Jurysprudencja 10. W stronę krytycznej filozofii orzekania. Polityczność, etyka, legitymizacja

Rafał Mańko

Celem serii wydawniczej "Jurysprudencja" jest publikowanie monografii z zakresu teorii i filozofii prawa, a także dyscyplin prawniczych podejmujących problematykę teoretyczno- i filozoficzno-prawną w ramach własnych badań przedmiotowych. Inicjatywa powołania tego rodzaju serii wydawniczej spotkała się z dużym zainteresowaniem wszystkich ośrodków naukowych zajmujących się wskazaną problematyką, a także znanych naukowców z ośrodków zagranicznych. Redaktorzy serii Marek Zirk-Sadowski, Tomasz Bekrycht Prezentowana publikacja jest pierwszą w polskiej nauce próbą spojrzenia na zjawisko orzekania - sądowego stosowania prawa, w tym jego operatywnej wykładni - w perspektywie krytycznej filozofii prawa. Nawiązując do czołowych przedstawicieli tego nurtu w jurysprudencji anglosaskiej (takich jak Duncan Kennedy, Costas Douzinas, Adam Gearey), autor konstruuje własny model filozoficzno-prawny, który określa mianem krytycznej filozofii orzekania. Wychodząc od założeń ontologicznych, epistemologicznych i metodologicznych teorii krytycznej, za kluczowy punkt wyjścia uznaje uwzględnienie w teorii orzekania problematyki polityczności (thepolitical), rozumianej - za Chantal Mouffe - jako fundamentalny i nieusuwalny antagonizm społeczny, a także ideologii rozumianej w nawiązaniu w szczególności do koncepcji Slavoja Ziżka. Ponadto nawiązuje krytycznie do juryscentrycznego projektu Artura Kozaka, prowadząc m.in. rozważania nad granicami prawniczej władzy dyskrecjonalnej. Odsłonięcie politycznych i ideologicznych uwikłań orzekania skłania do przemyślenia na nowo etyki sędziowskiej, która - zdaniem Autora - powinna być oparta na imperatywie dążenia do sprawiedliwości, rozumianej niejako dająca się skodyfikować formuła, lecz przede wszystkim jako usuwanie przejawów niesprawiedliwości (adikia) i aktywne dążenie do emancypacji. Tak rozumiana polityczna etyka orzekania jest propozycją krytycznego przemyślenia społecznej odpowiedzialności sędziego i jego związków z prawem, a zarazem punktem wyjścia do rozważań o legitymizacji władzy sądowniczej. Skoro nie może ona znaleźć oparcia w tekście prawa i nie powinna jej szukać w innych subświatach, rozwiązaniem wydaje się jej oparcie na demokratycznej partycypacji i rzeczywistym dążeniu do realizacji ideału sprawiedliwości.

Jurysprudencja 11. Mind the Gaps. Economical Aspects in the Legal Thinking

Tomasz Bekrycht, Sergiy Glibko, Bartosz Wojciechowski

Celem serii wydawniczej "Jurysprudencja" jest publikowanie monografii z zakresu teorii i filozofii prawa, a także dyscyplin prawniczych podejmujących problematykę teoretyczno- i filozoficzno-prawną w ramach własnych badań przedmiotowych. Inicjatywa powołania tego rodzaju serii wydawniczej spotkała się z dużym zainteresowaniem wszystkich ośrodków naukowych zajmujących się wskazaną problematyką, a także znanych naukowców z ośrodków zagranicznych. Redaktorzy serii Marek Zirk-Sadowski, Tomasz Bekrycht We are presenting to Readers the work which is a result of co-operation between Polish and Ukrainian specialists in jurisprudence. The texts which are presented in this monography are an example of pursuing a postulate of external and internal integration of jurisprudence. In our opinion, the theses presented in it have a chance of becoming an important voice in discussions on various forms of law violation and use of loopholes in law (law avoidance, abuse of law, tax avoidance etc.). Undoubtedly, the theses also constitute an interesting view from the perspective of an analysis of the legal transformation process in the countries of Central and Eastern Europe (especially Poland and Ukraine).

Jurysprudencja 12. Refleksyjność prawa. Od teorii społecznej do strategii regulacji i z powrotem

Maciej Pichlak

Młyny sprawiedliwości mielą powoli - prawdopodobnie każdy zna to powiedzenie dotyczące sposobu działania prawa. Szczególnie ciekawe jest w nim jednak nie to, co przysłowie wprost stwierdza, ale co milcząco zakłada. Przyjmuje ono, że sprawiedliwość można porównać do młyna wykonującego kołowy, zdałoby się jałowy, ruch, w wyniku którego powstaje jednak treść nowa jak mąka sypiąca się spod młyńskich żaren, czyli rozstrzygnięcie prawnego zagadnienia. Książka jest próbą uchwycenia tego, jak kołowy ruch prawa może być rozumiany. Jej przedmiotem jest pojęcie refleksyjności prawa, a obszarem poszukiwań - teoria społeczna. Badając kolejne koncepcje z tej dziedziny, autor odsłania przy okazji, na czym polegają związki między teorią a praktyką prawną. Jak się okazuje, również one mają charakter refleksyjny, rodząc potrzebę nieustannej wędrówki od teorii do praktyki i z powrotem.

Jurysprudencja 13. Prawo w przestrzeni normatywnej

Tadeusz Biernat

Paradygmat prawa w przestrzeni normatywnej pozwala na inne spojrzenie na wiele kwestii odnoszących się do tradycyjnie ujmowanych obszarów refleksji naukowej nad prawem. Współcześnie, w relacjach między prawem a sferą normatywną (środowiskiem normatywnym), na szczególną uwagę zasługuje zjawisko formy normatywności i jej charakterystycznych cech w społeczeństwie postmodernistycznym. Pytanie o formę normatywności jest komplementarne z pytaniem, czy i jak zmieniające się i specyficznie ukształtowane formy artykułowania normatywności wpływają na prawo, a konkretnie na tworzenie prawa. Podlegające własnej dynamice otoczenie normatywne, przestrzeń normatywna, generuje szerszą dyskusję dotyczącą prawa i jego oceny, która obejmie inne, "niepaństwowe prawo" oraz to, co autor określa mianem "normatywnych źródeł prawa". Dyskusja wykracza więc poza ustalony przez lata i ściśle "zdefiniowany" krąg zależności systemowych. Szczegółowy, ale bardzo istotny problem polega na tym, że w polu dyskursu i sposobie przedstawiania normatywnych treści pojawiają się wypowiedzi nie tylko odnoszące się do poszczególnych elementów przestrzeni normatywnej, ale także mające charakter "normatywnych roszczeń". W tak charakteryzowanej rzeczywistości prawo jest mostem łączącym "roszczenia normatywne" z normatywnością zewnętrzną wobec prawa.

Jurysprudencja 14. Założenia aksjologiczne nowelizacji KPC z 4 lipca 2019 r

Sławomir Cieślak

Monografia stanowi efekt ogólnopolskiej konferencji naukowej zorganizowanej 28 listopada 2019 roku przez Katedrę Postępowania Cywilnego i na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego, zatytułowanej "Duża nowelizacja KPC z 4 lipca 2019 roku - założenia aksjologiczne". Organizacja tej konferencji była również związana z powołaniem w kwietniu 2019 roku Centrum Badań nad Aksjologią Procedur Cywilnych. W poszczególnych rozdziałach autorzy przeprowadzili przede wszystkim analizę szczegółowych rozwiązań omawianej nowelizacji (którą trzeba zaliczyć do najistotniejszych zmian kodeksu postępowania cywilnego w jego historii) przez ich skonfrontowanie z naczelnymi zasadami procesowymi rządzącymi postępowaniem cywilnym i wynikającymi z nich wartościami procesowymi. Publikacja zawiera ponadto ocenę zmian stanu prawnego z punktu widzenia teorii determinizmu i kreacjonizmu, sformułowanych w doktrynach polityczno-prawnych, a także w nawiązaniu do wciąż aktualnych zasad procesu rzymskiego. W książce została zgłoszona propozycja zaprezentowania kryteriów aksjologicznej oceny regulacji procesowej w celu usystematyzowania dalszych badań procedur cywilnych na płaszczyźnie aksjologicznej. * Celem serii wydawniczej "Jurysprudencja" jest publikowanie monografii z zakresu teorii i filozofii prawa, a także dyscyplin prawniczych podejmujących problematykę teoretyczno- i filozoficzno-prawną w ramach własnych badań przedmiotowych. Inicjatywa powołania tego rodzaju serii wydawniczej spotkała się z dużym zainteresowaniem wszystkich ośrodków naukowych zajmujących się wskazaną problematyką, a także znanych naukowców z ośrodków zagranicznych. Redaktorzy serii Marek Zirk-Sadowski, Tomasz Bekrycht

Jurysprudencja 15. Teoria prawa umów. Autonomia, efektywność, sprawiedliwość

Szymon Osmola

Książka stanowi wprowadzenie do teorii prawa umów. Zawiera omówienie filozoficznych podstaw tej dziedziny prawa w celu ich zrozumienia i uzasadnienia. Istota tych zagadnień została sprowadzona do ontologicznego pytania o naturę umów, normatywnego pytania o racje dla ich mocy wiążącej oraz instytucjonalnego pytania o kształt, jaki powinny przyjąć regulacje prawne dotyczące umów. Adekwatna teoria prawa umów powinna udzielać satysfakcjonujących odpowiedzi na te wszystkie trzy pytania. Znaczna część publikacji jest poświęcona analizie współczesnych teorii prawa umów. Na podstawie wartości, do jakich się odwołują, wyróżniono teorie oparte na autonomii woli, teorie ekonomiczne oraz teorie sprawiedliwościowe. Posiadają one swoje mocne i słabe strony, przy czym podstawową wadą łączącą wszystkie grupy teorii jest ich niekompletność, wynikająca z nacisku położonego tylko na jedno z trzech pytań teorii prawa umów. W monografii podjęto więc próbę sformułowania zintegrowanej teorii prawa umów, która łączy zalety teorii opartych na autonomii, teorii ekonomicznych i teorii sprawiedliwościowych, bez powielania ich niedoskonałości. * Celem serii wydawniczej "Jurysprudencja" jest publikowanie monografii z zakresu teorii i filozofii prawa, a także dyscyplin prawniczych podejmujących problematykę teoretyczno- i filozoficzno-prawną w ramach własnych badań przedmiotowych. Inicjatywa powołania tego rodzaju serii wydawniczej spotkała się z dużym zainteresowaniem wszystkich ośrodków naukowych zajmujących się wskazaną problematyką, a także znanych naukowców z ośrodków zagranicznych. Redaktorzy serii Marek Zirk-Sadowski, Tomasz Bekrycht

Jurysprudencja 16. Promisoryjna teoria umów na tle ontoetyki Paula Ricoeura

Marcin Pieniążek

Pytanie o przyczyny dotrzymywania umów nabiera szczególnego znaczenia w czasach nasilonej depersonalizacji stosunków prawnych. Stanowi też punkt wyjścia dla przedstawionej w monografii teorii umów, wyrastającej z poglądów filozoficznych Paula Ricoeura i zogniskowanej na problematyce obietnicy oraz wzajemności. W szkicowanej teorii kluczową rolę odgrywa założenie, zgodnie z którym dotrzymywanie obietnicy jest konstytutywne dla "bycia sobą" strony umowy. W "bycie sobą" strony wpisana jest z kolei relacja interpersonalna, pozwalająca scharakteryzować fenomen wzajemnej odpowiedzialności w umowie. Przyjmuje się także, że strony umowy do swego działania włączają elementy "wielkiej narracji" prawa, rozwijanej w sprawiedliwych instytucjach państwa. W tym kontekście głównym celem pracy jest budowa trójpłaszczyznowej promisoryjnej teorii umów, skoncentrowanej na ontoetyce osoby - sprzedającego, najemcy etc. Syntetyzująca perspektywa Ricoeura powoduje, że w proponowanym ujęciu dochodzą do głosu m.in. elementy arystotelizmu, kantyzmu oraz pokrewnego hermeneutyce paradygmatu narratologicznego. W perspektywie prawoznawstwa rozwijana teoria ma charakter niepozytywistyczny, postulując związek prawa i moralności oraz bytu i powinności. Dopełniającym elementem wywodu jest prezentacja filozoficzno-prawnych kontekstów promisoryjnej teorii umów w perspektywie historycznej oraz w perspektywie dorobku współczesnej, anglosaskiej jurysprudencji. Niniejsza praca skierowana jest do wszystkich zainteresowanych problematyką filozofii prawa umów. * Celem serii wydawniczej "Jurysprudencja" jest publikowanie monografii z zakresu teorii i filozofii prawa, a także dyscyplin prawniczych podejmujących problematykę teoretyczno- i filozoficzno-prawną w ramach własnych badań przedmiotowych. Inicjatywa powołania tego rodzaju serii wydawniczej spotkała się z dużym zainteresowaniem wszystkich ośrodków naukowych zajmujących się wskazaną problematyką, a także znanych naukowców z ośrodków zagranicznych. Redaktorzy serii Marek Zirk-Sadowski, Tomasz Bekrycht

Jurysprudencja 18/2022. Brak zagrożenia dla dobra prawnego a przestępstwa abstrakcyjnego narażenia dóbr prawnych na niebezpieczeństwo

Mateusz Filipczak

To nowatorskie opracowanie z zakresu teorii i dogmatyki prawa karnego, obejmujące kompleksowe przedstawienie autorskiego modelu teoretycznego zasad odpowiedzialności karnej za przestępstwa abstrakcyjnego narażenia w kontekście zagrożenia dóbr prawnych i znaczenia jego braku. Adresowane jest przede wszystkim do teoretyków i dogmatyków prawa karnego, ale wnioski praktyczne wynikające z przedstawionego modelu teoretycznego mogą być również przydatne dla adwokatów, radców prawnych, prokuratorów i sędziów, którzy na co dzień mogą się spotkać z koniecznością oceny prawnokarnej zachowań, co do których intuicja podpowiada, że nie powinny rodzić odpowiedzialności karnej, a przynajmniej winna być ona złagodzona. * Celem serii wydawniczej "Jurysprudencja" jest publikowanie monografii z zakresu teorii i filozofii prawa, a także dyscyplin prawniczych podejmujących problematykę teoretyczno- i filozoficzno-prawną w ramach własnych badań przedmiotowych. Inicjatywa powołania tego rodzaju serii wydawniczej spotkała się z dużym zainteresowaniem wszystkich ośrodków naukowych zajmujących się wskazaną problematyką, a także znanych naukowców z ośrodków zagranicznych. Redaktorzy serii Marek Zirk-Sadowski, Bartosz Wojciechowski

Jurysprudencja 19/2022. Zatrudnienie tymczasowe jako nietypowa forma świadczenia pracy

Tomasz Duraj

Niniejsza monografia stanowi podsumowanie III Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej z cyklu "Nietypowe stosunki zatrudnienia" zorganizowanej dnia 3 grudnia 2020 r. przez Centrum Nietypowych Stosunków Zatrudnienia pod kierunkiem prof. UŁ dra hab. Tomasza Duraja na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego. Praca tymczasowa to jedna z najlepiej rozwijających się nietypowych form aktywności zarobkowej na polskim rynku pracy. Tematem książki jest ocena prawnej regulacji zatrudnienia tymczasowego po nowelizacji obowiązującej od 1 czerwca 2017 r., dokonana zarówno z naukowego, jak i praktycznego punktu widzenia. Doniosłość, złożoność, wielowątkowość i aktualność tego zagadnienia potwierdza zestaw artykułów składających się na monografię. Dotykają one fundamentalnych dla tej tematyki problemów prawnych. Zdaniem dra hab. Marcina Wujczyka (Uniwersytet Jagielloński) "praca z pewnością stanowi istotny wkład w rozwój nauki w tym zakresie. Jest ona cennym źródłem informacji zarówno dla teoretyków, jak i praktyków prawa zainteresowanych problematyką zatrudnienia tymczasowego. [...] Tezy sformułowane w analizowanym opracowaniu są ciekawe i nowatorskie. Autorzy trafnie identyfikują istotne problemy oraz określają najważniejsze obszary badawcze. Dzięki temu recenzowana książka wyróżnia się na tle innych opracowań poruszających zagadnienia pracy tymczasowej. [...] Nie znajduję na rynku publikacji, która tak wieloaspektowo, jak niniejsza monografia traktowałaby o pracy tymczasowej w Polsce". * Celem serii wydawniczej "Jurysprudencja" jest publikowanie monografii z zakresu teorii i filozofii prawa, a także dyscyplin prawniczych podejmujących problematykę teoretyczno- i filozoficzno-prawną w ramach własnych badań przedmiotowych. Inicjatywa powołania tego rodzaju serii wydawniczej spotkała się z dużym zainteresowaniem wszystkich ośrodków naukowych zajmujących się wskazaną problematyką, a także znanych naukowców z ośrodków zagranicznych. Redaktorzy serii Marek Zirk-Sadowski, Bartosz Wojciechowski

Jurysprudencja 20. Dobro dziecka w ujęciu indywidualistycznym i wspólnotowym

Karolina Mendecka

Celem serii wydawniczej „Jurysprudencja” jest publikowanie monografii z zakresu teorii i filozofii prawa, a także dyscyplin prawniczych podejmujących problematykę teoretyczno- i filozoficzno-prawną w ramach własnych badań przedmiotowych. Inicjatywa powołania tego rodzaju serii wydawniczej spotkała się z dużym zainteresowaniem wszystkich ośrodków naukowych zajmujących się wskazaną problematyką, a także znanych naukowców z ośrodków zagranicznych. Redaktorzy serii Marek Zirk-Sadowski, Bartosz Wojciechowski * Autorka książki koncentruje się na usystematyzowaniu najważniejszych kwestii oraz dostarczeniu niezbędnych wskazówek dotyczących pojęcia dobra dziecka. Nietzscheańska opozycja apollińska-dionizyjska stanowi wszechstronną propozycję ujęcia przedstawionych w pracy filozoficzno- i teoretycznoprawnych zagadnień. Pierwiastek apolliński symbolizuje intelekt, prawo i jednostkę, natomiast dionizyjski – siłę natury, instynkt oraz wspólnotę. Przyjęta w monografii formuła opierająca się na przeciwstawieniu dwóch żywiołów nawiązuje do wielu przeciwieństw – począwszy od wspólnotowego i indywidualistycznego spojrzenia na dobro i dobro dziecka przez filozofię liberalną i komunitariańską aż po teoretycznoprawne omówienie koncepcji dobra dziecka jako klauzuli oraz zasady prawnej w świetle orzecznictwa sądów oraz trybunałów krajowych i międzynarodowych. W rozważaniach Autorki można odnaleźć jej osobiste, emocjonalne zainteresowanie analizowanym tematem. Dzięki temu publikacja nie jest jedynie „suchym”, pozbawionym życia wywodem naukowym. Wręcz przeciwnie – odnosi się do spraw doniosłych z pasją i emocją. Autorka nie ucieka też od trudnych społecznie tematów, co nadaje monografii aktualny wydźwięk. Z recenzji dr hab. Agnieszki Bielskiej-Brodziak, prof. UŚ Autorka przybliża dwie perspektywy myślenia o dobru dziecka, z których wyłania się obraz idei dobra dziecka w świetle napięcia między dobrem jednostki a dobrem wspólnym. Monografia jest napisana językiem komunikatywnym, co warto podkreślić, ponieważ Autorka udowadnia, że o problemach filozoficznych można pisać w sposób jasny i zrozumiały. Z recenzji dr. hab. Przemysława Kaczmarka, prof. UWr

Jurysprudencja 22. Kreacja prawa. Prawodawstwo między społeczną użytecznością a rozumną zgodą

Maciej Chmieliński

Autor wychodzi od stosunkowo dobrze rozpoznanego w literaturze zjawiska (m.in. F.A. von Hayek, H. Berman, J. Wróblewski, B. Tamanaha, J. Habermas, L. Wintgens) stopniowego utożsamiania prawodawstwa z legislacyjną kreacją. Ten dominujący sposób myślenia, określany przez Autora mianem "prawnego kreacjonizmu" powoduje zwiększanie się zakresu i ilości prawnej regulacji. Regulacja zaczyna w coraz większym stopniu dotykać różne sfery życia społecznego. Konsekwencją jest inflacja przepisów oraz fragmentaryzacja i niepewność prawa. Autor stawia tezę, że zjawisko to wiąże się z historyczną dominacją konstruktywizmu i utylitaryzmu, dwóch sposobów myślenia o stanowieniu prawa operujących na silnie antydogmatycznym fundamencie modernizacji. Tezy tej dowodzi odwołując się do koncepcji odzwierciedlających jego zdaniem historyczną ewolucję myślenia o prawodawstwie. Ewolucja ta zainicjowana została przez późnośredniowieczny nominalistyczny zwrot w epistemologii. Jej kolejne etapy obejmowały: wczesno-nowożytne oddzielenie polityki od moralności, etatyzację prawa, oświeceniowe i pozytywistyczne oddzielenie prawa od moralności, indywidualistyczną koncepcję naturalnych uprawnień, wyodrębnienie się władzy prawodawczej (podziały władzy), demokrację, zjawisko państwa narodowego i związanego z nim narodowego prawa oraz subiektywistyczny indywidualizm i nihilizm końca XIX wieku. Autor postuluje, by kreacjonizm współczesnego ustawodawcy - pokłosie głównie oświeceniowego projektu i jego romantycznej korekty - był limitowany. Źródłem tego ograniczenia powinno być jego zdaniem wzmocnienie w myśleniu o stanowieniu prawa, obecnych w nim już dyrektyw zachowawczej i tożsamościowej, opartych odpowiednio na założeniach epistemicznej niedoskonałości oraz kontynuacji i wspólnotowego zakorzenienia prawa. * Celem serii wydawniczej "Jurysprudencja" jest publikowanie monografii z zakresu teorii i filozofii prawa, a także dyscyplin prawniczych podejmujących problematykę teoretyczno- i filozoficzno-prawną w ramach własnych badań przedmiotowych. Inicjatywa powołania tego rodzaju serii wydawniczej spotkała się z dużym zainteresowaniem wszystkich ośrodków naukowych zajmujących się wskazaną problematyką, a także znanych naukowców z ośrodków zagranicznych. Redaktorzy serii Marek Zirk-Sadowski, Bartosz Wojciechowski

Jurysprudencja 3. Integracja zewnętrzna i wewnętrzna nauk prawnych. Cz. 2

Adam Bartczak, Monika Zalewska, Małgorzata Król

Dążenie do integracji zewnętrznej i wewnętrznej prawoznawstwa jest zjawiskiem ciągle aktualnym i powracającym w refleksji naukowej nad prawem. Jednakże w ślad za rozwojem nauki zmienia się zarówno obszar integracji, jak i jej zakres, a zatem zmienia się pole integracji. Można to zauważyć w piśmiennictwie, a także w niniejszym tomie. Prawoznawstwo stale poszukuje nowych punktów odniesienia i nowych metod badawczych, by lepiej poznać i zrozumieć zjawisko prawne, przyjmując za punkt wyjścia wielowymiarowość prawa. Pole integracji staje się obszarem coraz gęstszych, a jednocześnie zmiennych, relacji interdyscyplinarnych i transdyscyplinarnych, pozwalających korzystać z dorobku naukowego rozmaitych dyscyplin badawczych z pożytkiem dla integrujących się dyscyplin, w tym szeroko rozumianego prawoznawstwa. Wskazać można wiele odmiennych pól integracji wyznaczanych w różnym czasie przez poszczególnych badaczy. Prawo ma ścisły związek z wieloma zjawiskami społecznymi, psychicznymi, etycznymi i językowymi, bo samo też jest takim zjawiskiem w wielu odsłonach. W opracowaniu poruszono bardzo wiele niezwykle interesujących oraz inspirujących badawczo i metodologicznie zagadnień z tego zakresu. Książka może stanowić źródło inspiracji naukowej, wzbudzić żywą dyskusję i rozwinąć dalsze zainteresowanie zjawiskiem prawnym.  

Jurysprudencja 4. Legitymizacja prawa Unii Europejskiej. Legitymizacja demokratyczna czy cywilizacyjna?

Wioletta Jedlecka

Europa jest wspólnotą wartości cywilizacyjnych, do których należą wolność i równość jednostki, demokracja, państwo prawa, społeczeństwo obywatelskie, to „europejski dom” nie może być budowany niezależnie od tych wartości lub wbrew nim, ale tylko i wyłącznie na ich podstawie. Wspólna polityka europejska musi więc występować w obronie wymienionych wartości oraz brać za nie odpowiedzialność. Teoria integracji europejskiej wymaga zgody co do strategii i celów zjednoczenia, a budowa tej zgody nie jest możliwa bez określonych koncepcji legitymizacyjnych. Oś problemową podjętych rozważań stanowi kwestia legitymizacji Unii Europejskiej – jej instytucji oraz stanowionego przez nie prawa. Inspiracją do podjęcia tematu było poczucie szeroko rozumianego kryzysu legitymizacji demokratycznej UE. Niewątpliwie w Unii występuje problem z uzasadnianiem decyzji – szczególnie w zakresie prawa pochodnego i orzecznictwa – w sposób wpisywalny w dominujące koncepcje demokracji, do których przywykły krajowe dyskursy profesjonalne. Receptą na ów kryzys może być wzmocnienie legitymizacji cywilizacyjnej Unii Europejskiej, tj. odbudowa wspólnoty inkluzywnej przy wykorzystaniu zasady solidarności, kanonu wartości wspólnych i wielokulturowości.  

Jurysprudencja 5. Prawo prywatne Unii Europejskiej ze stanowiska teorii prawa

Joanna Helios

Głównym celem monografii było zbadanie adekwatności wypracowanych w teorii prawa koncepcji podziału na prawo publiczne i prawo prywatne w prawie Unii Europejskiej. Na marginesie zasadniczych rozważań uwzględniono również dyskusję nad Europejskim Kodeksem Cywilnym, harmonizacją/unifikacją prawa prywatnego i refleksję nad rolą prawa prywatnego w procesie integracji społecznej. W publikacji można wyodrębnić trzy obszary problemowe: 1) adekwatność wyróżnienia prawa prywatnego UE jako rodzaju prawa; 2) kwestię uzasadnienia podziału europejskiego prawa na publiczne i prywatne; 3) modernistyczne uwikłania unijnego prawa prywatnego. Procesy integracji europejskiej oraz globalizacyjne „narzucają” nowe rozumienie prawa publicznego i prawa prywatnego. Wiąże się to ściśle ze zjawiskami: publicyzacji prawa prywatnego, prywatyzacji prawa publicznego oraz multicentryzmem. Na prawo prywatne Unii Europejskiej składa się wiele aktów unijnych o charakterze wiążącym i niewiążącym. Dyrektywy unijne w większości dotyczą obrotu konsumenckiego i są wdrażane za pomocą procedur administracyjnoprawnych, co stanowi pogwałcenie założeń prawa prywatnego. Do prawa prywatnego Unii Europejskiej trzeba również zaliczyć prawo międzynarodowe prywatne. Książka skierowana jest zarówno do teoretyków i filozofów prawa, dogmatyków prawa międzynarodowego i europejskiego, cywilistów, komparatystów i historyków prawa, jak też do wszystkich zainteresowanych prawem prywatnym, które może być szansą dla rozbudowy Wspólnoty.  

Jurysprudencja 6. Transcendentalna filozofia prawa. O zewnętrznym obowiązywaniu i uzasadnieniu istnienia prawa

Tomasz Bekrycht

Skomplikowany charakter rzeczywistości „wymusza” normy działania, które zawarte są zwłaszcza w treści pojęcia prawa. Również jego powstawanie, istnienie, status ontologiczny i ważnościowy (odpowiednio deontologiczny) są intelektualnym wyzwaniem, które wprawia we frustrację poznawczą. Problematyka poznania zasadności prawa zawiera się w pytaniach o istnienie uniwersalnych struktur kategorii bytu, jaką jest prawo, a także o możliwość jego obiektywnego poznania (jako kategorii ontologicznej i deontologicznej – czyli bytu, który w osobliwy sposób określa powinność) w zakresie satysfakcjonującym o tyle, o ile poznanie takie odsłania uzasadnienie jego istnienia. Tym samym problem ten staje zagadnieniem transcendentalnym, opisującym warunki możliwości istnienia prawa. Nie pozwala ono zrezygnować z poszukiwania czegoś uniwersalnego, niezmiennego, być może tylko formalnie uchwytnego, co uzasadnia i warunkuje istnienie prawa niezależnie od przyjęcia tego uzasadnienia jako faktycznego i w jakikolwiek praktyczny sposób nośnego argumentu za istnieniem porządku społecznego bądź jako podstawy do budowy kolejnej czy wzmacniania którejś z istniejących już teorii normatywnych. Poszukiwanie to jest wyrazem transcendentalnej i transcendującej zastany porządek fenomenalny dążności intelektu. Tego rodzaju poznanie mogłoby dostarczyć koronnego, ale także powszechnie zrozumiałego i dlatego też wiążącego argumentu, przemawiającego za tym, by prawa po prostu przestrzegać. 

Jurysprudencja 7/2016. Spór o poprawną interpretację Konstytucji Stanów Zjednoczonych. Od pasywizmu do aktywizmu sądowego

Anna Tomza

Zagadnienie poprawnej interpretacji Konstytucji Stanów Zjednoczonych nie tylko było zawsze przedmiotem sporu amerykańskiej i europejskiej nauki prawa, lecz także angażowało szeroko pojętą opinię publiczną. W książce przedstawiono najbardziej znaczące i powszechnie akceptowane poglądy teoretyków i praktyków amerykańskiej jurysprudencji, które prowadzą czytelników "od pasywizmu do aktywizmu sądowego". Uwzględniono tekstualizm, wywodzący się z koncepcji powszechnego znaczenia (plain meaning), sformułowanej przez Oliviera W. Holmesa i oryginalizm, który skupia się - jak podkreśla Antoni G. Scalia - na poszukiwaniu koncepcji znaczenia ,,znaczenia" (meaning of meaning), a w szczególności oryginalnego znaczenia (original meaning). Specjalne miejsce zajmuje trójelementowa teoria interpretacji Konstytucji, zwana oryginalizmem semantycznym, promowana przez Lawrence'a Soluma. Licznych zwolenników ma też intencjonalizm, zbudowany na kanwie tez Stanleya Fisha, w myśl których idealnym rozstrzygnięciem sporu o interpretację jest koncepcja intencyjnego znaczenia (intention meaning). Całość zamykają ustalenia pojęciowe związane z enigmatycznym terminem, jakim jest aktywizm sądowy (judicial activism).