"Studia Etnologiczne i Antropologiczne" 2017. T. 17

red. Maciej Kurcz, Magdalena Szalbot

Tom rozpoczynają artykuły z zakresu szeroko rozumianej ekologii kulturowej. To nie przypadek. Cieszyński ośrodek etnologii i antropologii kulturowej zajmuje się tą problematyką od wielu lat, a w ostatnim czasie, na tej podstawie, utworzono na studiach II stopnia nową specjalność. Ekologia to jednak nie wszystko. W tomie są także artykuły, które – co nas szczególnie cieszy – ukierunkowane są na Afrykę. To kontynent, który za sprawą zarówno wyjątkowości, jak i uniwersalności swych problemów skupia na sobie coraz większą uwagę badaczy. Widać to także w naszym czasopiśmie. W części Spojrzenie na Afrykę znajdziecie Państwo, między innymi, informacje o bolączkach edukacji wśród społeczności postpasterskich, konsekwencjach i specyfice globalizacji i konsumeryzmu afrykańskiego, dyskursie kolonialnym i jego współczesnych reminiscencjach czy percepcji czasu. Wszystko to zostało ukazane w oryginalnych pracach badawczych. Numer zamykają teksty, których spinającą klamrą jest typowo antropologiczne spojrzenie (lub, jak kto woli, Antropologiczne konteksty kultury).   /fragment – od redakcji, M. Kurcz, M. Szalbot/

Synanthropisation of forest and shrub communities in the Upper Vistula River Valley (Oświęcim Basin, Northern Prykarpattia)

Michał Romańczyk, Zbigniew Wilczek, Agnieszka Kompała-Bąba, Wojciech Bąba

W pracy zaprezentowano wyniki badań fitosocjologicznych mających na celu określenie naturalności roślinności leśnej i zaroślowej Doliny Górnej Wisły w oparciu o zmodyfikowany system form i faz degeneracji. Ocenę synantropizacji zbiorowisk wykonano poprzez: określenie udziału ilościowego i jakościowego antropofitów (archeofity, kenofity oraz niezadomowione diafity) w fitocenozach tych zbiorowisk oraz przedstawienie zmian w ich strukturze przejawiających się różnymi formami degeneracji. Ponadto analizie poddano grupę gatunków starych lasów liściastych w celu oceny naturalności lasów oraz weryfikacji hipotezy o zajmowaniu przez nie dawnych, historycznych już lokalizacji. Zestawiono również wyniki dotyczące udziału antropofitów oraz gatunków starych lasów w wyróżnionych kategoriach krajobrazowych roślinności (kompleksy leśne, wyspy leśne, zakrzewienia). Roślinność leśna i zaroślowa, ze względu na długotrwałość i intensywność oddziaływań antropogenicznych (osadnictwo, przemysł, rolnictwo, gospodarka stawowa), w znacznej mierze odbiega od potencjalnej roślinności naturalnej. W przypadku najlepiej zachowanych kompleksów leśnych zaproponowano utworzenie nowych form ochrony przyrody. Stwarzają one możliwość ograniczenia bezpośredniej presji antropogenicznej i umożliwiają przebieg spontanicznych procesów regeneracyjnych. Praca adresowana jest do ekologów lasu, leśników oraz służb ochrony przyrody zajmujących się powoływaniem nowych form ochrony przyrody i monitoringiem przyrodniczym, a także architektów krajobrazu oraz urzędników odpowiedzialnych za ochronę przyrody i środowiska. Wersja elektroniczna nie zawiera płyty CD

Świat, który nadchodzi. Jak wielka wędrówka przyrody wpływa na nasze życie

Benjamin von Brackel

Rozpoczęła się kolejna wielka wędrówka gatunków. Strefy klimatyczne zaczęły się przesuwać z równika w kierunku obu biegunów. Zwierzęta i rośliny wyruszają więc w drogę w poszukiwaniu lepszych warunków do życia. Nadchodzi całkiem nowy świat. A co będzie z nami? My, ludzie, mamy większe możliwości adaptacji niż pozostałe gatunki. Możemy wycofać się do klimatyzowanych domów, uprawiać rośliny odporne na wysokie temperatury i opracowywać zaawansowane systemy nawadniania szklarni. Potrafimy przemieszczać się na duże odległości w krótkim czasie. Wiemy też dokładnie, dokąd się udać, aby znaleźć chłodniejsze obszary na wyższych szerokościach geograficznych, gdzie będziemy mogli rozpocząć nowe życie. Benjamin von Brackel nie bez przyczyny zaczyna swoją opowieść od trzepotu skrzydeł niewielkiego górskiego motyla. Ten dźwięk odbija się zwielokrotnionym echem i wraca w postaci wielkich pytań o przyszłość naszego świata.

Terminołogijata na Ewropejskija syjuz. Sypostawka na byłgarskata, gryckata, połskata i anglijskata terminołogija na prawoto na okołnata sreda / Terminologia Unii Europejskiej. Konfrontacja bułgarskiej, greckiej, polskiej i angielskiej terminologii

Iliana Genew-Puhalewa

Терминологията на Европейския съюз. Съпоставка на българската, гръцката, полската и английската терминология на правото на околната среда / Terminologia Unii Europejskiej. Konfrontacja bułgarskiej, greckiej, polskiej i angielskiej terminologii w zakresie prawa środowiska   Monografia stanowi próbę spenetrowania aktualnego stanu terminologii, używanej w aktach prawnych UE. Badania zostały oparte na materiale z wybranej dziedziny, a mianowicie środowiska, w czterech wersjach językowych prawa UE, to jest w języku bułgarskim, greckim, polskim i angielskim. Taka kolejność języków w tytule wiąże się z wyborem bułgarszczyzny jako języka ojczystego autorki na metajęzyk opisu, natomiast język angielski został wymieniony na końcu z uwagi na jego rolę — nie zawsze, ale w wielu sytuacjach — faktycznego tertium comparationis badania konfrontatywnego.

The biology and ecology of "Betula pendula" Roth on post-industrial waste dumping grounds: the variability range of life history traits

Izabella Franiel

Celem pracy była ocena właściwości populacji B. pendula rosnącej w warunkach zróżnicowanej antropopresji z uwagi na: wybrane cechy life history (np.: parametry wielkości, biomasy osobników, ocena płodności osobników), określenie kondycji osobników brzozy, ocenę czynników abiotycznych i biotycznych odpowiedzialnych za rozmieszczenie siewek w przestrzeni. Do badań wybrano brzozę brodawkowatą gatunek siedliskotwórczy o szerokiej skali ekologicznej, odporny na zanieczyszczenia środowiska. Badania prowadzono w latach 2005–2008 oraz 2009–2010 na 4 powierzchniach badawczych różniących się stopniem antropopresji.   Wyniki prezentowanej pracy mogą stanowić nowe źródło wiedzy na temat sposobu kształtowania się pokrywy roślinnej, która zasiedla zdegradowane tereny nieużytków poprzemysłowych. Tylko rezultaty długoterminowych badań nad procesami zasiedlania przez poszczególne gatunki zwałów poprzemysłowych mogą ułatwić prace planistyczne związane z rekultywacją i zagospodarowaniem takich obiektów.

The Ecological Role of Abandoned Agricultural Lands in Buffer Zones Around Landscape Parks in the Łódź Voivodeship

Stanisław Krysiak, Jolanta Adamczyk

The publication presents an evaluation of the ecological role of abandoned agricultural lands which exist around the seven landscape parks in the Łódź Voivodeship. In thirty-nine land abandonment study plots, arranged into thirteen groups, agrophysical and agrochemical analyses were conducted as well as phytosociological and mycological inventorying, in order to determine the relationships between the vegetation and macromycetes fungi and the abiotic features of the natural environment. The role of geocomplex potential, the influence of adjacent urbanised areas and the development of touristic functions in rural areas were demonstrated in the spatial pattern of abandoned lands. The research revealed a high diversity of vegetation, flora and macromycetes fungi, vulnerability to the impact from the neighbouring habitats and the importance of abandoned lands as refugia of species which enrich the biodiversity. At the same time, attention was drawn to invasive plant species of non-native origin, which may pose a threat to the natural phytocoenoses of protected areas.  

The upland mixed fir coniferous forest

Alicja Barć, Andrzej Brzeg, Aldona K. Uziębło, Stanisław Wika

Monografia stanowi wieloaspektowe studium badawcze obejmujące zagadnienia rozmieszczenia, warunków występowania, zmienności, tendencji rozwojowych oraz zagrożeń wyżynnego jodłowego boru mieszanego; cennego, endemicznego zbiorowiska leśnego o ograniczonym na terenie Polski zasięgu. Opracowanie zawiera obszerny przegląd literatury związanej z omawianą tematyką, bogato udokumentowaną geobotaniczną charakterystykę płatów omawianego zbiorowiska na terenie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej  oraz analizę procesów regeneracji drzewostanu jodłowego. Szczególnie cennym elementem pracy są wskazania ochronne zredagowane dla fitocenoz jedlin reprezentujących różne stopnie zachowania i degeneracji. Publikacja jest adresowana do fitosocjologów, leśników, ekologów, fitogeografów i siedliskoznawców. Może stanowić również źródło cennych informacji dla specjalistów przygotowujących plany ochrony (dla rezerwatów, parków narodowych, parków krajobrazowych, obszarów Natura 2000), opracowania ekofizjograficzne i prognozy do planów zagospodarowania przestrzennego, jak również raporty o oddziaływaniu inwestycji na środowisko. Zespół w składzie: dr Alicja Barć, dr hab. prof. nadzw. UAM Andrzej Brzeg, dr hab. Aldona K. Uziębło, prof. dr hab. Stanisław Wika został uhonorowany Medalem im. Profesora Zygmunta Czubińskiego za monografię: “The upland mixed fir coniferous forest Abietetum albae Dziubałtowski 1928 in the central part of the Cracow-Częstochowa Upland – differentiation, regional specificity, structure, dynamics and maintenance”, wydaną przez Wydawnictwo UŚ w Katowicach. Medal zostanie wręczony na posiedzeniu plenarnym na najbliższym Ogólnopolskim Zjeździe PTB w Lublinie, który odbędzie się w dniach: 27.06.2016–3.07.2016.   Medal im. Profesora Zygmunta Czubińskiego – jest wyróżnieniem honorowym, przyznawanym za wybitne prace naukowe mające charakter regionalnych monografii geobotanicznych, których podstawą jest oryginalna koncepcja naukowa. Kapituła, która składa się z 7 osób nadaje Medal raz na 3 lata. Wraz z medalem wręczany jest dyplom. Medal został ustanowiony w 2000 roku podczas Walnego Zebrania Członków Oddziału Poznańskiego Polskiego Towarzystwa Botanicznego. Jego Pomysłodawcą był prof. Janusz Bogdan Faliński. Po raz pierwszy wyróżnienia wręczono w 2001 roku na Ogólnopolskim Zjeździe PTB w Poznaniu.  

Water Supply and Wastewater Disposal

Henryk Sobczuk, Beata Kowalska (red.)

Zaopatrzenie w wodę i odprowadzanie ścieków.  

Wybrane problemy związane z realizacją systemów wykorzystujących zieloną energię

Elżbieta Gołąbeska, Aldona Harasimowicz

Problematyka monografii dotyczy zastosowania odnawialnych źródeł energii w gospodarce nieruchomościami mieszkaniowymi, zgodnie z zasadami polityki zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska naturalnego, z wykorzystaniem funduszy pomocowych Unii Europejskiej. Przedstawione zostały podstawy prawne regulujące zasady zrównoważonego rozwoju odnoszące się do polityki gospodarczej, społecznej, rozwoju i ochrony środowiska przyrodniczego. Zaprezentowano założenia Europejskiego Zielonego Ładu jako strategii rozwoju gospodarczego Unii Europejskiej. Ukazanie sytuacji energetycznej Polski na tle krajów Wspólnoty Europejskiej stanowi punkt wyjścia dla określenia założeń długoterminowej polityki energetycznej w świetle obowiązujących przepisów prawnych w odniesieniu do stopniowego zwiększania udziału energii ze źródeł odnawialnych w całkowitym zużyciu energii przez gospodarstwa domowe.

Zakład Pascala - argumentacja i działanie

Marek Wójtowicz

Książka dotyczy zakładu Pascala, jednego z najbardziej frapujących zagadnień z zakresu filozofii religii. Francuski filozof w swoich Myślach zaproponował argumentację, której celem jest przekonanie agnostyków i sceptyków o opłacalności przyjęcia postawy religijnej. Chociaż bowiem nie sposób przedstawić wiarygodnych dowodów ani za, ani przeciwko istnieniu Boga, to jednak rozsądek – na mocy rozumowania opartego na rachunku prawdopodobieństwa – każe nam w Niego uwierzyć. W monografii ukazany został aktualny stan badań nad zakładem Pascala, a następnie poddano szczegółowej analizie kolejne elementy wywodu. Przedyskutowane zostały jego aspekty matematyczne, teologiczne i etyczne. Efektem przeprowadzonych badań jest autorska interpretacja argumentacji Pascala, o specyfice której stanowi rozszerzenie rozumowania o zagadnienia związane z działaniem człowieka zakładającego się o istnienie Boga. Omówione zostały także kwestie poprawności oraz filozoficznego znaczenia wywodu z Myśli. Następnie w książce przybliżono liczne dokonywane współcześnie propozycje udoskonalenia oryginalnej postaci zakładu. Zamiarem ich autorów jest takie zmodyfikowanie argumentacji Pascala, aby oparła się stawianym jej zarzutom. Zaprezentowano również próby wykorzystania idei francuskiego myśliciela do rozwiązywania problemów pozareligijnych: bioetycznych, ekologicznych, medycznych, psychoterapeutycznych.

Zielona inkluzja, czyli o relacji człowieka z przyrodą, outdoor education i leśnej bajce

Joanna Godawa

Zielona inkluzja… powstała z potrzeby zwrócenia uwagi na relację współczesnego człowieka ze światem natury. To książka o  konieczności włączenia się do natury/ wyjścia z deficytu natury, gdzie mowa jest o relacji, miejscu, dziecku i rozwoju osobistym każdego z nas. To słowa o przygodzie, bajce, zrównoważonym rozwoju i ekologii, w których mamy szansę zobaczyć siebie. Autorka zaproponowała trójfazowy model inkluzji/ powrotu człowieka do natury oparty na trójfazowej koncepcji antropologicznej Arnolda von Gennepa oraz autorski model leśnej bajki przygotowującej i pogłębiającej kontakt dzieci z przyrodą, wierząc, że jedną z dróg prowadzących do  inkluzji człowieka z naturą są działania ukierunkowane na pracę i rozwój dzieci w przestrzeni natury oraz ukazanie środowiska naturalnego jako miejsca wspólnego, w którym możemy i powinniśmy podejmować działania o charakterze badawczym, innowacyjnym i twórczym.

Zrównoważony rozwój. Wybrane aspekty makro- i mikroekonomiczne

Zofia Wysokińska, Janina Witkowska

W podręczniku podjęto dwa kluczowe tematy, stanowiące najbardziej aktualne filary zrównoważonego rozwoju. W części pierwszej przedstawiono koncepcję polityki klimatyczno-energetycznej Unii Europejskiej oraz wybranych organizacji międzynarodowych (Światowej Organizacji Handlu - World Trade Organization, WTO, oraz ONZ) w kontekście Strategii Zrównoważonego Rozwoju i dążenia do budowy gospodarki „cyrkularnej”. Szczególny nacisk położono na działania Unii Europejskiej ukierunkowane na ochronę środowiska naturalnego, na zapobieganie oraz niwelowanie skutków niekorzystnych zmian klimatycznych, głównie w odniesieniu do zwiększenia efektywności energetycznej, rozwoju technologii niskoemisyjnych oraz lepszego wykorzystania odnawialnych źródeł energii. W części drugiej zaprezentowano koncepcję społecznej odpowiedzialności biznesu (corporate social responsiblity - CSR) i główne problemy związane z jej wdrażaniem do praktyki życia gospodarczego. Szczególną uwagę zwrócono na dobrowolne uwzględnianie przez przedsiębiorstwa problematyki społecznej i ekologicznej w swojej działalności i stosunkach z zainteresowanymi stronami oraz przeznaczanie przez przedsiębiorstwa zysków na rzecz społecznego interesu. Podręcznik jest adresowany do pracowników naukowych oraz studentów kierunków ekonomicznych i społecznych uczelni wyższych oraz do kadry menedżerskiej i pracowników przedsiębiorstw. Z wiedzy w nim zawartej skorzystać mogą również interesariusze firm współpracujących z przedsiębiorstwami wdrażającymi koncepcję CSR do praktyki gospodarczej.