukowości. Szczegółowe zagadnienia rzadko są podejmowane w literaturze metodologicznej, tym bardziej zasługują na wyeksponowanie i rozwijanie. [...] Mimo że książka stanowi zestawienie tekstów w większości wcześniej publikowanych, to charakteryzuje je spójność podejścia analityczno-interpretacyjnego, co czyni zeń swoisty „podręcznik” metodologii badań pedagogicznych utrzymanych w paradygmacie konstruktywistycznym. Z recenzji prof. dr. hab. Dariusza Kubinowskiego

Praktyki pedagogiczne w szkole. Projekt i porady metodyczne

Jacek Piekarski, Ewa Cyrańska, Bohdan Cyrański

Książka zawiera rozważania na temat pedagogicznego znaczenia praktyk, sposobu pojmowania wiedzy, procesu kształcenia w trakcie praktyk oraz zasad budowania programu, który traktować można jako proces przyczyniający się do konstruowania wiedzy. Kształcenie to polega na tworzeniu warunków, w których doświadczenia wszystkich uczestników mogą być wykorzystane jako podstawa do kreowania nowej jakości wiedzy i jej twórczego konstruowania. Sposób, w jaki wiedza odnoszona jest do doświadczenia, ma też uzasadnienie w procesie kształcenia osób dorosłych. Uczenie staje się używaniem wiedzy (praktykowaniem) – ugruntowanym w całokształcie doświadczenia. Wśród zasad budowania programu praktyk należy wymienić: zasadę doskonalenia jakości wiedzy i doświadczeń. Zaangażowanie traktuje się jako podstawę i warunek spełnienia innej zasady – atrakcyjności praktyk pedagogicznych. Jakość i atrakcyjność stanowią ważkie reguły o tyle, o ile znajdują one swe potwierdzenie w sposobie organizacji praktyk. Jego celowość – jako regułę uporządkowania czasowego i tematycznego, a także przesłankę włączenia w strukturę treściową całości programu studiów – traktować należy jako kolejną ważną zasadę. Wiąże się ona częściowo z charakterem uporządkowania tematycznego, na którym opierają się aktualna konstrukcja programów studiów, a także rozwiązania formalno-organizacyjne. Praktyki studenckie mogą być pojmowane jako dziedzina wspólnego, twórczego używania wiedzy w jej sensownym, pozytywnym kształtowaniu.  

Wiarygodność akademicka w edukacyjnych praktykach

Jacek Piekarski, Danuta Urbaniak-Zając

W prezentowanej publikacji autorzy spoglądają w przeszłość uniwersytetu, by zadać również pytania o współczesny sens podejmowanych wcześniej zobowiązań i sposób wywiązywania się z nich. Zajmują się kwestią różnic dyscyplinarnego podejścia do rzeczywistości i postulują, by różnice te traktować jako drugoplanowe wobec wagi wspólnego zadania, jakim jest pomyślne kształcenie-wychowanie. Proponują „wspólnotę myśli”, przeciwstawioną „wspólnocie instytucjonalnej”, i to z nią wiążą nadzieje na pozytywne zmiany w edukacyjnej praktyce. Drugi zasadniczy temat podejmowany w książce to pytanie o wiarygodność. Autorów interesuje społeczny i kulturowy kontekst kultury akademickiej, która jest, ich zdaniem, w dużej mierze kulturą racjonalizowania niepewności dotyczącej wiedzy, radzenia sobie z jej różnorodnymi odmianami. Podkreślają, że rozwiązywanie dylematów w tym zakresie ma sens egzystencjalny i wpływa na praktykę społeczną. Odnoszą się do zgłaszanych współcześnie wątpliwości dotyczących kultury akademickiej i jej wiarygodności, które sprawiają, że często mówi się już nawet o „zagubieniu” - wskazują na trudności w udzieleniu odpowiedzi na zasadnicze pytania: czym jest nauka, uniwersytet, dyscyplina wiedzy, czy też kim się jest osobiście jako jej zaangażowany uczestnik.