Dramat Juliusza Słowackiego nawiązujący do wydarzeń konfederacji barskiej, z których autor wysnuwa wnioski historiozoficzne dotyczące dziejów narodu polskiego. Osią fabuły jest bunt chłopstwa ukraińskiego przeciw szlachcie polskiej i polskiemu klerowi, zwany koliszczyzną. Sprowokowany prawdopodobnie przez Rosję odznaczał się wyjątkowym okrucieństwem.