Didaskalia do historii - teatr starożytnej Grecji i jego kontekst polityczny

Olga Śmiechowicz

Klio, muza historii, z impetem wtargnęła na terytorium Melpomene.                                                                                                       P.J. Rhodes   W starożytnej Grecji teatr był pierwszym przejawem kultury masowej. Z opiniotwórczej siły tego medium zdawali sobie sprawę zarówno archonci zezwalający na wystawienia, finansujący je choregowie, jak i sami twórcy. Komediopisarze i tragediopisarze sprawnie manipulowali historiami zaczerpniętymi z mitów, by mówić o aktualnych wydarzeniach rozgrywających się poza sceną Teatru Dionizosa. Ambitny cel, postawiony przez Autorkę, polega na odczytaniu zachowanych dramatów poprzez historyczny i polityczny kontekst ich powstania, co może radykalnie zmienić możliwości interpretacyjne, które dotychczas ograniczano do aspektów estetyczno-literackich.     „Postrzegam książkę pani Śmiechowicz jako ciekawy tekst wpisujący się w nurt badań tych, którzy nierozerwalnie łączą piątowieczną ateńską «culture» z «power»”. Prof. dr hab. Krystyna Bartol   „Otrzymaliśmy szerokie i barwne wprowadzenie do greckiego dramatu. (…) Język harmonijnie łączy naukową erudycję i akademicki warsztat z żywą, wciągającą narracją. (…) Nie tylko nie posiada żadnej konkurencji w dotychczasowych publikacjach polskojęzycznych, ale może spokojnie konkurować z wszystkimi pracami badaczy swojej dziedziny”. Dr hab. Krzysztof Bielawski

Dla szczęścia

Stanisław Przybyszewski

“Dla szczęścia” to utwór Stanisława Przybyszewskiego, polskiego pisarza, poety, dramaturga okresu Młodej Polski. Przybyszewski był skandalistą, przedstawicielem cyganerii krakowskiej i nurtu polskiego dekadentyzmu.   “Dla szczęścia” to wspaniały dramat Stanisława Przybyszewskiego. Jest to jeden z dramatów obok takich dzieł jak Złote runo oraz Goście, które składają się na cykl dramatyczny Taniec miłości i śmierci. Obok samej twórczości rozgłos Przybyszewskiemu przynosiła także atmosfera, jaką wokół siebie wytwarzał. Był uważany za legendarną postać europejskiej bohemy, przez Strindberga nazywany był „genialnym Polakiem”. Przybyszewskiego uważa się za prekursora współczesnego satanizmu intelektualnego.  

Dom otwarty. Komedia w trzech aktach

Michał Bałucki

Dom otwarty to trzyaktowa komedia Michała Bałuckiego, polskiego pisarza i publicysty z okresu pozytywizmu. Zaliczał się on do nurtu tak zwanych przedburzowców przełomu romantyzmu i pozytywizmu. Sztuka opowiada o średnio zamożnej rodzinie mieszczańskiej, która żyje ponad stan i naśladuje styl życia bogaczy. Rodzina postanawia wydać bal, który okazuje się być nieco problematyczny i przysparza wiele komplikacji towarzyskich oraz rodzinnych.

Don Carlos. Infant hiszpański. Poemat dramatyczny

Fryderyk Schiller

Don Carlos to książę austriacki, syn Filipa II. Z powodów politycznych król musi wziąć za żonę wybrankę serca księcia, co skazuje księcia na ogromne cierpienie. Postanawia on wyjechać do Flandrii i dowodzić tamtejszą armią. W dramacie występują postaci historyczne, jednak autor zmienił trochę swojego bohatera, nie czyniąc z niego obłąkanego mężczyzny, lecz idealistę głoszącego liberalne poglądy. Na podstawie dzieła powstało najsłynniejsze libretto do opery Verdiego.

Don Garcja z Nawary

Molier

“Don Garcja z Nawary” to sztuka autorstwa Moliera, wybitnego francuskiego komediopisarza, uznawanego za jednego z najważniejszych daramtopisarzy w dziejach.   Jest to jedna z mniej znanych sztuk tego wspaniałego twórcy teatralnego.  

Dożywocie

Aleksander Fredro

„Dożywocie” to komedia Aleksandra Fredry napisana w latach 1834-1835. Przedstawia pogoń za pieniędzmi prowadzącą do zejścia na niewłaściwą drogę. Sztukę cechuje wartka intryga oraz żywe dialogi. Autor przedstawia Polskę w XIX wieku odwołując się do postaci z epoki szlacheckiej. Komedia zbudowana jest z trzech aktów, pisana wierszem.

Dramaturgia Tadeusza Rittnera - rewizje

Sabina Brzozowska

Tadeusz Rittner długo "czekał" na taką monografistkę. Sabina Brzozowska od pewnego czasu poświęcała swoją uwagę badawczą twórczości tego niedocenionego dramaturga. Monografia Dramaturgia Tadeusza Rittnera - rewizje, efekt jej wielostronnych peregrynacji naukowych, stanowi znakomitą merytorycznie propozycję nowych odczytań dzieł Rittnera, na wielu polach rewidującą niegdysiejsze (obecnie już przestarzałe) ustalenia Zbigniewa Raszewskiego. Książka Brzozowskiej prezentuje bardzo wysoki poziom naukowy, ogromnie dużo wnosi do wiedzy o przedmiocie, ujawnia świetne połączenie kompetencji historycznoliterackich z historycznokulturowymi oraz z wiedzą z dziedziny historii teatru polskiego i obcego, stanowi nadto wzorcowy przykład napisanej mistrzowskim językiem naukowej narracji. Z recenzji prof. dr. hab. Tomasza Sobieraja Sabina Brzozowska - profesor Uniwersytetu Opolskiego, historyczka literatury, autorka monografii Klasycyzm i motywy antyczne w poezji Młodej Polski (2000), Człowiek i historia w dramatach Tadeusza Micińskiego (2009), W zwierciadle idei. Literatura Młodej Polski - konteksty (2018) oraz studiów o literaturze przełomu XIX i XX wieku publikowanych m.in. w "Pamiętniku Literackim", "Pamiętniku Teatralnym", "Tekstach Drugich", "Wielogłosie", a także w tomach zbiorowych i specjalistycznych słownikach. Współautorka opracowania antologii Myśl teatralna doby postyczniowej (2016), współredaktorka kilku monografii zbiorowych. W 2021 roku zorganizowała międzynarodową konferencję "Literatura polska i modernizm austriacki. Inspiracje, powinowactwa, dysonanse (w setną rocznicę śmierci Tadeusza Rittnera)", której pokłosie ukazało się na łamach pisma "Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza" 2021.

Dwaj Frontignacy

Juliusz Verne

“Dwaj Frontignacy” to komedia Juliusza Verne’a, uznanego za jednego z pionierów gatunku science fiction.   “Dwaj Frontignacy” to komedia w trzech aktach. Jest to jeden z nielicznych utworów napisanych przez Juliusza Verne’a specjalnie na scenę teatralną.  

Dwaj panowie z Werony

William Shakespeare

”Dwaj panowie z Werony” to komedia autorstwa Williama Shakespeare’a, napisana na wczesnym etapie jego kariery. Tematem utworu są zależności pomiędzy przyjaźnią pomiędzy dwoma mężczyznami i miłością. Jest to często poruszany temat w dobie renesansu. Stawiano sobie pytanie o to, które z uczuć jest ważniejsze. Wielu wyżej stawiało przyjaźń, gdyż pozbawiona była seksualnych podtekstów.

Dybuk. Czyli Na pograniczu dwóch światów

Szymon An-ski

Dybuk, czyli na pograniczu dwóch światów przedstawia historię nieszczęśliwej miłości Lei i Chonena, który umiera wskutek porażenia nieziemską siłą tuż po tym, gdy dowiaduje się, że jego ukochana ma zostać wydana za kogoś innego. Na weselu Lei wstępuje on w ciało kobiety jako Dybuk. Ojciec dziewczyny, Sender, postanawia odprawić egzorcyzmy, aby wypędzić złego ducha, podczas których dowiaduje się pewnej niesłychanej rzeczy...

Dziady

Adam Mickiewicz

"Dziady" to cykl dramatów romantycznych Adama Mickiewicza publikowany w latach 1823-1860. Składają się na niego cztery luźno powiązane części. Dziady część II – dramat z 1823 roku Dziady część IV – dramat z 1823 roku Dziady część III – dramat z 1832 roku Dziady część I – dramat ogłoszony pośmiertnie w 1860 roku (nieukończony) Oprócz dramatów, w skład II części wchodzi wiersz "Upiór" publikowany początkowo jako osobny utwór, natomiast w skład III części, rozległy "Ustęp" – epicki komentarz ukazujący obraz carskiej Rosji, zakończony słynnym wierszem "Do przyjaciół Moskali". Elementem spajającym te części jest obrzęd dziadów – dokładnie przedstawiony w części II, wspominany przez Gustawa w cz. IV i odbywający się w scenie IX cz. III. W utworze znajdują się liczne wątki autobiograficzne, zawarte są w nim idee romantyzmu, także polskiego, związanego z walką narodowowyzwoleńczą z rosyjskim zaborcą.

Dziewica Orleańska. Tragedia romantyczna w pięciu aktach z prologiem

Fryderyk Schiller

Dziewica Orleańska to dramat pisany wierszem, datowany na rok 1801. Przedstawia historię Joanny dArc, zwanej Dziewicą Orleańską, która jako bardzo młoda kobieta złożyła śluby czystości i wstąpiła do wojska, gdzie zasłynęła walecznością. Po śmierci zaś została kanonizowana przez Kościół katolicki. Autor dramatu zmienia jednak niektóre wątki jej biografii, dodając do nich rozterki miłosne, oraz podaje inne okoliczności śmierci głównej bohaterki.

Dziewiczy wieczór

Gabriela Zapolska

„Dziewiczy wieczór” to jednoaktowa sztuka autorstwa Gabrieli Zapolskiej, jednej z najwybitniejszych przedstawicielek polskiego naturalizmu. Akcja tej sztuki rozgrywa się w wigilię ślubu w zamożnym mieszczańskim domu. Dziecięcy zachwyt nad ślubem jako marzeniem każdej dziewczynki i dziewczyny połączony jest tu z brakiem świadomości jakichkolwiek konsekwencji zamążpójścia. Ślub jest tylko zabawą dla nastoletnich panien młodych. Tylko co potem? Szczególnie jeśli wybranek serca żeni się wyłącznie dla pieniędzy.  

Dzika kaczka

Henryk Ibsen

„Dzika kaczka” to dzieło Henryka Ibsena, norweskiego dramatopisarza, uważanego za czołowego twórcę dramatu modernistycznego. Dramat „Dzika kaczka” jest oceniany jako jedno z najwybitniejszych osiągnięć Ibsena. Dotyka on tematu walki o prawdę oraz porusza rozważania, czy prawda powinna być wartością absolutną. Jest to niesamowite dzieło opowiadające o konsekwencjach zawziętego kierowania się ideą prawdy w społeczeństwie pełnym kłamstw. Utwór ten został uznany przez krytyków za najciekawszy dramat autora, jak i również komedię o tragicznym zakończeniu.

Edyp w Kolonie

Sofokles

Edyp w Kolonie to dramat Sofoklesa, największego obok Ajschylosa i Eurypidesa tragika starożytnej Grecji.   Edyp w Kolonie nazywana jest tragedią władzy i klasyfikowana jako chronologicznie środkowa sztuka z cyklu trzech tragedii tebańskich (Król Edyp, Edyp w Kolonie, Antygona) opartych na mitach o tebańskim rodzie Labdakidów. Utwór jest powszechnie uznawany za arcydzieło dramaturgii światowej.  

Efekt lalki. Lalka jako obraz i rzecz

Radosław Filip Muniak

"Lalki nie cieszą się wielką popularnością w kręgach teoretyków kultury czy estetyków; zamknięte w stereotypach atrapy teatralnej lub zabawki, są w najlepszym wypadku bagatelizowane, a w najgorszym – lekceważone. Nawet w obszarze historii lalkarstwa trudno znaleźć pracę, która wykraczałaby poza traktowanie lalki jako substytutu aktora, suplementu do historii teatru czy narzędzia edukacyjnego. Zamiarem moim jest wyjść poza te schematy, prześledzić sposoby objawiania się lalki w formie obiektu antropomorficznego, jako pewnego fenomenu kulturowego czy „matrycy wyobraźni”, gdzie punktem odniesienia (i wyjścia) nie są cechy gatunkowe, morfologia czy taksonometria, lecz idea „lalki jako modelu”. Pojęcie lalki stosuję raczej jako konstrukt myślowy czy wzór do rozważań nad rodzajem przedmiotów, które cechuje antropomorfizm i możliwość animacji. Poprzez stan zawieszenia między żywym i martwym, ruchem i bezruchem, przedmioty te wywołują niepokojące wrażenie obecności nieobecności, zjawisko, które nazywam „efektem lalki”. - z Wprowadzenia  autora