Wacław i Filip Barcikowscy to bracia, którym przyszło żyć w drugiej połowie dziewiętnastego wieku. Pierwszy z nich, mimo obaw matki i babci przed jego wynarodowieniem, zostaje wysłany na naukę do petersburskiego gimnazjum. Ma zdobyć wykształcenie, by polepszyć warunki życia. Niestety szybko spełnia się czarny sen opiekunek. Chłopak przesiąka antypolskimi hasłami i rosyjską propagandą sukcesu. Zostając sługą rządu rosyjskiego, pnie się po kolejnych szczeblach kariery, a także żeni z piękną Rosjanką. Wspólnie wychowują dzieci w duchu rosyjskiej propagandy. Życie drugiego brata przebiega inaczej. Filip zostaje na gospodarstwie i mimo braku wykształcenia to właśnie on stanowi podporę rodziny i jest piewcą patriotycznych wartości.

Powieść Rodziewiczówny pokazuje, jak trudna i niejednoznaczna była droga do zachowania polskości i wiary w czasach zaborów.