E-book details

SZUKAJĄC NAUCZYCIELA I MISTRZA. Studenci psychologii w drodze do spełnienia marzeń zawodowych

SZUKAJĄC NAUCZYCIELA I MISTRZA. Studenci psychologii w drodze do spełnienia marzeń zawodowych

Zbigniew B. Gaś, Anna Mazur

Ebook

Czasy, w jakich przyszło nam żyć, niosą ze sobą szereg wyzwań, na które różni ludzie w różny sposób próbują odpowiedzieć - poszukując wiedzy, nabywając umiejętności i rozwijając kompetencje, jakie daje psychologia. Ludzie ci to populacja niezwykle zróżnicowana: obserwujemy wśród nich zarówno domorosłych mistrzów manipulacji - dla których psychologia jest arsenałem broni przeciwko człowiekowi, umożliwiającym stosowanie różnych form przemocy i wykorzystywanie innych według własnych potrzeb; jak i dojrzałych specjalistów, dla których psychologia jest zasobem wiedzy i umiejętności, pozwalającym kompetentnie wspierać drugiego człowieka w rozwijaniu siebie, radzeniu sobie z wyzwaniami i budowaniu bezpiecznego społeczeństwa. I jedni, i drudzy najczęściej spotykają się ze sobą i z psychologią w różnorodnych sytuacjach edukacyjnych, w których widzą szansę na realizację swoich marzeń i planów. Na szczęście wielu adeptów psychologii trafia w swoich poszukiwaniach na różnorodne uczelnie kształcące psychologów, których liczba wciąż rośnie, a psychologia od lat należy do czołówki wybieranych kierunków studiów
i tendencja ta wcale nie maleje.

Zjawisko to wymaga więc szerszej analizy, która pozwoli je pełniej zrozumieć i uwolnić się od obiegowych opinii na temat psychologii i psychologów, a jednocześnie zwiększać profesjonalizm specjalistów sięgających do zasobów psychologii. W tym nurcie mieści się też niniejsza publikacja, która z jednej strony dostarcza niezbędnej wiedzy psychologicznej, koniecznej do zrozumienia istoty różnorodnego wsparcia psychologicznego, a z drugiej pozwala zidentyfikować te prawidłowości w sformalizowanym procesie kształcenia zawodowego przyszłych psychologów, kształcenia opartego na doskonaleniu siebie i budowaniu profesjonalizmu wyrastającego z wiedzy, kształtującego umiejętności i prowadzącego do konsekwentnego doskonalenia kompetencji zawodowych.
Stawanie się kompetentnym psychologiem jest procesem odwołującym się do szeregu wiodących mechanizmów funkcjonowania i rozwoju człowieka. Często dają się słyszeć opinie, że psycholog to zawód dla każdego - tak, dla każdego, ale nie dla wszystkich. Żeby to zrozumieć, należy wskazać na podstawowe wymiary funkcjonowania człowieka, dzięki którym możliwe jest osobiste doświadczanie i zrozumienie procesu stawania się psychologiem. Liczymy na to, że niniejsza publikacja będzie zarówno źródłem wiedzy psychologicznej opisującej człowieka w drodze do celu, jak
i analizą procesu stawania się specjalistą w tak specyficznej roli zawodowej, jak rola psychologa, a przede wszystkim zachętą do osobistych refleksji dla osób w różny sposób zaangażowanych w promowanie psychologii i wspieranie człowieka.

Książkę rozpoczyna ograniczony przegląd teorii pozwalających zobaczyć z metapoziomu oraz doświadczyć i zrozumieć z poziomu indywidualnego człowieka prawidłowości, jakim podlega proces rozwoju zawodowego psychologa. Skoncentrowano się na pięciu wiodących zagadnieniach.

Ze względu na to, że każdy człowiek personalizuje siebie i swoje zachowania przez koncentracje i opisywanie swoich wiodących cech (w różnych wymiarach czasowych), w pierwszym rozdziale zaprezentowano wybrane psychologiczne koncepcje obrazu siebie. Znajdują się więc w nim: opis koncepcji samoregulacji według Roy'a Baumeistera, teorii "Ja możliwych" według Hazel Markus, teorii ukierunkowań i rozbieżności stanów "Ja" według Tory'ego Higginsa oraz zintegrowane poznawcze ujęcie obrazu Ja.

Opisy, a tym samym obrazy siebie lokalizowane są przede wszystkim w aktualnej perspektywie czasowej, która umożliwia człowiekowi budowanie realnego obrazu siebie jako konsekwencji indywidualnych, osobistych doświadczeń życiowych. Stąd w rozdziale drugim zaprezentowano proces kształtowania się realnego obrazu siebie, w sposób szczególny uwzględniając trzy grupy czynników pełniących wiodącą rolę w procesie kształtowania się "realnego obrazu Ja". Są to: czynniki rozwojowe, czynniki środowiskowe oraz aktywność własna podmiotu.

Człowiek nie stoi jednak w miejscu, lecz przez całe życie znajduje się w procesie zmiany. Doświadcza tego każdy z nas, choć nie wszyscy mają potrzebę analizy tego obszaru. Znajomość i świadomość własnego rozwoju są jednymi z podstawowych obszarów, w jakim klienci psychologa lokalizują własne trudności. To jest dodatkowym uzasadnieniem dla zaangażowania studentów psychologii w poznawanie i wspieranie procesów rozwojowych: własnych i drugiego człowieka. Stąd też w rozdziale trzecim zaprezentowano podstawowe prawidłowości sprawiające, że idealny obraz siebie jest traktowany jako swoisty wzorzec rozwojowy każdego człowieka. Opisano więc proces tworzenia się idealnego obrazu siebie, zaprezentowano komponenty i funkcje
idealnego obrazu siebie oraz ukazano znaczenie idealnego obrazu siebie w procesie samoregulacji.

Jednym z podstawowych aspektów podkreślających wagę idealnego obrazu "Ja" jest idealny obraz roli zawodowej, do której człowiek się przygotowuje lub którą już wykonuje. Pełni on wówczas rolę ważnego czynnika motywacyjnego dla szerokiej gamy zachowań. Przedstawione to jest w rozdziale czwartym, w którym po zasygnalizowaniu znaczenia obrazu roli zawodowej w procesie samoregulacji zaprezentowano bardziej szczegółowo znaczenie obrazu roli zawodowej (zwłaszcza w wersji idealnej i powinnościowej) dla aktywności akademickiej, aktywności prospołecznej oraz aktywności własnej jednostki.

Psycholog to zawód zaufania społecznego, a więc z osobami go wykonującymi wiążą się nie tylko wysokie wymagania kompetencyjne, ale również (a czasem przede wszystkim) wysokie kompetencje etyczne i moralne. Stąd też w rozdziale piątym zaprezentowano kulturowe i zawodowe konteksty obrazu psychologa, a w szczególności percepcję społeczną psychologa i jego pracy oraz predyspozycje indywidualne, kompetencje osobiste i standardy etyczne istotne dla obrazu psychologa w kontekście zawodowym.

Powyższe założenia teoretyczne stały się podstawą programu badawczego, adresowanego do studentów rozpoczynających studia na kierunku psychologia (jednolite studia magisterskie), w którym udział był dobrowolny. Przedmiotem badań były obrazy siebie oraz obraz "idealnego psychologa", a uzyskany materiał badawczy został poddany wielopłaszczyznowym analizom i interpretacjom, ważnym z perspektywy indywidualizacji procesu kształcenia oraz realizacji osobistych planów rozwojowych. W szczególności poszukiwano odpowiedzi na sześć wiodących pytań:
1. Jaki jest początek procesu poszukiwań "Nauczyciela i Mistrza", czyli jak ogół badanych osób rozpoczynających studia widzi siebie, jacy chcieliby być oraz jaki ich zdaniem powinien być "idealny psycholog"?
2. Jaką rolę na tym etapie poszukiwań pełni zmienna płci, tak istotna w dzisiejszym społeczeństwie, a szczególnie ważna w osobistym poczuciu identyfikacji, jakości osobistych percepcji siebie i świata, aż po oczekiwania i preferencje tak w poszukiwaniu pomocy profesjonalnej, jak i w korzystaniu z działań pomocowych?
3. Wiedząc, że każdy z nas w sposób wysoce subiektywny spostrzega siebie i świat, istotne stało się pytanie o to, z czym przychodzą (czyli obrazy siebie) i dokąd zmierzają (czyli idealny obraz roli) osoby o różnym realnym obrazie siebie.
4. Również idealne osobiste wzorce rozwojowe są wysoce zindywidualizowane, a więc ważne staje się pytanie o to, z czym przychodzą (czyli obrazy siebie) i dokąd zmierzają (czyli idealny obraz roli) osoby o różnym idealnym obrazie siebie.
5. I wreszcie obraz "idealnego psychologa", czyli "Nauczyciela i Mistrza", albowiem ideały i powinności różnią ludzi, choć często używane słowa są te same. Stąd też pytanie o to, z czym przychodzą (czyli obrazy siebie) i dokąd zmierzają (czyli idealny obraz roli) osoby o różnym obrazie swojego "Nauczyciela i Mistrza", czyli "idealnego psychologa".
6. W sposób naturalny dopełnieniem powyższych pytań staje się analiza faktów związanych z efektywnością poszukiwania "Nauczyciela i Mistrza", a więc powodzenia w realizacji pierwszego etapu poszukiwań (czyli skutecznego studiowania).

Wprowadzenie......................................................................................................... 9
Rozdział 1. Psychologiczne koncepcje obrazu siebie........................................... 12
1.1. Koncepcja samoregulacji Roy’a Baumeistera...................................................... 12
1.2. Teoria „Ja możliwych” Hazel Markus................................................................... 17
1.3. Teoria ukierunkowań i rozbieżności stanów „Ja” Tory’ego Higginsa............... 22
1.4. Zintegrowane poznawcze ujęcie obrazu „Ja”...................................................... 28
Rozdział 2. Realny obraz siebie jako efekt doświadczeń życiowych.................... 35
2.1. Proces kształtowania się „realnego obrazu Ja”.................................................... 35
2.2. Rola czynników rozwojowych w procesie kształtowania się „realnego
obrazu Ja”................................................................................................................ 40
2.3. Rola czynników środowiskowych w procesie kształtowania się „realnego obrazu Ja”................................................................................................................ 44
2.4. Rola aktywności własnej podmiotu w procesie kształtowania się „realnego obrazu Ja”.............................................................................................. 48
Rozdział 3. Idealny obraz siebie jako wzorzec rozwojowy................................... 53
3.1. Proces kształtowania się „idealnego obrazu Ja”.................................................. 54
3.2. Komponenty „idealnego obrazu Ja”..................................................................... 57
3.3. Funkcje „idealnego obrazu Ja”.............................................................................. 62
3.4. Znaczenie „idealnego obrazu Ja” w procesie samoregulacji............................. 65
Rozdział 4. Obraz roli zawodowej jako czynnik motywacyjny w przygotowywaniu się do zawodu....................................................................... 70
4.1. Znaczenie obrazu roli zawodowej w procesie samoregulacji........................... 70
4.2. Obraz roli zawodowej a aktywność akademicka................................................ 75
4.3. Obraz roli zawodowej a aktywność prospołeczna.............................................. 79
4.4. Obraz roli zawodowej a aktywność własna jednostki........................................ 82
Rozdział 5. Specyfika obrazu psychologa w kontekście kulturowym i zawodowym......................................................................................................... 87
5.1. Obraz psychologa w percepcji społecznej........................................................... 88
5.2. Predyspozycje indywidualne wyznaczające obraz psychologa w kontekście zawodowym.................................................................................... 93
5.3. Kompetencje osobiste wyznaczające obraz psychologa w kontekście zawodowym............................................................................................................ 98
5.4. Standardy etyczne wyznaczające obraz psychologa w kontekście zawodowym.......................................................................................................... 104
Rozdział 6. Specyfika badań własnych.................................................................110
6.1. Idea badań............................................................................................................. 110
6.2. Procedura badawcza............................................................................................. 111
6.3. Kierunki analiz...................................................................................................... 113
Rozdział 7. Początek poszukiwań „nauczyciela i mistrza”, czyli obrazy siebie i „idealnego psychologa” w populacji ogółu badanych.............................115
7.1. Realny obraz siebie ogółu badanych studentów............................................... 115
7.2. Idealny obraz siebie ogółu badanych studentów.............................................. 118
7.3. Obraz „idealnego psychologa” ogółu badanych studentów............................ 118
7.4. Porównania i współzależności między obrazami............................................. 119
Rozdział 8. Podobieństwa i zróżnicowanie związane z płcią, czyli obrazy siebie i „idealnego psychologa” w grupach studentek i studentów.....................124
8.1. Obrazy siebie w grupach różnej płci.................................................................. 124
8.2. Obraz „idealnego psychologa” w grupach różnej płci..................................... 127
8.3. Porównania i współzależności między obrazami............................................. 131
Rozdział 9. Z czym przychodzą i dokąd zmierzają, czyli obrazy siebie i „idealnego psychologa” w grupach studentów o różnym realnym
obrazie siebie........................................................................................................136
9.1. Charakterystyka analizowanych obrazów w grupach studentów o różnym realnym obrazie siebie ...................................................................... 136
9.2. Specyfika kompleksowego funkcjonowania studentów o różnym realnym obrazie siebie......................................................................................... 144
9.3. Porównania i współzależności między obrazami............................................. 150
Rozdział 10. Różne pomysły na własny rozwój, czyli obrazy siebie i „idealnego psychologa” w grupach o różnym idealnym obrazie siebie............160
10.1. Idealny obraz siebie w grupach o różnym idealnym obrazie siebie............. 160
10.2. Realny obraz siebie w grupach o różnym idealnym obrazie siebie.............. 164
10.3. Obraz „idealnego psychologa” w grupach o różnym idealnym obrazie siebie..................................................................................................................... 166
10.4. Porównania i współzależności między obrazami........................................... 177
Rozdział 11. Różne wizje „nauczyciela i mistrza”, czyli obrazy siebie i „idealnego psychologa” w grupach o różnym obrazie „idealnego
psychologa”...........................................................................................................188
11.1. Obraz „idealnego psychologa” w grupach o różnym obrazie „idealnego psychologa”...................................................................................... 188
11.2. Realny obraz siebie w grupach o różnym obrazie „idealnego psychologa”.......................................................................................................... 192
11.3. Idealny obraz siebie w grupach o różnym obrazie „idealnego psychologa”.......................................................................................................... 195
11.4. Porównania i współzależności między obrazami........................................... 205
Rozdział 12. Zamykamy pierwszy etap szukania „nauczyciela i mistrza”, czyli obrazy siebie i „idealnego psychologa” w grupach o różnym
powodzeniu w studiowaniu.................................................................................215
12.1. Realny obraz siebie w grupach o różnym powodzeniu w studiowaniu....... 215
12.2. Idealny obraz siebie w grupach o różnym powodzeniu w studiowaniu...... 221
12.3. Obraz „idealnego psychologa” w grupach o różnym powodzeniu w studiowaniu..................................................................................................... 224
12.4. Porównania i współzależności między obrazami........................................... 227
A co dalej?.............................................................................................................242
Bibliografia ..........................................................................................................243

  • Title: SZUKAJĄC NAUCZYCIELA I MISTRZA. Studenci psychologii w drodze do spełnienia marzeń zawodowych
  • Author: Zbigniew B. Gaś, Anna Mazur
  • ISBN: 978-83-67550-22-2, 9788367550222
  • Date of issue: 2025-03-24
  • Format: Ebook
  • Item ID: e_4ckc
  • Publisher: Lubelska Akademia WSEI