Lecznictwo ludu polskiego

Henryk Biegeleisen

REPRINT: ‘Lecznictwo ludu polskiego’ to książka zawierająca gruntownie opisane zarówno przyczyny chorób i dolegliwości, jak i sposoby ich leczenia stosowane w medycynie ludowej. Znajdziemy tam między innymi podane przyczyny chorób, tak jak je rozumieli znachorzy i lud, ale przede wszystkim wskazówki jak je leczyć i to nie tylko przy użyciu tradycyjnych leków, ale także zamawiania przez znachorów, guślarzy i czarownice. Książka niniejsza to prawdziwa kopalnia wiedzy dotycząca tematyki lecznictwa ludowego. Z książki usunięto ilustracje, ponieważ nie było do nich odniesień w tekście, ani nie wnosiły niczego do samego opisu chorób i sposobów kuracji. Niezwykle ciekawa książka!

Legendy i opowieści Ziemi Kłodzkiej

Romana Majewska, Leszek Majewski

Ta wspaniała publikacja przybliża barwną historię Ziemi Kłodzkiej sprzed wieków. Czy to dorosły, czy dziecko znajdzie w niej swoją legendę. Nie brak tutaj opowieści o Liczyrzepie, zwykłych i niezwykłych ludziach, czarownicach, duchach i rozbójnikach, o przedziwnych wydarzeniach. Poczytać można o dobroci i nikczemności, o złocie, biedzie i klejnotach. Układ książki zaplanowany został tak, że w oddzielnych rozdziałach czytelnicy znajdą legendy i opowieści z poszczególnych miast i gmin. Książka jest znakomitym uzupełnieniem bardzo popularnego przewodnika 563 atrakcje Ziemi Kłodzkiej i czeskiego pogranicza.

Legendy i pieśni ludu polskiego nowo odkryte

Wacław Aleksander Maciejowski

Autor o swoim dziełku pisze tak: Lud nasz bardzo mało jest znany. Niektórzy oprawiają go w ramy sielankowości, inni pogardliwie nań patrzą. A zaiste, lud ten jest taki, jak go wychowała szlachta: są w nim wady i błędy, jakie ona posiada, jest i cnota wysoka. Znam niewiasty wiejskie pełne świątobliwości, i kmieci pełnych prawości i ducha Bożego. Przed parą laty osiadłem na wsi, by śród ludu żyjąc lepiej go poznać. Zacząłem od spisywania pieśni i piosneczek. Pieśniami lud nazywa religijne, piosneczkami zaś światowe. Zebrałem i kilka modlitw. Są myśli piękne w zebranych przeze mnie pieśniach i piosneczkach, w części nieznanych, ale o wiele piękniejsze są ich melodie, bo jak lud mówi: pieśni i nuty uczą się od morskich syren ludzie nadbrzeżni, a od nich dopiero reszta na świecie. Więc nie są one układane, ale płyną spoza świata naszego. Ludzie zwyczajni nie są ich w stanie utworzyć! Samo to określenie początku pieśni, ileż ma w sobie poezji! Niestety Czytelnik melodii w tej książeczce nie znajdzie. Zachęcamy do lektury!

Macedonia 1: Giaurowie Macedonii. Opis magii i religii pasterzy z Porecza na tle zbiorowego życia ich wsi

Józef Obrębski

I część Macedonii Józefa Obrębskiego zawiera materiały do monografii Giaurowie Macedonii. Opis magii i religii pasterzy z Porecza na tle zbiorowego życia ich wsi. Książka ta, przygotowana do druku, uległa zniszczeniu w czasie powstania warszawskiego. Redaktorzy tomu opracowali zachowane w spuściźnie archiwalnej uczonego rozdziały, fragmenty i warianty tekstu, a także macedońskie notatki terenowe, które zaopatrzyli w polski przekład. Publikowane ponad 80 lat po badaniach terenowych Obrębskiego na macedońskim Poreczu jego pisma i materiały okazują się antropologicznym odkryciem. Odrzuceni na krańce cywilizacji europejskiej, od niedawna [...] włączeni w terytorialny obszar narodowej wspólnoty jugosłowiańskiej, po ostatnie nieomal lata wiodąc żywot swój według wzorów zostawionych im przez ich dziadów i pradziadów, Poreczanie - z całą swoją archaiczną kulturą ludową i tradycyjnym tokiem życia - znajdowali się poza nawiasem współczesnej historii, poza nurtem wielkich przemian i wydarzeń dziejowych współczesności.

Macedonia 2: Czarownictwo Porecza Macedońskiego. Mit i rzeczywistość u Słowian Południowych

W skład II części Macedonii wchodzą monografie Józefa Obrębskiego Czarownictwo Porecza Macedońskiego oraz Mit i rzeczywistość u Słowian Południowych, zrekonstruowane z materiałów archiwalnych. Znajduje się tu również bogaty korpus źródeł ustnych (w oryginalnej wersji macedońskiej i polskim przekładzie), w tym rzadkie teksty epickie i liryczne, a także studium Struktura społeczna i rytuał we wsi macedońskiej - jedyna praca dotycząca kultury Porecza, jaką Obrębski napisał po drugiej wojnie światowej, adresując ją do amerykańskiej publiczności antropologicznej.

Nocne konteksty miejskiej kultury. Studia antropologiczne

Krystian Darmach

Książka jest kolejną już, podejmowaną przez Autora, ambitną i wielowątkową próbą opisu "nocnego kosmosu". Wypada zgodzić się z nim, że nocna odsłona miasta to obszar wciąż nieopisany, a z całą pewnością słabo opisany w polskich studiach kulturoznawczych. Nie będzie więc wielkim ryzykiem powiedzenie, że ta pozycja jest jedną z pierwszych w - szeroko pojętej - polskiej literaturze humanistycznej, które odkrywają terra incognita nocnych przestrzeni. Dotychczasowe badania miejskie (podejmowane z najróżniejszych punktów widzenia - od urbanistycznego po socjologiczne i ekologiczne), o ile wiem, uprawomocniały jako oczywistość obraz dzienny miasta, nie dostrzegając zmiany jakościowej, nieomal ontologicznej, jaka zachodzi w mieście ogarniętym ciemnościami, funkcjonującym w sztucznym świetle lamp. To naprawdę nie jest ten sam świat, który widzimy w świetle dziennym. Zasługą Autora jest to, że tę różnicę zauważył i przedłożył nam przed oczy. Z recenzji prof. Dariusza Czai Osiągnięcia Autora wyróżniają się oryginalnością i antropologicznym rozmachem. Co ważne, nie jest to "oryginalność powielana": styl, czyli poetyka narracji, w jego kolejnych książkach co prawda nie ulega zmianie co do istoty, lecz wzbogaca się, ukazuje lepiej, bo głębiej, analizowane tematyczne wątki. Dopiero przy lekturze tej publikacji widoczne stało się dla mnie powiązanie przez Autora trybów badania i opisywania miasta-nocy, w tym pojawiających się na tym tle problemów epistemologicznych, z refleksją ontologiczną: o kulturowej materii nieokiełznanej, niepodległej, rozmytej, płynnej oraz wyrywającej się ze sztywnego gorsetu formalnych matryc pojęciowych i teoretycznych. Fenomen miasta-nocy, ze swej natury nieokiełznany, "umyka" badaniu i broni się przed zamknięciem w opowieści, woli przybrać postać uwrażliwiającego, migotliwego "cienia". Z recenzji prof. Andrzeja Pawła Wejlanda

O Sobótce czyli tak zwanych ogniach świętojańskich Przyczynek do mitologii słowiańskiej

Romuald Frydrychowicz

Sobótka: najnowsze badania wyjaśniły nam w zupełności początek nazwy sobótki. Biskup poznański Laskarz w wieku XIV statutem swoim zakazuje tańców nocnych w wigilie przedświąteczne, tj. w soboty i w wigilie uroczystości, przypadających w lecie, a zatem przed świętem Jana Chrzciciela, Piotra i Pawła. Z zabaw tego rodzaju najwspanialszą być musiała sobótka w okresie świątecznym, t. j. na Zielone Świątki. Kaznodzieja krakowski Jan ze Słupca powiada, że tańczą podczas Świątek w lecie niewiasty, śpiewając pieśń pogańską. Stwierdza ten obyczaj, jako jeszcze pogański, statut synodu krakowskiego z r.1408. Na sobótkę, którą zawsze obchodzono wieczorem w sobotę przed jednym ze świąt letnich, zbierali się jeszcze w wieku XVI wszyscy, zarówno kmiecie z wioski, jak drużyna i szlachta ze dworu, do ognia roznieconego na pagórku za wioską, Ta łączność obyczajowa i charakter obrzędu gromadzkiego przebija się jeszcze w pieśni.

Obrzędowość narodzinowa na Górnym Śląsku (izolacja położnicy). "Polski atlas etnograficzny" i "Atlas der deutschen Volkskunde" w perspektywie porównawczej

Agnieszka Pieńczak

Celem publikacji jest ukazanie możliwości porównawczych dwóch etnologicznych atlasów narodowych, Polskiego atlasu etnograficznego (PAE) i Atlas der deutschen Volkskunde (ADV). Obszar, jaki obejmują (od Renu po Bug i od Alp oraz Karpat Północnych po Bałtyk i Morze Północne), pozwala na ukazywanie zasięgów występowania różnych zjawisk kulturowych w szerokim kontekście, a tym samym na wysuwanie wniosków o czynnikach wpływających na zróżnicowanie kulturowe tych obszarów. W niektórych przypadkach na mapach obu atlasów zostały ukazane dane o zbliżonym zakresie (co umożliwia studia porównawcze), w tym dotyczące obrzędowości narodzinowej. W pracy na kilkunastu mapach oraz towarzyszących im szczegółowych zestawieniach zaprezentowano wybrane zakazy izolacyjne stosowane wobec położnicy w środowisku wiejskim, niedostatecznie rozpoznane w literaturze etnologicznej. Tym sposobem materiał dwóch atlasów, potraktowany krytycznie, stał się podstawą do wnioskowania o zmianach kulturowych nie tylko na Górnym Śląsku, ale też na sporym obszarze środkowej Europy.   Wielki atut pracy znajduję w przeprowadzonej przez Autorkę skrupulatnej analizie porównawczej. Pogratulować tu wypada dokładności i przywiązywania uwagi do chronologii badanych zjawisk. Tekst jest wręcz „naszpikowany” mapami, wykresami i tabelami, w których zorientowanie się wymaga mocnego skupienia, ale doskonale ilustrują one zjawiska, których są ilościową emanacją. Na bardzo pozytywne moje podkreślenie zasługuje rozpatrywanie poszczególnych faktów z uwzględnieniem specyfiki etnicznej (historycznej) badanych obszarów. Zauważam w tym wielką erudycję Badaczki – Autorki, dobrze zorientowanej w specyfice kulturowej tego obszaru. dr hab. Eugeniusz Kłosek, prof. UWr (z recenzji)   Tu odniosę się do map, które Autorka w znacznym stopniu stworzyła od nowa. Są one czymś na kształt kamieni milowych, i każda, nawet oddzielnie licząc, stanowi autentyczne osiągnięcie naukowe. dr hab. Zygmunt Kłodnicki, emerytowany prof. UŚ (z recenzji)

Pamięć represji. Świadkowie Jehowy w Związku Radzieckim

Tomasz Bugaj

„Monografia ukazująca narracyjne aspekty pamięci Świadków Jehowy w istotny sposób uzupełnia badania pamięcioznawcze, pokazując, w jaki sposób kultura i religia wpływają na obrazy traumatycznych wydarzeń z przeszłości. Autor – analizując narracje badanych – zwraca uwagę na mechanizmy wartościowania (m. in. oprawców) oraz oswajania traumy z przeszłości, a mechanizmy te wynikają – jak pokazuje lektura książki – z wyznania i wartości w nim przekazywanych. Monografia jest więc opracowaniem ciekawym, cennym i potrzebnym. Jest to praca erudycyjna, Autor sięga nie tylko do prac kulturoznawców, ale także socjologów, w tym także socjologów religii, co uważam za zasadne i potrzebne. Oparta jest na dużym, reprezentatywnym, i co należy docenić, samodzielnie zebranym materiale, który obejmuje narracje członków badanej wspólnoty zamieszkujących wcześniej ziemie kresowe, a także żyjących na terenach kilku byłych republik ZSRR”. [fragment recenzji]

Pieśni ludowe, celtyckie, germańskie, romańskie

Edward Porębowicz

REPRINT. Wybór pieśni ludowych celtyckich, germańskich i romańskich, opatrzony wstępem Edwarda Porębowicza. Książka zawiera teksty oraz zapisy nutowe kilku wybranych melodii pieśni ludowych.

Ruchome etnografie. Praktyki, przestrzenie, ciała

Hubert Wierciński

Ruchome etnografie. Praktyki, przestrzenie, ciała Etnografia to fascynująca podróż po drogach pozornie znanych i tych zupełnie obcych. To podróż ze wszech miar odkrywcza i ożywcza, lecz przede wszystkim jest to podróż rozwijająca i formatująca. Właśnie w tym leży sedno perspektywy etnograficznej - to nauka w ruchu. Krajobrazy to materialne, wyobrażone i praktykowane krainy pozostające w stałej interakcji z ich mieszkańcami. Ale ludzie, o których tu będzie mowa, nie tkwią bezmyślnie w zamieszkiwanych krainach. Aby definiować siebie jako człowieka, a także by doświadczać krajobrazów i odkrywać je, muszą działać. Człowieczyć to stale pozostawać w ruchu i angażować się na dostępne sposoby w przestrzeń, która nie jest pasywna - człowieczyć to być stale w ruchu i w dialogu ze światem. Wszędzie tam, gdzie można dostrzec jakąś formę ruchu - a tych jest przecież bez liku, bo ruch może być fizyczny, ale także społeczny i metaforyczny - życie w istocie trwa i świat się dzieje. O tym właśnie traktuje ta praca - o ruchu i krajobrazach. Jest to opowieść badacza, dla którego ruch to nie tylko obszar zainteresowań intelektualnych, ale przede wszystkim esencja każdej praktyki etnograficznej. Nic bowiem w etnografii nie może zaistnieć bez poruszania się - tego fizycznego, ale także intelektualnego i wreszcie osobistego oraz emocjonalnego. Wstęp (fragmenty) Długo szukałem wspólnego mianownika, który połączyłby moje różne projekty badawcze. Zawsze czułem, że są one ze sobą powiązane - uwierzyłem chyba mojemu ulubionemu współczesnemu pisarzowi Jaroslavowi Rudisowi, który ustami Ola, bohatera Końca punku w Helsinkach, wyraził przekonanie, że "wszystko wiąże się ze wszystkim". Wciąż więc intrygowały mnie intuicyjnie powiązane tematy, ale brakowało mi tych kilku słów, a może nawet jednego słowa, które zlepiłoby myśli i badania w jedną całość. Niełatwo bowiem było znaleźć wspólną płaszczyznę między studiami nad kulturą biomedyczną, konfliktami i transformacjami społecznymi oraz dociekaniami zahaczającymi o antropologię krajobrazu i percepcji, które wynikały z moich nieskrywanych amatorskich fascynacji geologią i naukami przyrodniczymi. Nie przeszkadzało mi to - uważałem, że dobrze jest realizować się badawczo przynajmniej na kilku polach, nadmierna bowiem specjalizacja, jak sądzę, ogranicza, a nie rozwija współczesną naukę. Ale ostatnio coraz częściej zachodziłem w głowę, jakim antropologiem - i właściwie antropologiem czego - jestem. Czy powinienem wciąż określać się jako "antropolog medyczny", który na chwilę zrobił wycieczkę w góry? A może jestem już byłym antropologiem medycznym, a teraz właściwy tytuł - do którego zresztą nigdy nie przykładałem większego znaczenia - powinien brzmieć "antropolog krajobrazu"? [...] Każdy z podejmowanych przeze mnie tematów w istocie dotyczył jakiejś "krainy" i dział się w jakimś "krajobrazie" - zarówno świat lekarski i pacjencki, działania wspinaczy, jak i napięcia w lokalnych społecznościach na Przedmieściu i w Zdroju3 osadzone były w zamieszkiwanych, wyobrażanych i wreszcie praktykowanych realiach. Wszystkie badane przeze mnie historie i działania zawsze więc zachodziły w przestrzeni, która nie tylko sprawiała, że dane praktyki były możliwe, ale była jednocześnie przez te praktyki ustanawiana i zmieniana. Odkryłem więc pierwszą zasadę spajającą moje badania. Brzmi ona następująco: wszystkie badane krajobrazy stanowią materialne, ale także wyobrażone i praktykowane krainy pozostające w stałej interakcji z ich mieszkańcami. Świat kultury i przestrzeń społeczna nie są więc zawieszone w próżni - istnieją w taki sposób, w jaki pozwalają im istnieć sposobności oferowane przez lokalność i cechy ją warunkujące.

Rys historyczny dawnych słowiańskich i słowiańsko-ruskich narodów

Ignacy Benedykt Rakowiecki

UWAGA! e-book jest skanem zapisanym w formacie PDF. Plik pdf uniemożliwia przeszukiwanie i kopiowanie tekstu Autor na łamach niniejszego dzieła porusza takie oto zagadnienia: O dawnych Słowianach w ogólności przymioty fizyczne i moralne. Miłość pokoju, męstwo i sztuka wojenna. Dobroć, gościnność, wierność małżeńska. Wsie i miasta, handel, miary i wagi, rolnictwo, pokarmy i napoje, muzyka, tańce, gry i zabawy. Bóstwa i obrzędy religijne: Perun, Bieły-Bóg, Czerny-Bóg, Światowid, Radegast, Prowe, Święta Zagrody, świątynie, kontyny, czyli kościoły, obrzędy religijne. Narodziny, postrzyżyny, wesela, pogrzeby, dnie zaduszne, Święto Łady, Święto Kupały, czyli Sobótki, Święto Żniwa, Święto Kolady, Święto boga Prowe. O formie rządu. O umiejętnościach. O Słowiano-Rusach. O dawności i początkach praw słowiańskich, o handlu, o monetach skórzanych i srebrnych. O duchu praw i inne niemniej ciekawe kwestie...

Słownik nazwisk mieszkańców południowego Śląska XIX wieku

Izabela Łuc

Opracowany w postaci słownikowej zasób nazwisk zawiera poświadczone w archiwalnych źródłach regionalnych formacje identyfikacyjne mieszkańców południowej części Śląska, należącej w XIX wieku do Księstwa Cieszyńskiego. Zebrane antroponimy obrazują proces ostatecznego kształtowania się oraz stabilizacji funkcji XIX-wiecznych nazwisk na Śląsku Cieszyńskim, reprezentujących miasto Cieszyn wraz z okolicznymi miejscowościami, ze wsiami, z koloniami i przysiółkami. Słownik nazwisk mieszkańców południowego Śląska XIX wieku jest pierwszym antroponomastykonem, obejmującym swym zakresem region południowego Śląska w okresie największego dla tego obszaru rozwoju. Materiał zawarty w Słowniku… może służyć badaniom nad antroponimią niemiecką i czeską, ilustruje bowiem bogaty zasób antroponimów w oryginalnej postaci (niemieckiej i czeskiej) oraz formacji w różnym stopniu przekształconych pod wpływem pisowni polskiej, jak również struktur wykazujących germańskie i czeskie cechy językowe. Zgromadzony zbiór nazwisk niewątpliwie posłuży też za materiał źródłowy do dalszych – regionalnych i ogólnopolskich badań. Słownik może być również przydatny w procesie edukacyjnym, służąc polonistom i nauczycielom historii jako materiał egzemplifikacyjny do przygotowania ciekawych lekcji o języku (gwarze), tradycji i historii regionu, jego kulturze i wartościach.

Sport w świecie islamu. Religia - rozrywka - polityka

Katarzyna Górak-Sosnowksa

Świat islamu i sport? Dla przeciętnego polskiego odbiorcy, nawet tego, który cokolwiek czyta, to jakaś niedorzeczność. Muzułmanie co najwyżej zajmują się sportowo terroryzmem. Taki obraz serwują nam w pierwszym rzędzie politycy, a za nimi zaraz dziennikarze z Bożej łaski. Wśród całej gamy skojarzeń, jakie przywołuje współczesny świat islamu, nie ma z pewnością sportu. Co więcej, wydaje się, że spośród wszystkich religii to właśnie islam jest najmniej przychylny uprawianiu sportu przez swoich wyznawców. Dowodów widzimy aż nadto ograniczenia związane z ubiorem kobiet, post w miesiącu Ramadan, który może negatywnie przekładać się na sportowe osiągnięcia, czy wreszcie w zakresie twardych danych stosunkowo skromna liczba medali olimpijskich zdobywanych przez reprezentantów państw muzułmańskich. To wszystko nie oznacza jednak, że muzułmanom sport jest obcy i że nie można łączyć islamu i sportu. Wręcz przeciwnie, wystarczy przyjrzeć się miejscu, w którym narodził się islam. Surowe warunki geograficzne Półwyspu Arabskiego zachęcały wręcz pierwszych muzułmanów do aktywności fizycznej osoba, która nie była wystarczająco silna i sprawna fizycznie mogła nie przeżyć bez wsparcia innych. Podobnie mobilizująco działał system plemienny, który poprzez rywalizację między plemionami, a nierzadko i otwartą walkę, sprzyjał rozwijaniu kunsztu różnych stylów walki. O tym, że piłka nożna dziś jest w świecie arabskim popularna, wiemy wszyscy. Ale że rozpala emocje polityczne jak w Ameryce Łacińskiej, nie mieliśmy pojęcia. Tymczasem tak co jasno wynika z opowieści Marianny Chlebowskiej o politycznych funkcjach piłki nożnej w Egipcie i Jordanii oraz z prezentacji futbolu syryjskiego przez Magdalenę Rozenek. Z recenzji prof. Janusza Daneckiego

"Studia Etnologiczne i Antropologiczne" 2017. T. 17

red. Maciej Kurcz, Magdalena Szalbot

Tom rozpoczynają artykuły z zakresu szeroko rozumianej ekologii kulturowej. To nie przypadek. Cieszyński ośrodek etnologii i antropologii kulturowej zajmuje się tą problematyką od wielu lat, a w ostatnim czasie, na tej podstawie, utworzono na studiach II stopnia nową specjalność. Ekologia to jednak nie wszystko. W tomie są także artykuły, które – co nas szczególnie cieszy – ukierunkowane są na Afrykę. To kontynent, który za sprawą zarówno wyjątkowości, jak i uniwersalności swych problemów skupia na sobie coraz większą uwagę badaczy. Widać to także w naszym czasopiśmie. W części Spojrzenie na Afrykę znajdziecie Państwo, między innymi, informacje o bolączkach edukacji wśród społeczności postpasterskich, konsekwencjach i specyfice globalizacji i konsumeryzmu afrykańskiego, dyskursie kolonialnym i jego współczesnych reminiscencjach czy percepcji czasu. Wszystko to zostało ukazane w oryginalnych pracach badawczych. Numer zamykają teksty, których spinającą klamrą jest typowo antropologiczne spojrzenie (lub, jak kto woli, Antropologiczne konteksty kultury).   /fragment – od redakcji, M. Kurcz, M. Szalbot/

Studia galicyjskie

Alois Woldan

Studia galicyjskie poświęcone są wielonarodowym zjawiskom dawnej Galicji, miastom i ludziom opisanym albo piszącym w różnych językach tego kraju (po polsku, po ukraińsku, po niemiecku). Metoda komparatystyczna, rzadko na razie stosowana w badaniach galicyjskich, pozwala postrzegać pojedyncze teksty jako elementy jednej całości, jednej wielkiej literatury galicyjskiej. Tematami tych szkiców są miasta Lwów i Kraków, etniczna grupa Hucułów oraz poszczególni autorzy galicyjscy z XIX i XX wieku (Franz Kratter, Iwan Franko, Hermann Blumenthal, Jerzy Harasymowicz, Andrzej Kuśniewicz, Jurij Andruchowycz i inni) w kontekście galicyjskim. Posłowie do książki napisał prof. Jacek Purchla. Alois Woldan - studiował teologię, slawistykę i komparatystykę na uniwersytetach w Innsbrucku i Woroneżu (Rosja). Pracował w katedrach slawistyki uniwersytetów w Innsbrucku, Salzburgu, Passau oraz jako lektor austriacki w Moskwie i we Wrocławiu. Obecnie jest profesorem literatur słowiańskich na Uniwersytecie Wiedeńskim, wykłada historię literatury polskiej i ukraińskiej.