Mała księga kosmologii

Lyman Page

Wyprawa do granic wszechświata i granic kosmologii W każdej sekundzie z samych krawędzi obserwowalnego wszechświata dociera do nas słabe promieniowanie – relikt burzliwej młodości kosmosu – zwane mikrofalowym promieniowaniem tła. W Małej księdze kosmologii czołowy badacz tego promieniowania Lyman Page zabiera nas w oszałamiającą podróż po naszej obecnej wiedzy o rozmiarach, budowie i początkach uniwersum. Łącząc najnowsze ustalenia kosmologii obserwacyjnej z przystępnie wprowadzanymi koncepcjami fizycznymi, Page wyjaśnia, jak na podstawie drobnych nieregularności mikrofalowego promieniowania tła kosmologom udało się precyzyjnie zrekonstruować historię kosmosu, ustalić jego kształt, skład, strukturę i tempo ekspansji. Z perspektywy tej wiedzy, zebranej w tzw. standardowym modelu kosmologicznym, widać jednak wyraźnie, jak wiele wciąż nie rozumiemy. Docierając do granic kosmologii, Page dobitnie ukazuje, że przed nami jeszcze mnóstwo fascynujących odkryć.

Niebo

Przemysław Rudź

Przyrodnikiem może zostać każdy, kto z błyskiem w oku zafascynowany patrzy na świat jak na wielki i piękny kalejdoskop zdarzeń ofiarowany człowiekowi przez naturę. Jest to tym bardziej wyniosłe, że sam jest jego rozumnym elementem. Tematem przewodnim książki jest niebo rozumiane w szerokim sensie przyrodniczym. Po pierwsze, niebo i zjawiska na nim zachodzące bezpośrednio ponad naszymi głowami, a więc pogoda i klimat, atmosfera ziemska, rodzaje chmur, cyklony tropikalne i tornada. Po drugie, niebo jako odległy świat mgławic, galaktyk, planet, komet i planetoid. Przy okazji tych rozważań pojawiają się też interesujące wątki poboczne, poszerzające treść o zagadnienia dotyczące budowy wewnętrznej Ziemi i jej skomplikowanej historii geologicznej, zmian fauny i flory w odległych epokach, koncepcji antropogenicznych i naturalnych zmian klimatu.

Niedokończona rewolucja Einsteina. W poszukiwaniu tego, co leży poza granicami teorii kwantowej

Lee Smolin

"Niedokończona rewolucja Einsteina" przedstawia nową, brawurową wizję teorii kwantowej. Po raz pierwszy słynny fizyk przyznaje, że ta najbardziej kłopotliwa spośród wszystkich teorii może być niekompletna, co wyjaśniałoby, dlaczego od niemal stu lat nie sposób rozwiązać nękających ją problemów. Przecież teoria kwantowa kwestionuje nasze fundamentalne założenia na temat rzeczywistości. Zdaniem Lee Smolina, mechanika kwantowa wciąż skrywa tajemnice czekające na odkrycie. Jeśli istnieje jakakolwiek szansa na dokończenie rewolucji zapoczątkowanej niemal wiek temu przez Alberta Einsteina, musimy pokładać nadzieję w sięgnięciu poza mechanikę kwantową i znalezieniu teorii, która da nam kompletny opis natury. W "Niedokończonej rewolucji Einsteina" Lee Smolin przybliża nas o krok do rozwiązania jednej z największych naukowych kontrowersji naszych czasów. Lee Smolin jest wybitnym amerykańskim fizykiem teoretykiem. Jego prace wniosły istotny wkład do teorii pętlowej grawitacji kwantowej oraz do poszukiwań teorii wielkiej unifikacji. Jest członkiem założycielem Perimeter Institute for Theoretical Physics, pracuje również na Uniwersytecie Waterloo i Uniwersytecie w Toronto. Autor książek "Kłopoty z fizyką" i "Czas odrodzony".

Nieskończenie wiele wszechświatów. Od Einsteina do nieskończoności

Michał Heller

Co kryje się pod pojęciem wieloświata? Czy nasz wszechświat jest tylko jednym z nieskończenie wielu? Gdzie kończy się nauka, a zaczyna twórcza fantazja? Pytanie o wielość (wszech)światów nie jest nowe, ale we współczesnej fizyce powróciło ze zdwojoną siłą. Od kosmologii przez mechanikę kwantową po teorię strun, uczeni coraz śmielej kreślą obraz rzeczywistości, w której oprócz naszego uniwersum istnieją także inne, równie realne wszechświaty. Czy jednak hipoteza wieloświata mieści się jeszcze w granicach nauk empirycznych? Idąc tropem fizyków i filozofów, a także matematyków i logików, Michał Heller przygląda się „kontrowersyjnemu, ale metafizycznie prowokującemu” pojęciu, a właściwie różnym odmianom pojęcia wieloświata. Jak zauważa, pytanie o realność innych wszechświatów, balansujące na krawędzi metody naukowej, jest jednocześnie pytaniem o tożsamość fizyki.

Obserwatorzy gwiazd. Opowieści o współczesnych astronomach

Emily Levesque

Astronomia kojarzy się z romantycznym zajęciem uprawianym przez marzycieli i nocnych marków, odzianych w białe fartuchy, wpatrujących się w niebo przez ogromny teleskop. Nic bardziej mylnego, śmieje się Emily Levesque, autorka reportażu Obserwatorzy gwiazd. Każdy astronom musi mieć żyłkę awanturnika, determinację prawdziwego odkrywcy, stalowe nerwy i refleks samuraja. Przyda się także szczypta dobrego humoru i odrobina szaleństwa. Astronomowie podróżują do stratosfery i na biegun południowy, stawiają czoła niedźwiedziom polarnym i uzbrojonym ludziom, a nawet giną w pogoni za kilkoma cennymi promieniami światła. Zasypiają obok gigantycznych pająków i z drżeniem nasłuchują niepokojących skrzypień obracającego się teleskopu. Oby tylko nic się nie zepsuło! Mimo wszystko (a może właśnie dlatego) Emily Levesque nigdy nie żałowała decyzji o poświęceniu życia astronomii. Nocne niebo zawsze urzekało ją pięknem i tajemniczością, więc każda chwila spędzona w obserwatorium to wspaniała przygoda.

Oko na niebie. Historia Teleskopu Kosmicznego Hubble'a

Wojciech Usarzewicz

Teleskop Kosmiczny Hubble'a jest jednym z największych osiągnięć technologicznych XX wieku, zwłaszcza w kategorii instrumentów naukowych. Obecny na orbicie od kwietnia 1990 roku, pomaga naukowcom z całego świata w dokonywaniu rewolucji w naszym postrzeganiu otaczającego nas Wszechświata. To Hubble pomógł poznać wiek Wszechświata; to Hubble odkrył czarne dziury w sercach odległych galaktyk i to Hubble pomógł w rozwinięciu naszej wiedzy o ciemnej materii. Ale teleskop Hubble'a to nie tylko jego odkrycia. To w dużej mierze ludzie, którzy zbudowali to orbitalne obserwatorium. To również historia odwagi i pomysłowości, która umożliwiła ratunek HST na orbicie, jak również opowieść o problemach NASA, które na przestrzeni 40 lat niejednokrotnie doprowadziły do tragedii. „Oko na niebie” to historia Teleskopu Kosmicznego Hubble'a, od momentu zrodzenia idei, przez jego wielkie odkrycia i misje serwisowe, aż po plany na przyszłość. Dzięki książce tej dowiesz się: Dzięki komu powstał ten zaawansowany teleskop orbitalny; Co doprowadziło do słynnej wady jego głównego zwierciadła; Jak wyglądały walki o sfinansowanie teleskopu wkrótce po wojnie w Wietnamie; Jakich największych odkryć dokonano przy pomocy HST; Kto zarządza teleskopem i jak wygląda dostęp do danych; I wiele więcej... Zanurz się w historii najsłynniejszego teleskopu świata!  

Planetoidy w świetle współczesnych koncepcji filozoficznych. Studia z epistemologii historycznej

Zenon E. Roskal

Planetoidy to jeden z głównych celów badawczych astronomii planetarnej, ale zarazem terra incognita w filozofii. Poznaniu naukowemu tych obiektów praktycznie nie towarzyszy refleksja filozoficzna. Tymczasem jest wiele problemów, które z powodzeniem mogłyby być eksplorowane nie tylko przez filozofię nauki czy metodologię poznania naukowego, ale także przez filozofię języka czy ontologię przyrodniczą. W niniejszej pracy, z pespektywy poznawczej epistemologii historycznej, podejmowane są takie zadania jak precyzacja pojęcia śmiałej hipotezy czy poszukiwanie adekwatnego ujęcia klasycznej problematyki indywiduów na gruncie praktyki badawczej astronomii planetarnej. Głównym problemem analizowanym w niniejszej pracy jest zagadnienie synchronicznej i diachronicznej identyczności planetoid. Nadrzędnym celem jest jednak ukazanie (potencjalnej) roli filozofii w lepszym (rozumiejącym) uchwyceniu historycznego i współczesnego poznania naukowego, a także w dostarczaniu nauce narzędzi służących do precyzacji stosowanego w nauce aparatu konceptualnego.  „Przedstawioną do recenzji pracę uważam za znakomitą. Pomimo pozornie bardzo wąskiego i specjalistycznego tematu praca jest godna polecenia wszystkim zainteresowanym metodologią naukową, filozofią nauki i historią badań astronomicznych. W polskojęzycznej literaturze specjalistycznej brakowało dotychczas porównywalnych pozycji”. dr Waldemar Ogłoza „Książka Zenona Roskala to znakomity przykład zastosowania koncepcji z dziedziny filozofii nauki oraz metodologii nauk do badań dotyczących natury i rozwoju szczegółowych koncepcji z zakresu nauk przyrodniczych”. prof. dr hab. Damian Leszczyński Prof. dr hab. Zenon E. Roskal jest pracownikiem Katedry Filozofii Przyrody i Nauk Przyrodniczych na Wydziale Filozofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. W swojej pracy naukowej podejmuje problematykę z zakresu filozofii i historii nauki (astronomia planetarna) oraz epistemologii historycznej. Jest autorem licznych artykułów naukowych oraz monografii. Wydał m.in. Kosmos chtoniczny. Historyczny rozwój monistycznej interpretacji kosmosu (Lublin: Wydawnictwo KUL 2012, ss. 307) oraz Astronomia matematyczna w nauce greckiej. Metodologiczne studium historyczno-przyrodnicze (Lublin: RW KUL 2002, ss. 228).

Podstawy. Dziesięć kluczy do rzeczywistości

Frank Wilczek

Ta książka opowiada o podstawowych prawdach, które odkrywamy, badając naszą rzeczywistość. I o tym, co się za nimi kryje, bo fakty, opisujące, jak działa Wszechświat - i nasz rozum, dzięki któremu potrafimy je poznać - to jeszcze nie wszystko. Największe umysły w historii, ludzie tacy jak Galileusz, Johannes Kepler, Isaac Newton, Michael Faraday, James Clerk Maxwell uważali, że przez badanie świata zbliżają się do Boga. Czy badania naukowe mogą doprowadzić nas do odpowiedzi na fundamentalne pytania o cel i sens? Duch gigantów nauki unosi się nad książką noblisty Franka Wilczka, który odrzuca wszystkie dogmaty i w poszukiwaniu odpowiedzi na fundamentalne, ostateczne pytania sięga do podstawowych zasad rządzących naszą rzeczywistością. Klarowna, pasjonująca opowieść o podstawach, które Wilczek nazywa "najważniejszym przesłaniem współczesnej fizyki". I nie ma na myśli jedynie faktów opisujących, jak działa świat, ale także sposób myślenia, który doprowadził do ich odkrycia. "Scientific American" "Podstawy" są wciągającą opowieścią o tym, jak ludzkość odkrywała rzeczywistość, relacjonowaną przez jednego z głównych uczestników najnowszych wydarzeń stanowiących część tej historii. Wilczek najtrudniejsze nawet zagadnienia omawia z rzadko spotykaną przejrzystością. "Science News" Frank Wilczek nieustannie odkrywa nowe sposoby prezentowania ważnych idei, dzięki czemu możemy lepiej zrozumieć, co one oznaczają. "Physics World" To jest książka o ważnych ideach, a nie o przemijających modach. Prezentuje głębokie zasady, a nie suche fakty. Stanowi rzadką okazję do zajrzenia w głąb umysłu jednego z czołowych fizyków świata. Sean Carroll, autor książek "Coś głęboko ukrytego" i "Cząstka na końcu Wszechświata" Pod niezrozumiałym chaosem otaczającego nas świata znajduje się niewidoczne królestwo subtelnego matematycznego piękna, fundament podstawowych zasad, z którego wywodzi się cała natura. Niewielu żyjących uczonych osiągnęło więcej niż Frank Wilczek, który przyczynił się do poznania tej głęboko ukrytej warstwy istnienia. Wilczek zabiera nas w zapierającą dech w piersiach podróż do granic fizyki, uświadamiając nam jednocześnie, że możliwość dostrzeżenia podstaw rzeczywistości stanowi ogromny zaszczyt i wielki przywilej rodzaju ludzkiego. Paul Davies, autor książek "Milczenie gwiazd" i "Kosmiczna wygrana" Frank Wilczek otrzymał w 2004 roku Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki. Jest profesorem fizyki w Massachusetts Institute of Technology, a także profesorem na Uniwersytecie Stanu Arizona i Uniwersytecie Sztokholmskim. Zdobył wiele nagród, zarówno za prace naukowe, jak i publikacje przeznaczone dla szerszego kręgu odbiorców. Jest autorem m.in. książek "Piękne pytanie" i "Lekkość bytu", a także setek artykułów w czołowych czasopismach naukowych. W dzienniku "Wall Street Journal" regularnie ukazują się jego felietony w rubryce zatytułowanej "Wszechświat Wilczka".