Kształty pamięci. Wybrane zagadnienia sztuki współczesnej

Eleonora Jedlińska

Publikacja ta, zawierająca czternaście esejów poświęconych wybranym artystom i ich dziełom, jest spójną w swej konstrukcji analizą fenomenu pamięci doświadczeń II wojny światowej i Zagłady, traumatycznych przeżyć znajdujących odzwierciedlenie w dziele sztuki. Przedstawiona została twórczość Władysława Strzemińskiego, Barnetta Newmana, Marka Rothko, Tadeusza Kantora, Mosze Kupfermana, Anselma Kiefera, Christiana Boltanskiego, Marka Chlandy, Luca Tuymansa, Zofii Lipeckiej, Rafała Jakubowicza i Elżbiety Janickiej. Prezentowani w ramach tomu artyści – ci urodzeni w końcu XIX w., podczas wojny i w latach siedemdziesiątych XX w. – koncentrowali się w omawianych pracach na fundamentalnym dla twórców działających w XX i XXI w. zagadnieniu pamięci katastrofy Holocaustu oraz jej wpływie na życie pokoleń urodzonych po wojnie. Jest to książka wskazująca wartość i konieczność istnienia sztuki, poezji, muzyki wobec ustawicznie podejmowanych prób mierzenia się z przeszłością, tą najodleglejszą, prastarą, by owa miara mogła przełożyć się – w ostatecznym rozrachunku – na odnajdywanie sensu w tym, co przetrwało cennego, co tworzy swoisty „model historycznej pamięci i ciągłości doświadczeń”, by przywołać w tym miejscu słowa Benjamina Buchloha. Książka skierowana jest do odbiorcy zaangażowanego, zainteresowanego sztuką współczesną, zastanawiającego się nad kondycją człowieka w obecnej rzeczywistości, czytelnika, którego troską jest próba ochronienia pamięci i przemyślenia historii.

Kultura muzyczna ewangelików na Śląsku Cieszyńskim w pierwszej połowie XVIII wieku. T. 1: Rys historyczny z wybranymi materiałami źródłowymi

Zenon Mojżysz

Seria: Dyskursy sztuk(i) (2), ISSN 2719-941X   Odkrycie nieznanych rękopisów muzycznych w archiwum Kościoła Jezusowego w Cieszynie w roku 2008 było impulsem do rozpoczęcia kompleksowych badań naukowych. W świetle tych badań osiemnastowieczny Cieszyn jawi się jako jeden z głównych ośrodków protestanckiej kultury muzycznej na Śląsku, promieniującej na cały Górny Śląsk i regiony ościenne. Od roku 1710, mimo wielu trudności, cieszyńskim kantorom udało się stworzyć prężnie działający zespół wokalno-instrumentalny  i zapewnić  muzyczną oprawę uroczystości i nabożeństw i na wysokim poziomie artystycznym. „Kantaty cieszyńskie” – zachowane do dziś utwory z ówczesnego repertuaru – stanowią żywe świadectwo tego fascynującego rozdziału historii muzyki.

Kultura w szkolnej i środowiskowej edukacji młodzieży poprzez sztukę. Edukacyjne doświadczenia z przeszłości, realia teraźniejszości, perspektywa przyszłości

Teresa Wilk

Książka ukazuje potrzeby oraz możliwości prezentacji kultury i sztuki w edukacyjno-wychowawczym systemie szkolnym, co przyczynić się może zarówno do zdobycia wiedzy w przedmiotowym zakresie, jak również kształtowania oczekiwanych postaw, zachowań i konstruowania pożądanych relacji społecznych w coraz bardziej zróżnicowanej, wielokulturowej oraz nacechowanej negatywnymi zjawiskami społecznymi przestrzeni. Sztuka w niniejszej książce przedstawiona jest zarówno jako swoiste piękno poszczególnych dzieł, ale także jako dobro, wartość o wielorakich funkcjach edukacyjnych i społecznych umożliwiająca wprowadzanie różnorodnych rozwiązań edukacyjno-praktycznych w trybie lekcyjnym i pozalekcyjnym/pozaszkolnym.

LEONARDO DA VINCI - Artysta, Myśliciel, Człowiek Nauki. Tom I

Eugène Müntz

Pierwsze polskie wydanie pierwszego tomu znakomitej biografii Leonarda da Vinci autorstwa wybitnego francuskiego naukowca. Jest to pierwszaw historii tak obszerna i dokładna biografia geniusza renesansu napisana piórem znakomitego znawcy tematu. Eugène Müntz był członkiem prestiżowego Institut de France, profesorem i kustoszem kolekcji muzealnej w École des Beaux-Arts, gdzie wykładał od 1885 do 1893 roku. Był specjalistą w zakresie włoskiej epoki renesansu. W 1893 r. został członkiem Académie des Inscriptions et Belles-Lettres,a w 1898 r. został wybrany na prezydenta Société de l’histoire de Paris et de l’Île-de-France. OD AUTORA: Nie ma w annałach sztuki i nauki bardziej znamienitego nazwiska niż Leonardo da Vinci. Jednak ten wybitny geniusz wciąż nie doczekał się biografii, która ukazałaby jego postać w całej nieskończonej różnorodności. Ogromna większość jego rysunków nigdy nie doczekała się reprodukcji. Żaden krytyk nawet nie próbował skatalogować i sklasyfikować tych arcydzieł wybitnego smaku i wyczucia. To właśnie do tej części mojego zadania zabrałem się w pierwszej kolejności. Pośród innych rezultatów mogę teraz zaoferować szerokiej publiczności pierwszy opisowy i krytyczny katalog nieporównywalnej z niczym kolekcji rysunków. Wśród wielu wcześniejszych tomów poświęconych Leonardowi studenci na próżno będą szukać szczegółów dotyczących genezy jego obrazów i procesu, przez który każdy z nich przeszedł od pierwotnego szkicu do ostatecznej formy. Leonardo, jak wykazały moje badania, osiągnął doskonałość tylko dzięki niezrównanej pracowitości. To właśnie dlatego, że jego prace przygotowawcze zostały wykonane z taką drobiazgowością, z takim żarliwym pragnieniem doskonałości, Madonna wśród skał, Mona Lisa (patrz tom II – Leonardo da Vinci – Artysta, Myśliciel, Człowiek Nauki) i Święta Anna są tak pełne życia i wyrazu. Przede wszystkim należało dokonać podsumowania i analizy rękopisów naukowych, literackich i artystycznych, których kompletną publikację rozpoczęli w naszym pokoleniu tacy badacze jak Richter, Charles Ravaisson-Mollien, Beltrami, Ludwig, Sabachnikoff i Rouveyre oraz członkowie rzymskiej Akademii „Lincei”. Dzięki metodycznemu zbadaniu tych rękopisów mistrza udało mi się, jak sądzę, głębiej niż moim poprzednikom wniknąć w życie wewnętrzne mojego bohatera. Na szczególną uwagę czytelników zasługują rozdziały poświęcone stosunkowi Leonarda do wiedzy tajemnej, jego działalności literackiej, przekonaniom religijnym i zasadom moralnym oraz studiom nad modelami antycznymi, które – jak się okaże – zostaną tutaj szeroko omówione. Starałem się również odtworzyć obraz społeczeństwa, w którym mistrz żył i pracował, a zwłaszcza mediolański dwor Lodovica il Moro (Ludwika Sforzy zwanego „Gronostajem”) w Mediolanie, będący interesującymi wpływowym centrum kulturalnym, które w najwyższym stopniu przyczyniło się do rozwoju włoskiego renesansu. Długi okres zbierania informacji umożliwił mi ukazanie nowego znaczenia niejednego obrazu i rysunku, wskazanie prawdziwego sensu wielu odręcznych notatek mistrza. Nie pochlebiam sobie jednak, że udało mi się rozwiązać wszystkie problemy. Przedsięwzięcie takie jak to, któremu się poświęciłem, wymaga współpracy całego pokolenia badaczy. Indywidualny wysiłek nie mógłby wystarczyć. Mogę jednak stwierdzić przynajmniej tyle, że z uwagą i pewną dozą uprzejmości rozważałem nawet takie poglądy, których nie mogę podzielać, a to powinno mi zapewnić u czytelników pewne względy. Pozostaje mi przyjemny obowiązek podziękowania licznym przyjaciołom i korespondentom, którzy byli na tyle dobrzy, by pomóc mi w trakcie moich długich i żmudnych badań. Jest ich zbyt wielu, by wymieniać ich tutaj każdego z osobna, ale starałem się w miarę możliwości zaznaczyć mój dług wdzięczności wobec nich w głównej części tej książki. EUGÈNE MÜNTZ Paryż, październik 1898              

LEONARDO DA VINCI - Artysta, Myśliciel, Człowiek Nauki. Tom II

Eugène Müntz

Pierwsze polskie wydanie drugiego tomu znakomitej biografii Leonarda da Vinci wybitnego francuskiego naukowca. Jest to pierwsza w historii tak obszerna i dokładna biografia geniusza renesansu napisana piórem wybitnego znawcy tematu. Eugène Müntz był członkiem prestiżowego Institut de France, profesorem i kustoszem kolekcji muzealnej w École des Beaux-Arts, gdzie wykładał od 1885 do 1893 roku. Był specjalistą w zakresie włoskiej epoki renesansu. W 1893 r. został członkiem Académie des Inscriptions et Belles-Lettres,a w 1898 r. został wybrany na prezydenta Société de l’histoire de Paris et de l’Île-de-France. OD AUTORA:  Nie ma w annałach sztuki i nauki bardziej znamienitego nazwiska niż Leonardo da Vinci. Jednak ten wybitny geniusz wciąż nie doczekał się biografii, która ukazałaby jego postać w całej nieskończonej różnorodności. Ogromna większość jego rysunków nigdy nie doczekała się reprodukcji. Żaden krytyk nawet nie próbował skatalogować i sklasyfikować tych arcydzieł wybitnego smaku i wyczucia. To właśnie do tej części mojego zadania zabrałem się w pierwszej kolejności. Pośród innych rezultatów mogę teraz zaoferować szerokiej publiczności pierwszy opisowy i krytyczny katalog nieporównywalnej z niczym kolekcji rysunków. Wśród wielu wcześniejszych tomów poświęconych Leonardowi studenci na próżno będą szukać szczegółów dotyczących genezy jego obrazów i procesu, przez który każdy z nich przeszedł od pierwotnego szkicu do ostatecznej formy. Leonardo, jak wykazały moje badania, osiągnął doskonałość tylko dzięki niezrównanej pracowitości. To właśnie dlatego, że jego prace przygotowawcze zostały wykonane z taką drobiazgowością, z takim żarliwym pragnieniem doskonałości, Madonna wśród skał, Mona Lisa (patrz tom II – Leonardo da Vinci – Artysta, Myśliciel, Człowiek Nauki) i Święta Anna są tak pełne życia i wyrazu. Przede wszystkim należało dokonać podsumowania i analizy rękopisów naukowych, literackich i artystycznych, których kompletną publikację rozpoczęli w naszym pokoleniu tacy badacze jak Richter, Charles Ravaisson-Mollien, Beltrami, Ludwig, Sabachnikoff i Rouveyre oraz członkowie rzymskiej Akademii „Lincei”. Dzięki metodycznemu zbadaniu tych rękopisów mistrza udało mi się, jak sądzę, głębiej niż moim poprzednikom wniknąć w życie wewnętrzne mojego bohatera. Na szczególną uwagę czytelników zasługują rozdziały poświęcone stosunkowi Leonarda do wiedzy tajemnej, jego działalności literackiej, przekonaniom religijnym i zasadom moralnym oraz studiom nad modelami antycznymi, które – jak się okaże – zostaną tutaj szeroko omówione. Starałem się również odtworzyć obraz społeczeństwa, w którym mistrz żył i pracował, a zwłaszcza mediolański dwor Lodovica il Moro (Ludwika Sforzy zwanego „Gronostajem”) w Mediolanie, będący interesującymi wpływowym centrum kulturalnym, które w najwyższym stopniu przyczyniło się do rozwoju włoskiego renesansu. Długi okres zbierania informacji umożliwił mi ukazanie nowego znaczenia niejednego obrazu i rysunku, wskazanie prawdziwego sensu wielu odręcznych notatek mistrza. Nie pochlebiam sobie jednak, że udało mi się rozwiązać wszystkie problemy. Przedsięwzięcie takie jak to, któremu się poświęciłem, wymaga współpracy całego pokolenia badaczy. Indywidualny wysiłek nie mógłby wystarczyć. Mogę jednak stwierdzić przynajmniej tyle, że z uwagą i pewną dozą uprzejmości rozważałem nawet takie poglądy, których nie mogę podzielać, a to powinno mi zapewnić u czytelników pewne względy. Pozostaje mi przyjemny obowiązek podziękowania licznym przyjaciołom i korespondentom, którzy byli na tyle dobrzy, by pomóc mi w trakcie moich długich i żmudnych badań. Jest ich zbyt wielu, by wymieniać ich tutaj każdego z osobna, ale starałem się w miarę możliwości zaznaczyć mój dług wdzięczności wobec nich w głównej części tej książki.   EUGÈNE MÜNTZ   Paryż, październik 1898      

Łączenie drewna z kamieniem, zaprawą glinianą lub betonem jako technologia, jako zamysł architektoniczny i jako wytwór kultury materialnej, t.1, Dawne rozwiązania systemowe na tle rozwiązań wernakularnych

Jarosław Szewczyk

Na podstawie dawnego piśmiennictwa technicznego, poradnikowego i encyklopedycznego, zwłaszcza dziewiętnasto- i wczesno-dwudziestowiecznego, w tym dzieł polsko-, rosyjsko- i niemieckojęzycznych, opisano i podsumowano ewolucje wybranych konceptów budowania z użyciem kompozytów drewnoglinianych i drewnobetonowych, a także innych połączeń drewna i podobnych mu materiałów (na przykład chrustu) z gliną, zaprawą wapienną, murem kamiennym lub ceglanym itp. Uwagę poświecono przede wszystkim rozwiązaniom autorskim, takim jak „belki Vorherra”, „sklepienia Treskowa”, „ściany Hundta”, „wrzosianka” Kajetana Krassowskiego, „belki Marcichowskiego”, „ligno-concrete” Geralda Case’a i „system Niewierowicza”. Analizę poparto odniesieniami do analogicznych rozwiązań wernakularnych i zaprezentowano na tle szerszego kontekstu historycznego. Wyniki świadczyć mogą o uniwersalności i optymalności połączeń drewna z materiałami mineralnymi. Jednocześnie badania ujawniły również istotność dawnych autorskich poszukiwań związanych z badanym tu tematem jako zjawisk historyczno-kulturowych. Ten aspekt wydaje się szczególnie interesujący w odniesieniu do działalności w latach 1895-1930 Mikołaja Niewierowicza, lokalnego społecznika i racjonalizatora z terenów Wileńszczyzny, lecz związanego też z obecna Białostocczyzną. W pracy podsumowano jego wpływ na wiejską kulturę budowlaną Polski północno-wschodniej.

Mediolańskie instrukcje o budynkach i sprzętach kościelnych wydane na polecenie Karola Boromeusza i ich recepcja w Kościele katolickim

Piotr Krasny, Michał Kurzej

Instrukcje o budynkach i sprzętach kościelnych (1577), opracowane na zlecenie i pod nadzorem kardynała Karola Boromeusza (1538‒1584) przez duchownych wspierających go w zarządzaniu archidiecezją mediolańską, są uważane za najważniejszy dokument, określający zasady kształtowania katolickiej sztuki sakralnej w okresie potrydenckim. Z zawartych w nich, jasno sformułowanych regulacji korzystano w niemal całym świecie, starając się jak najlepiej dostosować formy dzieł sztuki do wymogów liturgii i do przekazywania za ich pomocą prawd wiary. Instrukcje odegrały też kluczową rolę w sformułowaniu nowożytnej łacińskiej terminologii liturgiczno-artystycznej. Pierwszy pełny przekład Instrukcji na język polski został zaopatrzony w kompletny aparat naukowy, a także dopełniony obszernymi wprowadzeniami, wyjaśniającymi okoliczności powstania tego dzieła i problematykę jego autorstwa oraz określającymi jego miejsce w dorobku piśmiennictwa artystycznego XVI stulecia. Zalecenia zawarte w Instrukcjach skonfrontowano też z formami dzieł sztuki sakralnej zrealizowanymi pod nadzorem Boromeusza i drobniejszymi wypowiedziami na temat sztuki, sformułowanymi przez niego i w jego środowisku.  

Między architekturą nowoczesną a tradycyjną [...] między konstrukcją a formą. Prace naukowe dedykowane Profesorowi Krzysztofowi Stefańskiemu

Piotr Gryglewski, Tadeusz Bernatowicz, Daria Rutkowska-Siuda

Prezentujemy Czytelnikom zbiór rozpraw dedykowany Profesorowi Krzysztofowi Stefańskiemu z okazji jubileuszu 40-lecia pracy naukowej i 65.rocznicy urodzin tego wybitnego badacza architektury XIX i XX wieku. Cenne artykuły napisane przez szerokie grono uznanych historyków sztuki są najlepszym, choć niedoskonałym, sposobem uczczenia wieloletniej pracy naukowej i dydaktycznej Jubilata. Inspiracją dla tytułu Księgi Pamiątkowej stał się głos z przeszłości, który można traktować niczym prognostyk. Dokładnie sześćdziesiąt pięć lat temu został opublikowany tekst wystąpienia profesora Bohdana Pniewskiego, który odnosząc się do doświadczeń okresu międzywojennego stwierdzał, że wówczas „prowadzono ze zmiennym szczęściem walkę między architekturą nowoczesną a tradycyjną, albo też między konstrukcją a formą, czy między kompozycją romantyczną a klasyczną, albo wręcz między twórczością świadomą a intuicyjną”. W naszym odczuciu ówczesna ocena kondycji architektury nowoczesnej znakomicie odzwierciedla ścieżki zainteresowań badawczych Jubilata. Komitet Redakcyjny

Między etnografią a sztuką. Mitologizacja Hucułów i Huculszczyzny w kulturze polskej XIX i XX wieku

Agnieszka Jankowska-Marzec

Książka Agnieszki Jankowskiej-Marzec ukazuje związki łączące sztuki piękne i etnografię, zarówno w zakresie działań praktycznych, jak i powinowactw ideowych. Analiza stereotypów wyobrażeniowych dotyczących Hucułów, obecnych w kulturze wysokiej XIX i pierwszej połowy XX stulecia, pozwoliła autorce na sformułowanie ustaleń potwierdzających analogie i zbieżności omawianych dziedzin. Praca składa się z trzech rozdziałów, z których dwa pierwsze stanowią szerokie tło na jakim  rozpatrywane jest malarstwo o tematyce huculskiej. W rozdziale trzecim szczegółowo  omówiona jest twórczość trójki malarzy, zwanych przez ówczesną  krytykę artystyczną, a za nią przez historię sztuki, ”Hucułami”: Władysława Jarockiego, Fryderyka Pautscha i Kazimierza Sichulskiego.   Agnieszka Jankowska-Marzec, historyk i krytyk sztuki, pracownik Międzywydziałowej Katedry Historii i Teorii Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.

Między "sensus catholicus" a "uchrześcijanionym nacjonalizmem". Sztuka Kościoła rzymskokatolickiego na Górnym Śląsku wobec dyskursów narodowych

Jerzy Gorzelik

Książka podejmuje zaniedbywany dotąd temat przenikania do katolickich przestrzeni sakralnych wątków nacjonalistycznych i utrwalania w sztuce kościelnej katolicko-narodowych dyskursów. Polem badań jest Górny Śląsk – obszar rywalizacji zwolenników różnych programów tożsamościowych. Autor ukazuje, jak od początków XX w. do czasów współczesnych elity Kościoła, wspierane przez artystów i władze publiczne, wykorzystywały sztukę do budowy narodów i innych wspólnot wyobrażonych. Ponadto analizuje programy ikonograficzne i narracje, kojarząc tematy i motywy z mitami, symbolami i konstruktami historiozoficznymi. Książka daje obraz dylematów, przed którymi stanęli katolicy w dobie intensywnych procesów narodotwórczych.

Między słowem a obrazem. Rzecz o Tytusie Czyżewskim

Diana Wasilewska

Autorki i autorzy tomu „Między słowem a obrazem. Rzecz o Tytusie Czyżewskim” w interesujących i prowokujących do dalszych poszukiwań szkicach zajmują się (...) zarówno źródłami, jak i ujściami teorii, idei i praktyk artystycznych wielorakiej twórczości Czyżewskiego – od ich młodopolskich początków do nieoczywistych i frapujących związków z dzisiejszą kulturą audiowizualną. Konkretyzuje się, dzięki temu tomowi, obraz Czyżewskiego jako artysty sytuującego się pomiędzy rozmaitymi układami odniesienia. Z jednej strony to pogranicze epok, a nawet formacji artystyczno-intelektualnych, z drugiej styk różnych form i mediów, z innej jeszcze sfera pomiędzy rodzimością, etnicznym charakterem twórczości osadzonej w tradycji a awangardowym kosmopolityzmem.    (z recenzji dr. hab. Jarosława Fazana)

Modelewaluacji procesu rewitalizacji w aspekcie przestrzennym i funkcjonalnym w oparciu o zasady Nowego Urbanizmu

Monika Maria Cysek-Pawlak

„W monografii przedstawiono diagnozę kierunków zmien, jakim ulega proces rewitalizacji, wskazując możliwości jego polepszenia. Praca umożliwia określenie rozbieżności między założeniami danego procesu a praktyką jego wdrażania. Przedstawia też realne tempo badanego procesu. [...] Celem pracy jest przedstawienie różnic i podobieństw między (koncepcjami)badanego procesu. Szczególną uwagę zwrócono na polskie, a zwłaszcza łódzkie uwarunkowania rewitalizacji. [...] Zaproponowana tu monografi, realizując cele poznawcze, aplikacyjne i metodyczne jest podsumowaniem dotychczasowych doświadczeń autorki z zakresu pracy naukowej oraz zawodowej.” (z rozdziałów wprowadzających)

Nałęczów. Kształtowanie i rozwój uzrowiska

Natalia Przesmycka

Historia Nałęczowa w oczywisty sposób splata się z architekturą, która z pewnością jest czymś więcej niż tylko jej tłem. Grono miłośników Nałęczowa już od pierwszych chwil istnienia uzdrowiska zdawało sobie sprawę z unikatowości miejsca i wagi jakości architektonicznej istniejących, przebudowywanych i powstających budynków.

Nazistowska rewolucja kulturalna

Johann Chapoutot

Według nazistów, „kultura” była pierwotnie prostym odwzorowaniem natury: ludzie oddawali cześć drzewom i rzekom, spółkowali, żywili się i walczyli tak jak inne zwierzęta, bronili tylko i wyłącznie własnego stada. Wynaturzenie nastąpiło wraz z przybyciem Semitów do Grecji, z ewangelizacją i narzuconym przez nią judeochrześcijaństwem, w końcu z Wielką Rewolucją Francuską, która nadała ostateczny kształt ich absurdalnym konstruktom ideologicznym (równość, współczucie, abstrakcyjne prawo…). Aby ocalić rasę nordycko-germańską, należało przeprowadzić „rewolucję kulturalną”, odnaleźć sposób życia dawnych przodków i na powrót spoić kulturę z naturą. Człowiek germański sądził, że zmieniając zgodnie z tymi nakazami prawo i moralność, zapewnia sobie przetrwanie. Dzięki na nowo spisanemu prawu i nowej moralności, bicie i zabijanie stawało się legalne i moralne. Niniejszym zbiorem studiów Johann Chapoutot podsumowuje i łączy swoje dwie poprzednie książki, Le national-socialisme et l’Antiquité (2008) i La Loi du sang: penser et agir en nazi (2014). Pogłębiając pewne zagadnienia, takie jak odczytanie stoicyzmu i Platona w Trzeciej Rzeszy, posługiwanie się Kantem i jego imperatywem kategorycznym czy recepcja prawa rzymskiego w Niemczech, pokazuje, w jaki sposób przebiegało przepisanie historii Zachodu i jakimi drogami te idee docierały do wykonawców nazistowskich zbrodni.   Johann Chapoutot jest profesorem historii najnowszej na Uniwersytecie Paris-Sorbonne.   Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa, zgodnie z art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych” oraz logotypu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Nieistniejące, nieznane, niezwykłe. Kościoły Warszawy

Piotr Otrębski

Dlaczego Francuzi wygnali z Warszawy Świętego Klemensa? Kto u Bernardynów pamięta Jackie Kennedy? Co ma wspólnego cmentarny drewniak z kolumną Zygmunta? Który kościół zbudowano za wygraną na loterii, a w którego murach produkowano krajalnice do buraków? Piotr Otrębski, dziennikarz i varsavianista, laureat Nagrody Miasta Stołecznego Warszawy powraca z kolejnymi opowieściami o warszawskich świątyniach. Dwadzieścia fascynujących historii i jeszcze więcej opisanych obiektów. Autor, sięgając do kronik, archiwów, dawnych przewodników i tekstów prasowych, przeprowadzając wywiady i wizje lokalne, udowadnia, że sacrum nie musi być nudne. Kościoły Warszawy – te ubogie i te pełne cennych artefaktów – przez wieki kształtowały oblicze miasta, oddziaływały na jego tożsamość, związywały się z losem Warszawy, Rzeczpospolitej, a przede wszystkim ludzi: królów, magnatów, robotników, powstańców, warszawiaków. Otrębski wybrał obiekty spoza głównego kanonu, w większości kościoły mniej rozpoznawalne lub już nieistniejące, a jednak bardzo ważne dla pokoleń. Te, które już nie istnieją, wciąż żyją w zbiorowej pamięci miasta. Ta książka jest próbą ocalenia tej pamięci. Nie tylko dla wierzących.

Nieśmiertelni. Krypta Zasłużonych na Skałce

red. Franciszek Ziejka

  W ciągu stu trzydziestu lat od powstania Krypty Zasłużonych na Skałce złożono w niej doczesne szczątki trzynastu Wielkich Polaków: Jana Długosza, Wincentego Pola, Lucjana Siemieńskiego, Józefa Ignacego Kraszewskiego, Teofila Lenartowicza, Adama Asnyka, Henryka Siemiradzkiego, Stanisława Wyspiańskiego, Jacka Malczewskiego, Karola Szymanowskiego, Ludwika Solskiego, Tadeusza Banachiewicza i Czesława Miłosza. W 1989 roku, nawiązując do tradycji Opactwa Westminsterskiego, w Krypcie Zasłużonych umieszczono tablicę upamiętniającą Aleksandra Brücknera, wielkiego filologa i badacza kultury polskiej, zaś w 2004 roku – tablicę poświęconą Karolinie Lanckorońskiej, znakomitej uczonej, a zarazem mecenasowi polskiej kultury. Książka  składa się z dwóch części. W pierwszej znalazły się rozprawy o historii Skałki, o życiu i działalności na Skałce OO. Paulinów, wreszcie o okolicznościach powstania Krypty Zasłużonych. Druga, zasadnicza część książki, zawiera piętnaście sylwetek tych „nieśmiertelnych”, których uczczono w „skałecznym” sanktuarium narodowym poprzez złożenie w Krypcie ich prochów lub też – przez umieszczenie tam poświęconych im tablic.