E-book details

Śląsk Cieszyński: obrazy przeszłości a tożsamość miejsc i ludzi

Śląsk Cieszyński: obrazy przeszłości a tożsamość miejsc i ludzi

Grzegorz Studnicki

Ebook
Celem niniejszej publikacji jest ukazanie przeszłości, dziedzictwa i tradycji Śląska Cieszyńskiego jako źródeł współczesnej tożsamości jego mieszkańców budowanej w oparciu o pamięć historyczną, indywidualną i zbiorową – funkcjonujących w różnych społeczno-kulturowych kontekstach i wykorzystywanych w różnych obszarach życia społecznego. Autor śledzi przejawy odwoływania się do szeroko rozumianej przeszłości i tradycji Śląska Cieszyńskiego, a zwłaszcza działania podejmowane przez mieszkańców tego regionu w celu zachowania własnego dziedzictwa i zaprezentowania go innym bądź przekazania następnym pokoleniom. Choć działania te przybierają rozmaite formy i odbywają się w wielu miejscach, a ich adresatami są zarówno „tutejsi”, jak i „przyjezdni”, to niewątpliwie współtworzą one dyskurs zbudowany wokół tego regionu. Można je postrzegać jako współczesny przejaw regionalizmu, zestaw praktyk służących wytwarzaniu i podtrzymywaniu tożsamości kulturowej mieszkańców Śląska Cieszyńskiego, które ostatecznie mają stworzyć społeczno-kulturowy obraz regionu odróżniający go od wszystkich miejsc leżących poza jego granicami. Można je również widzieć jako ilustrację ogólniejszych mechanizmów towarzyszących kulturze pamięci oraz form, jakie przyjmują w regionie zróżnicowanym wyznaniowo i mającym cechy pogranicza.

Spis treści

 

Wprowadzenie / 9

 

Zarys problematyki badawczej i związanych z nią zagadnień

 

Tożsamość – pamięć – zbiorowość / 15

Tożsamość indywidualna i społeczna / 15

Tożsamość a pamięć / 20

Pamięć a historia / 25

Tożsamość a tradycja / 32

Tożsamość a przestrzeń / 42

 

Źródła i procedury badawcze / 45

Perspektywa badawcza / 46

Charakterystyka badań i materiału badawczego / 52

 

Obszar badawczy w ujęciu historycznym – kwestie narodowościowe, kulturowe i wyznaniowe

 

Charakterystyka badanego obszaru / 63

 

Rys historyczny / 68

 

Uwarunkowania kulturowo-społeczne / 87

 

Uwarunkowania narodowo-wyznaniowe / 92

 

Tradycja i pamięć minionego w działaniu

 

Podmiot wobec przeszłości / 105

Dokumentowanie przeszłości a zmieniający się kontekst społeczno-kulturowy / 110

Stowarzyszenia w służbie pamięci o przeszłości regionu / 114

Cele edukacji regionalnej a przeszkody w ich osiąganiu / 119

Promowanie regionu w instytucjach szkolnych i placówkach edukacyjnych / 125

  • Szkolne izby regionalne / 125
  • Scenariusze edukacji regionalnej / 127
  • Szkolne zespoły folklorystyczne i programy artystyczne / 129



Kilka słów o konkursach / 132

Materiały promocyjne dla dzieci i młodzieży / 140

 

Wybrane współczesne strategie odwoływania się do przeszłości Śląska Cieszyńskiego / 142

Przywracanie pamięci i strategie odróżniające / 146

  • Ślady „innego” / 146
  • Mieć coś specyficznego… / 151



Gry miejskie, widowiska historyczne, wizualizacje przeszłości… / 155

Rekonstrukcje historyczne / 163

  • Odtwarzanie minionych epok / 173
  • Folkloryzm, czyli folklor odtwarzany / 177
  • Ludowość i zabawa / 184



Między estetyką, instytucjonalizacją a utowarowieniem tradycji / 189

Tradycja dofinansowana / 197

Góralskość odgrywana i sponsorowana / 202

Kulinaria – tożsamość od kuchni / 208

 

Przeżywanie wspólnoty / 216

Spotkania, zjazdy i genealogie / 216

Stowarzyszenia uhistoryczniane / 219

Bycie tu stela i nie stela / 227

Budowanie wspólnoty pamięci / 238

 

Mówiąc o miejscu, jego przeszłości i tożsamości

 

Kultura historyczna a kultura pamięci / 243

 

Kalendarze regionalne Śląska Cieszyńskiego / 246

 

Muzealizacja – narracja – tożsamość / 255

 

Kalendarze a palimpsestowy charakter miejsc / 261

 

Miejsce pamięci i tożsamości w wirtualnej rzeczywistości / 270

 

Między tym, co „nasze”, a atrakcją turystyczną

 

Śląskocieszyńska turystyka / 279

 

Semiofory – nostalgiczne depozytariusze przeszłości / 288

 

Przeszłość zmuzealizowana / 296

 

Rekonstrukcja i rywalizacja / 309

 

Dziedzictwo jako inwestycja i atrakcja / 318

 

„Nieprofesjonalne” miejsca pamięci – ludzie, przestrzeń, opowieści / 325

 

Przeszłość w spojrzeniu „innego” / 332

 

O izbach regionalnych i muzeach Śląska Cieszyńskiego / 336

 

Znaczenie miejsc pamięci / 347

 

Pamięć zbiorowa – różnica – konflikt

 

Wojna na pomniki / 353

Pomnik jako znak / 354

Figury niezgody / 360

Wyznaczanie granic – „Ślązaczka” i Masaryk / 367

Historie w opozycji – spór o Šnejdárka / 381

  • Różne wspólnoty, różne obrazy / 382
  • Przeszłość, która dzieli / 386
  • Walka na (narodowe) argumenty / 389
  • Dwie wizje historii – dwie narracje / 405



Mapa jako nośnik pamięci w kontekście wojny na pomniki / 416

 

Inne kwestie sporne / 424

Spięcia o podłożu religijnym i światopoglądowym / 424

Mit cesarza / 443

Odczytania PRL / 446

Wokół Podbeskidzia / 451

Przestrzeń przemilczenia / 462

Walka o współczesny obraz pamięci / 473

 

Zakończenie / 481

 

Wykaz wybranych muzeów, izb pamięci, izb regionalnych prywatnych oraz zakładanych przez organizacje pozarządowe / 485

 

Wykaz najczęściej stosowanych skrótów / 491

Objaśnienie skrótów stosowanych w zapisie wywiadów / 491

 

Bibliografia / 493

Publikacje książkowe i artykuły w czasopismach / 493

Publikacje elektroniczne / 516

 

Shrnutí / 537

Summary / 541

  • Title: Śląsk Cieszyński: obrazy przeszłości a tożsamość miejsc i ludzi
  • Author: Grzegorz Studnicki
  • ISBN: 978-8-3801-2782-1, 9788380127821
  • Date of issue: 2016-01-27
  • Format: Ebook
  • Item ID: e_1p6x
  • Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego