Made in Mauritius

Amal Sewtohul

„Laval nigdy nie był niczego pewien. Ani miłości swojej żony, ani miłości swojego syna, jeszcze mniej miłości swoich rodziców. Pamiętał tylko jedno, dudnienie deszczu po dachu kontenera i zapach mokrej ziemi, który nadpływał do niego wielkimi falami pary wznoszącej się z alejek i małych podwórek ulicy Joseph-Rivière. Gdy był dzieckiem, brał to dudnienie za odgłosy palców nauczycielki, olbrzymiej i niewidzialnej, podobnej do wielkiej przerażającej wróżki, która bębni po dachu kontenera jakby chciała powiedzieć: »No Laval, weź się w garść. Dalej, dość tych chłopięcych marzeń, przestań się mazgaić, stań się bohaterem, którym chcesz być, Bruce’em Lee czy Leonardem da Vinci«” (fragment książki). Opowieść o dzieciństwie i dorastaniu trojga przyjaciół z Mauritiusa: Lavala, syna chińskich emigrantów, oraz Feisala i Ayeshy, muzułmańskich dzieciaków z biednej dzielnicy Port Louis. Wspólne przygody, inicjacyjne odkrywanie rodzimej wyspy, pierwsze miłości, nadzieje i rozczarowania. Opowiedziana z subtelną czułością i humorem, poetycka, a niekiedy szorstka historia pokolenia Maurytyjczyków, których młodość przypadła na lata narodzin i krzepnięcia niepodległości kraju. W 2013 roku powieść otrzymała prestiżową Nagrodę Pięciu Kontynentów Frankofonii – najważniejsze wyróżnienie dla utworu francuskojęzycznego stworzonego przez pisarza spoza Francji.

Orzełek z białą głową

Robert Lalonde

Biografia fikcyjnego „narodowego poety Quebeku”, duchowego spadkobiercy Gide’a, Geneta i Giona. Opowieść o szaleństwie jako rewersie wrażliwości, o potrzebie miłości w najróżniejszych jej obliczach i o nieustannym poszukiwaniu dróg powrotu do ziemskiego raju, z którego wszyscy jesteśmy wygnańcami. Nostalgia przeplata się tu z humorem, a przepiękne stylistycznie obrazy quebeckiej przyrody z rozległym, iście proustowskim wglądem w ludzkie wnętrza. Pierwsza powieść Roberta Lalonde’a przełożona na język polski to zarazem jego największe osiągnięcie artystyczne, uhonorowane Nagrodą Gubernatora Generalnego Kanady i Nagrodę Jeana Hamelina.

Ewa ze swych zgliszcz

Ananda Devi

Radykalnie szczera, a jednocześnie uwodząca poetyckością historia czworga nastoletnich Maurytyjczyków z blokowiska w stolicy kraju, szukających wyjścia z zaklętego kręgu lęku i przemocy: Ewa, dla której jedyną bronią i źródłem władzy jest jej własne ciało; jej przyjaciółka Savita, która jako jedyna darzy Ewę bezinteresowną miłością, snuje plany wyjazdu, ale nie chce odejść sama; Sadiq, utalentowany początkujący poeta, zapatrzony w twórczość Rimbauda i zakochany w Ewie; Clélio, zadziorny buntownik, wyczekujący bez nadziei, aż jego starszy brat sprowadzi go do Francji… Ewa ze swych zgliszcz to wędrówka po najmroczniejszych zakątkach Mauritiusa, nieodwiedzanych przez beztroskich turystów z bogatego Zachodu i świadomie przemilczanych w podróżniczych przewodnikach. To także przenikliwy opis kształtowania się i dojrzewania osobowości na marginesach społeczeństwa. Książka otrzymała prestiżową Nagrodę Pięciu Kontynentów Frankofonii (2006) – najważniejsze wyróżnienie dla utworu w języku francuskim autorstwa pisarza spoza Francji.

Smutny ambasador

Ananda Devi

Pierwszy zbiór krótkiej prozy Anandy Devi opublikowany po polsku. W jedenastu nowelach autorka pokazuje wydarzenia i sytuacje zrodzone z kontaktów na styku dwóch cywilizacji – Wschodu i Zachodu. W centrum tych wydarzeń stawia swoich bohaterów uchwyconych w ich słabości, śmieszności, wahaniach, zagubionych, tęskniących za czymś, świadomych jakiegoś braku, przytłoczonych stratą. W tym pilnym obserwowaniu współczesnego świata pisarka nie unika bynajmniej lekkiego tonu i subtelnych aluzji, które rozluźniają napięcie budowane obrazem, zapachem, kolorem czy emocją. Realistyczny obraz świata przedstawionego w tym zbiorze nowel ma wiele rys i pęknięć, przez które prześwituje świat magiczny, mityczny, nierealny lub choćby taki, którego tożsamość trudno jest jednoznacznie ustalić. Smutnego ambasadora można czytać zarówno w sposób linearny, uznający tym samym nieprzypadkowy porządek poszczególnych tekstów, jak i w sposób dowolny, bez przywiązywania szczególnej wagi do kolejności.

Czereśnie będą dziczeć

Mariola Kruszewska

„Czereśnie będą dziczeć to zbiór krótkich opowiadań, których bohaterami są zwykli ludzie, próbujący odnaleźć się w niezwyczajnych dla siebie warunkach. To najczęściej przesiedleńcy, wygnańcy, migranci usiłujący »zapuścić korzenie« w nieznanej im dotąd ziemi, na różne sposoby starający się zaleczyć zadane im przez historię rany, odnaleźć utracony rytm i sens życia. Są niczym rośliny użyczające tytułu każdemu z tych tekstów – każda z nich ma własny sposób wrastania, wzrastania, rozmnażania i owocowania. Książka Marioli Kruszewskiej to zarazem mały opowieściowy traktat o niepowtarzalności każdego istnienia, jak również rzecz o tym, co wspólne w naturze i losie człowieka. To jednocześnie nadzwyczaj barwna, pełna językowego uroku i narracyjnej witalności opowieść o ludziach, którzy wbrew skazującym ich na nieobecność wyrokom historii – walczą. I nie poddają się”. Kazimierz Nowosielski Książka otrzymała główną nagrodę w Konkursie Literackim Miasta Gdańska im. Bolesława Faca za rok 2016.

Kocie sprawy. Koty tworzą swoją historię

Eric Baratay

Kot, jak wiadomo, chodzi własnymi ścieżkami. Jest niezależny, nieprzewidywalny i tajemniczy… Czy na pewno? Z tym stereotypowym obrazem kota polemizuje w swojej nowej książce Éric Baratay. Korzystając ze świadectw pisanych między połową XVIII a początkiem XXI wieku, Baratay skupia się na kocim postrzeganiu świata, doznaniach i emocjach, wrażliwości i charakterze, ekspresyjności cielesnej, interakcjach z otoczeniem, a także z innymi zwierzętami i ludźmi. Pokazuje ewolucję, jaka na przestrzeni ostatnich trzech stuleci dokonała się w naszych relacjach z kotami, oraz niebywałą umiejętność przystosowawczą kotów żyjących w różnych środowiskach. Należy zatem –  jak postuluje autor – ostatecznie odrzucić przeświadczenie o niezmiennej naturze kota, a w zamian zauważyć, że jest on zdolny do kreowania oryginalnej i zmieniającej się w czasie kultury, czyli – do tworzenia własnej historii.  

Indian Tango

Ananda Devi

Indie, wiosna 2004 roku – kraj nieruchomieje w przededniu wielkiej politycznej zmiany. Jednak życie Subhadry, pięćdziesięciodwuletniej, przeciętnej żony i matki, jest już znieruchomiałe od dawna. Wśród codziennych obowiązków i przyzwyczajeń toczy się dzień za dniem, beznamiętnie, automatycznie i bezpiecznie. Tymczasem pojawia się ktoś jeszcze, kto z ukrycia śledzi Subhadrę na ulicach New Delhi, planuje krok, po którym nic już nie będzie bezpieczne, ani tym bardziej beznamiętne. A dawno odrzucone pytania zaczną bezkompromisowo żądać szczerej odpowiedzi. Powieść Anandy Devi, autorki między innymi słynnego Zielonego sari, to literacki portret Indii, kraju przodków pisarki, a jednocześnie przenikliwy portret kobiecości, która domaga się uznania, samoakceptacji i wolności. Autorka uznaje Indian Tango za swoje najważniejsze dzieło, zwieńczenie trzydziestu lat twórczości, rodzaj literackiego testamentu.

Okiem Markizy

Monique LaRue

„Nic nie może lepiej udowodnić istnienia tego, co się nazywa »ironią życia«, niż zamęt wywołany kłótnią moich braci po drugim referendum w sprawie niepodległości Quebeku. Mój brat Doris, bardziej poważny, bardziej zacietrzewiony niż zazwyczaj, zaczął rozpytywać wszystkich dookoła, czy można być bezwiednym, nieświadomym rasistą, podejrzewać o rasizm naszą rodzinę, naszego ojca, dziadka Cardinala, rasistą nazywać Louisa. Przywoływać na usta słowo, którego nie byliśmy w stanie normalnie wypowiedzieć w zdaniach, gdzie podmiotem było jedno z nas. To słowo – jak Doris powiedział pewnego dnia Salomonowi – nie istniało, gdy byliśmy dziećmi. W tym momencie waśń przybrała inny obrót”. Rozległa, wielowarstwowa opowieść o dziejach pewnej montrealskiej rodziny jest jednocześnie opisem procesu przełomowych zmian cywilizacyjnych i mentalnościowych, jakie dokonały się w społeczeństwie kanadyjskiego Quebeku na przestrzeni kilku dziesięcioleci minionego stulecia. W historię rodzinnych perypetii autorka wplata fundamentalne zagadnienia tożsamości etnicznej, politycznej i kulturowej oraz stosunku do innych zbiorowości; pokazuje sposoby skutecznego poszukiwania dróg akceptacji Innego, która prowadzi do stworzenia wielokulturowego, harmonijnego społeczeństwa. Książka Monique LaRue to pierwsza laureatka prestiżowej Nagrody Jacques’a Cartiera, przyznawanej powieściom w języku francuskim.

Zielone sari

Ananda Devi

Dom w sercu Mauritiusa. W jego wnętrzu stary, umierający doktor i trzy kobiety: córka, wnuczka i żona, której śmierć przed laty stała się największym rodzinnym tabu, skrzętnie przemilczaną tajemnicą. Doktor przez całe życie sprawował wobec swojej rodziny niepodważalną władzę domowego tyrana i cynicznego manipulatora. Teraz, na łożu śmierci, we wspomnieniach, rozmowach oraz monologach podejmuje być może ostatnią próbę odtwo­rzenia i utrzymania dawnej uprzywilejowanej pozycji partiarchalnego despoty. Zielone Sari to pierwsza powieść Anandy Devi przełożona na język polski; zaliczana jest do najważniejszych i najbardziej oryginalnych utworów maurytyjskiej pisarki. Ukazała się pierwotnie w wydawnictwie Gallimard (2009), w prestiżowej serii „Collection blanche”. W 2010 roku została wyróżniona nagrodą Prix Louis-Guilloux.

Dziwki w czadorach nie idą do Raju

Chahdortt Djavann

Na początku XXI wieku przez Iran przetoczyła się fala zabójstw prostytutek. W świętym dla islamu mieście Meszhed (później także w innych miejscach) ktoś mordował pracujące na ulicy kobiety, porzucając ich ciała w rynsztoku, okryte czadorami, bezimienne i nikomu niepotrzebne. Sprawcę największej serii tych zabójstw zatrzymano, osądzono, skazano na karę śmierci. O jego działaniach pisano artykuły i książki, nakręcono filmy; opinia publiczna poznała nazwisko zabójcy (dorobił się nawet biogramu w Wikipedii) i motywy, którymi uzasadniał swoje zbrodnie. Morderca zyskał sławę, a jego proceder przez długi czas stanowił temat publicznych dyskusji i sporów. Chahdortt Djavann w powieści "Dziwki w czadorach nie idą do raju" przywołuje wydarzenia sprzed lat, przyjmując inną perspektywę. Spycha w cień postać zabójcy, na pierwszym planie stawiając jego ofiary. Daje im biografie i przestrzeń do przedstawienia własnej historii, własnego światopoglądu. W ten sposób tworzy bezkompromisowy, nieocenzurowany portret islamu jako zbrodniczego systemu religijno-kulturowej opresji, w którym ofiarami są od stuleci przede wszystkim kobiety.

Żywoty wykluczonych. Trzy opowieści

Devi Ananda

Tom "Żywoty wykluczonych" zawiera trzy krótkie powieści: "Pagli - Szalona", "Ja, wyklęta" oraz "Żywot Józefina Szalonego". Teksty te łączy motyw wykluczenia i osamotnienia bohaterek i bohaterów portretowanych przez Anandę Devi. Każde z nich jest wyrzutkiem, banitą, stojącym poza nawiasem społeczności wbrew własnej woli lub w manifestacyjnym buncie przeciwko otaczającemu ich złu i banalności życia. Swoje symboliczne utwory maurytyjska pisarka zanurza w świecie legend i mitów różnych epok i kultur; tworzy współczesne baśnie z jednej strony przesycone elementami fantastycznymi, z drugiej stanowiące przenikliwą krytykę współczesności.

Congo Inc. Testament Bismarcka

In Koli Jean Bofane

Isookanga, Pigmej z plemienia Ekonda, ma już dość życia w rodzinnej wsi, zagubionej gdzieś w ostępach kongijskiej dżungli. Nie chce dłużej zbierać w lesie gąsienic dla wodza plemienia i wysłuchiwać jego nieustannego gderania na zmieniający się świat. Młodzieniec właśnie odkrył Internet i czuje, że musi działać. Wyrusza więc na podbój stolicy kraju, Kinszasy, z jednym celem w sercu: chce globalizować i być globalizowany. Tymczasem życie w postkolonialnym Kongo płynie swoim odwiecznym, leniwym nurtem. Okrutni zbrodniarze wojenni obsadzają intratne stanowiska rządowe, fałszywi prorocy wznoszą piramidy finansowe, podczas gdy funkcjonariusze międzynarodowych misji pokojowych wykorzystują swoje kongijskie placówki, żeby szybko się wzbogacić i przyjemnie spędzić czas. In Koli Jean Bofane ze zjadliwym humorem tworzy barwną i przejmującą panoramę współczesnego Konga - kraju, który mógłby być ziemskim rajem, a wciąż pozostaje tylko unowocześnioną i zglobalizowaną wersją Conradowskiego jądra ciemności. Powieść Congo Inc. Testament Bismarcka to pierwsza książka Bofane'a przełożona na język polski. Pierwotnie ukazała się w 2014 roku i zdobyła wiele literackich laurów, między innymi Nagrodę Pięciu Kontynentów Frankofonii (najważniejsze wyróżnienie dla utworu w języku francuskim stworzonego przez pisarza spoza Francji).