Kultura pisma i książki w żeńskich klasztorach dawnej Rzeczypospolitej XVI-XVIII wieku

Jolanta Gwioździk

Uchwały soboru trydenckiego (1545–1563) – stanowiące reakcję na reformację i poglądy Marcina Lutra na monastycyzm – wpłynęły na odnowę życia religijnego i zakonnego w całej ówczesnej katolickiej Europie. Rozwój duchowej żarliwości, zwłaszcza w pierwszej połowie XVII w., powodował reformowanie dawnych zakonów i zakładanie nowych fundacji, a jednocześnie organizowanie żeńskich wspólnot, nastawionych na pełnienie praktycznych funkcji w społeczeństwie. W XVI–XVIII wieku w Rzeczypospolitej Obojga Narodów działały klasztory kontemplacyjne rożnej tradycji zakonnej: franciszkańskiej (bernardynki, klaryski), augustiańskiej (dominikanki, norbertanki, brygidki) oraz zakony mnisze (benedyktynki, cysterki). Do Polski sprowadzono także zakony funkcjonujące już od średniowiecza (augustianki, karmelitanki dawnej obserwancji) oraz nowo powstałe bądź reformowane (karmelitanki bose, sakramentki, wizytki). W 1772 r. w Koronie były 83 żeńskie klasztory klauzurowe (z czego w Małopolsce – 29, w Wielkopolsce – 18, na Mazowszu z Podlasiem – 15, na Pomorzu – 7). Na terenach litewsko-ruskich w okresie staropolskim działało 69 wspólnot zakonnych. Współcześnie zainteresowanie żeńską kulturą zakonną przejawiają przede wszystkim mediewiści, badający zarówno różne przejawy funkcjonowania poszczególnych klasztorów i wybrane aspekty życia zakonnic, jak również opracowujący syntezy najważniejszych problemów, np. duchowości (Jacques Le Goff, Clifford Lawrence, Regine Pernoud). W odniesieniu do okresu potrydenckiego analizuje się m.in. sytuację zakonnic w określonym momencie historycznym, w danym miejscu lub w konkretnym klasztorze. Powstają też prace odnoszące się do kultury i historiografii zakonnej oraz piśmiennictwa i książki w tym środowisku; często badania te wpisują się w nurt „feministyczny” lub mają charakter komparatystyczny. (Z Przedmowy)

Kultura popularna - tożsamość - edukacja

Hejwosz Daria, Jakubowski Witold

Opracowanie, które oddajemy do rąk Czytelników, jest interdyscyplinarnym studium nad zjawiskami zachodzącymi w kulturze współczesnej. Zawiera ono artykuły badaczy z różnych ośrodków akademickich, których zainteresowania skupiają się na refleksji nad kulturą popularną i jej edukacyjnymi kontekstami.Książka składa się z czterech części. Część pierwsza zawiera teksty, których problematyka podejmuje zagadnienie sposobów edukacyjnego wykorzystania sztuki i kultury popularnej. Artykuły wypełniające część drugą koncentrują się na mediach jako przestrzeni naszej edukacji i socjalizacji. W części trzeciej znalazły się teksty dotyczące kwestii relacji kultury popularnej ze szkołą i światem młodzieży. Ostatnia część podejmuje temat powiązań kultury popularnej ze sferą duchowości i tożsamością płci. Redaktorzy mają nadzieję, że książka ta stanie się kolejnym, inspirującym głosem w dyskusji nad rolą kultury popularnej w kształtowaniu się tożsamości współczesnego człowieka.

Kultura popularna w społeczeństwie współczesnym

Drozdowicz Jarema, Maciej Bernasiewicz

Celem niniejszego tomu jest przybliżenie czytelnikowi niżej wymienionych sfer pop-kultury, które nie tylko dają nam możliwość oderwania się od rzeczywistości, lecz są również formą interakcji z nią i próbą włączenia nas samych do dyskursu codzienności. Część pierwsza obejmuje tematykę popularnych zachowań we współczesnym świecie, część druga wskazuje na współczesnych bohaterów kina oraz to w jaki sposób wpływają oni na stan świadomości zbiorowej oraz masowe upodobania. W trzeciej części autorzy wskazują na problem literatury popularnej, a w kolejnej omawiają problematykę muzyki popularnej i dziennikarstwa muzycznego. W ostatniej części wskazano na tradycyjne wątki, motywy oraz instytucje oraz ich nowe popkulturowe ujęcie. Problem naukowej dyskusji nad zjawiskiem kultury popularnej wiąże się nierozerwalnie z kłopotliwą potrzebą stworzenia względnie jednolitej definicji tego specyficznego typu kultury oraz określenia płaszczyzn, na których się przejawia. Przedsięwzięcie to wydaje się jednak skazane z góry na porażkę z tej przyczyny, iż o ile wszyscy zgadzamy się, że kultura popularna kształtuje w istotny sposób nasze życie codzienne, to trudno nam jasno wskazać klarowną granicę określającą pole jej bezpośredniego oddziaływania. Kultura popularna stała się tym samym immanentną częścią życia w społeczeństwach współczesnych, przy jednoczesnym rozmyciu jej konceptualnej jednoznaczności. Wydaje się dziś przenikać społeczną praktykę oraz zbiorowe światopoglądy tak silnie, że tracimy z oczu wyraźnie odrębną specyfikę jej charakteru. Charakter ten określany jest zarówno przez dające się wyróżnić mechanizmy jej działania, jak i nowe formy kulturowej ekspresji. Książka stanowi próbę ukazania fenomenu kultury popularnej w kontekście jej społecznego funkcjonowania. Zawarte w niej artykuły odzwierciedlają ważniejsze punkty odniesienia w dyskusji na temat zasięgu fenomenu kultury popularnej poprzez zaznaczenie najważniejszych pól przedmiotowych, w których się ona przejawia. Autorzy zawartych w książce tekstów starają się ukazać problem przenikania poszczególnych sfer kultury przez elementy kultury popularnej oraz ich społeczny wydźwięk. Zawarte w tomie artykuły dotykają takich obszarów jak media, literatura, czy też edukacja. Ich różnorodność ma wskazywać na niejednoznaczność zjawiska kultury popularnej i jej jednoczesną wszechobecność we współczesnym świecie. Niniejszy tom tym samym wpisuje się w ramy popularnych dziś studiów kulturowych, które jako perspektywa badawcza z konieczności muszą posiadać charakter interdyscyplinarny.

Kultura praktyki przedstawicieli profesji społecznych - podejścia mediacyjne w działaniu społecznym

Ewa Marynowicz-Hetka, Lorraine Filion, Dorota Wolska-Prylińska

Książka stanowi kompendium wiedzy o dużych walorach dydaktycznych, które mogą być wykorzystane w kształceniu pracowników socjalnych czy mediatorów (zwłaszcza rodzinnych, również szkolnych). Niesie także wiele akcentów o charakterze teoretycznym, pogłębiających ukierunkowanie lektur i kompetencji w procesie rozwijania świadomości metodologicznej i refleksyjności praktyków w obszarze zawodów społeczno-pedagogicznych. Szczególnym walorem związanym z analizami zawartymi w książce są interdyscyplinarne odniesienia formułowanych przesłanek. Widoczna jest tu perspektywa prawna, psychospołeczna czy psychologiczna. Zawarto w niej również przykłady praktyk w prowadzeniu mediacji (zwłaszcza mediacji rodzinnej). Teksty są przygotowane przez wysokiej klasy praktyków − mediatorów kanadyjskich, francuskich, belgijskich. Ich usytuowanie w strukturze książki zostało tak skonfigurowane, aby dać możliwość powrotu do tego samego problemu, który był omawiany wcześniej przez innego autora i tym samym pokazać, jak u różnych autorów odnajduje się bardzo podobne perspektywy teoretyczne, odniesienia, które stanowią o specyficznej i już bardzo spójnej koncepcji podejść mediacyjnych. W swoim przekroju książka stanowi istotne novum, może zarówno pełnić rolę podręcznika akademickiego, jak i stanowić aktualne odniesienie do badań i dalszych studiów.  

Kultura rękopiśmienna dominikanek polskich okresu potrydenckiego. Prolegomena do zagadnienia

Jolanta Gwioździk

Tekst z pracy zbiorowej Arma nostrae militiae. Kultura książki i pisma Zakonu Kaznodziejskiego na ziemiach polskich. Oddawany Czytelnikowi kolejny tom serii Dominikańskiego Instytutu Historycznego w Krakowie to zbiór studiów poświęconych różnym aspektom dziejów kultury książki i pisma w środowisku dominikańskim na ziemiach polskich. Pozwala on poznać kulturę umysłową braci i sióstr, poszczególnych klasztorów czy całych prowincji. Dzisiaj o dorobku i tradycjach intelektualnych dominikanów i dominikanek świadczą głównie zachowane druki i rękopisy ich autorstwa oraz skrawki dawnych księgozbiorów. Są one bardzo wymownymi świadkami dziejów zakonu św. Dominika na terenie Rzeczypospolitej.

Kultura szkoły w narracjach dzieci z układu ryzyka (ujęcie interdyscyplinarne)

Kinga Konieczny-Pizoń

Przedmiotem rozważań w monografii uczyniłam obraz szkoły, reprezentowany w narracjach dzieci z układu ryzyka (10-14 lat), zamieszkujących jedno z miast Górnego Śląska. "Kulturowa optyka" postrzegania szkoły przez dzieci z układu ryzyka, które są niejako ambasadorami jej potencjałów i ograniczeń, pozwala na eksplorowanie nowych perspektyw badawczych, w tym podjęcie pracy w kierunku poszukiwania/odkrywania założeń oraz norm współtworzenia pozytywnej kultury szkoły z uwzględnieniem "kompromisu" pomiędzy jakością pracy dydaktycznej szkoły a poczuciem dobrostanu uczniów, nauczycieli, rodziców. Inspirację do rozważań teoretycznych stanowi koncepcja psychokulturowego podejścia do edukacji Jerome'a S. Brunera.

Kultura świadomości. Duchowość, intelektualna rzetelność i kryzys planetarny

Thomas Metzinger

Co stanowi rdzeń edukacji w nowej kulturze świadomości? Czym jest intelektualna rzetelność? W jakim stanie świadomości chcemy umrzeć? Metzinger opowiada się za ustanowieniem nowego rodzaju kultury: kultury świadomości. Dlaczego? Ponieważ wychodzi z przeświadczenia, że zmierzamy ku samozagładzie, na którą składają się kryzys klimatyczny, eksploatacja dóbr naturalnych, chciwe dążenie korporacji do pomnażania zysków, wojny, populistyczna polityka, radykalizm. W niniejszej książce przedstawia konkretne sugestie, jak możemy wpłynąć na otaczającą nas rzeczywistość. Powołuje się na fundamentalne wartości: intelektualną rzetelność, duchowość czy etykę świadomości. Odwołuje się także do współczesnych osiągnięć badań nad umysłem, które dostarczają odpowiednich narzędzi, by teorię przekuć w praktykę. Znajdujemy się w historycznie bezprecedensowej sytuacji. Wszyscy będziemy obserwować rozwój globalnej katastrofy w jej wielu przejawach w Internecie, wiedząc, że razem ją wywołujemy. Wiemy też, że nie wszyscy jesteśmy winni w równym stopniu. Można już mówić o nowej fenomenologii, nowym rodzaju globalnie dzielonego doświadczenia, w skrócie: o nowym świecie życia (Lebenswelt), który nigdy wcześniej nie istniał. Uznamy się za gatunek upadający, a to z kolei wpłynie na każde kolejne pokolenie i to na wiele sposobów. Fragment książki Kultura świadomości. Duchowość, intelektualna rzetelność i kryzys planetarny

Kultura w nauczaniu języka polskiego jako obcego. Stan obecny - programy nauczania - pomoce dydaktyczne

Władysław T. Miodunka

Tom ten przynosi podsumowanie dyskusji toczonej w Polsce w ostatnim dziesięcioleciu, to znaczy w latach 1992-2003 w związku z obecnością (lub nie) elementów kultury w nauczaniu języka polskiego jako obcego. Datę początkową wyznaczają dwie prace: Wojciecha Jekiela i Cezarego Rowińskiego z Instytutu "Polonicum" Uniwersytetu Warszawskiego, opublikowane w tomie Vademecum lektora języka polskiego pod redakcją Barbary Bartnickiej, Lidii Kacprzak i Ewy Rohozińskiej (1992). Obie dotyczą obecności kultury polskiej w procesie nauczania języka polskiego jako obcego: praca W. Jakiela odnosi się do tej obecności na zajęciach językowych dla początkujących, praca C. Rowińskiego zaś - do wprowadzania wiedzy o kulturze polskiej na lektoratach dla studentów z poziomu średniego i zaawansowanego. Prace publikowane w niniejszym tomie różnią się od nich znacznie, gdyż odwołują się do pomocy dydaktycznych, uwzględniających elementy kultury w nauczaniu języka polskiego jako obcego, biorą pod uwagę przeprowadzone później badania P. Garncarka, G. Zarzyckiej, J. Rokickiego, A. Burzyńskiej i S. Schmidt, przyjmują wreszcie jako punkt odniesienia programy realioznawcze w nauczaniu języka niemieckiego jako obcego oraz standardy europejskie zaproponowane w tym zakresie przez Europejski system opisu kształcenia językowego: uczenie się, nauczanie, ocenianie (2003).

Kultura w szkolnej i środowiskowej edukacji młodzieży poprzez sztukę. Edukacyjne doświadczenia z przeszłości, realia teraźniejszości, perspektywa przyszłości

Teresa Wilk

Książka ukazuje potrzeby oraz możliwości prezentacji kultury i sztuki w edukacyjno-wychowawczym systemie szkolnym, co przyczynić się może zarówno do zdobycia wiedzy w przedmiotowym zakresie, jak również kształtowania oczekiwanych postaw, zachowań i konstruowania pożądanych relacji społecznych w coraz bardziej zróżnicowanej, wielokulturowej oraz nacechowanej negatywnymi zjawiskami społecznymi przestrzeni. Sztuka w niniejszej książce przedstawiona jest zarówno jako swoiste piękno poszczególnych dzieł, ale także jako dobro, wartość o wielorakich funkcjach edukacyjnych i społecznych umożliwiająca wprowadzanie różnorodnych rozwiązań edukacyjno-praktycznych w trybie lekcyjnym i pozalekcyjnym/pozaszkolnym.

Kultura wizualna szkoły. Szkice o wizerunku nauczyciela i ucznia oraz o potrzebie estetyki przestrzeni nauczania-uczenia się

Katarzyna Krasoń, Iwona Tomas

Treść książki ukazuje specyfikę semiotyczną współczesnej szkoły, z uwypukleniem warstwy wizualnej (w tym form autoprezentacji wzrokocentrycznej uczniów i nauczycieli, będącej formą ekspresji swej niezależności lub - czasem - ukrycia siebie i ikonosfery, także proksemicznej). Dzięki przedstawionym w monografii eksploracjom możemy przekazać czytelnikom (środowisku akademickiemu i studentom, ale też dyrektorom szkół, nauczycielom, uczniom oraz osobom związanym z szeroko rozumianą edukacją) wskazania dla większej troski o estetyczny wymiar lokalizacji miejsc i otoczenia rzeczowego, w którym przebiega proces edukacji (ze zwróceniem uwagi na niebezpieczeństwo tolerowania kiczu czy przemocy symbolicznej), w tym także zwracamy uwagę na istotność uwzględniania sposobów komunikowania siebie przez podmioty edukacji przez dress code. Informacje te przyniosą niezbędne wytyczne, dane, wskazówki dla osób odpowiedzialnych za wizualny kształt otoczenia szkoły czy projektowanie przestrzeni przyjaznej uczeniu się. Pomogą też w eliminowaniu zakłóceń pojawiających się w komunikowaniu się pomiędzy uczestnikami interakcji szkolnej.

Kulturalne i literackie konteksty relacji chorwacko‑węgierskich w XIX i XX wieku

Antonina Kurtok

Monografia Kulturalne i literackie konteksty relacji chorwacko-węgierskich w XIX i XX wieku stanowi próbę analizy i opisu zagadnień wybranych z bogatego katalogu problemów kulturalnych i literackich relacji chorwacko-węgierskich. Wykształcona w okresie współdzielenia przestrzeni terytorialno-cywilizacyjnej (1102-1918) sieć wzajemnych powiązań sprawiła, że relacje chorwacko-węgierskie mają charakter wysoce złożony. Sfery przenikania się elementów rodzimych i obcych objęły w istocie wszelkie aspekty życia polityczno-społecznego, warunkując kształt oraz specyfikę egzystencji obu narodów. Punkt wyjścia dla rozważań stanowią wybrane chorwackie teksty kultury powstałe przede wszystkim w XIX i XX wieku (autorstwa m.in. Ivana Mažuranicia, Ljudevita Vukotinovicia Farkaša, Ksavera Šandora Gjalskiego, Živko Berticia, Mariji Jurić Zagorki, Miroslava Krležy), w których swe odzwierciedlenie znalazły interakcje zachodzące pomiędzy oboma narodami. W toku badań prześledzony został zarówno wieloaspektowy wpływ relacji chorwacko-węgierskich na twórczość literacką, jak i projekcja w niej obrazu tychże relacji. Uwzględniono ponadto niezwykle ważną rolę autorów analizowanych dzieł – ich życiorysów, osobistych doświadczeń i wyborów światopoglądowych odbijających się (w mniej lub bardziej bezpośredniej formie) w warstwie ideowej tekstów. Immanentną część wywodu tworzy szeroka prezentacja istotnych kontekstów badanego materiału źródłowego – historycznego, politycznego, społecznego i kulturalnego.

Kulturalny barbarzyńca. Fenomenologia radykalna Michela Henry'ego jako filozofia sztuki życia

Sabina Kruszyńska

Michel Henry (1922–2002) znany jest jako twórca swoistej wersji fenomenologii radykalnej, w której podmiotowość –cielesna żyjąca sobość – góruje nad wszystkim co przedmiotowe i wszystkiemu co przedmiotowe nadaje wartość. Wersja ta zasługuje na uwagę ze względu na interesujące rozwiązanie ważnego dla myśli współczesnej problemu ludzkiej konstytucji świata. Rozwiązanie zaproponowane przez francuskiego filozofa daje możliwość sformułowania satysfakcjonującej odpowiedzi na pytanie o kondycję współczesnej kultury io kondycję człowieka, który dążąc do swoiście pojmowanej doskonałości oraz korzystając z najlepszych umysłów swoich czasów, ogołaca się z tego, co przez wieki uznawał za swą chlubę– z człowieczeństwa. Ten antropologiczny wątek fenomenologii radykalnej jest w książce wyeksponowany i zinterpretowany tak, aby można było z niego wydobyć filozofię mądrościową. Czytelnik znajdzie syntetyczne przedstawienie najważniejszych poglądów myśliciela, odniesienie ich do modnych dziś filozofii transgresji i filozofii „śmierci podmiotu”, rozważania o tym, na czym polega barbarzyństwo współczesnej kultury oraz czym jest sztuka, a szczególnie na czym polega sztuka życia. Fenomenolog Michel Henryjest znakomitym teoretykiem, ale także mędrcem, który namawia nas, byśmy się stali tytułowymi „kulturalnymi barbarzyńcami” – artystami tworzącymi dzieła życia.

KULTURAŁKI czyli lustro. Felietony z "Dziennika Polskiego" z lat 2000-2017

Wacław Krupiński

Wacku drogi, jak dobrze, że jesteś! Byłeś najwspanialszym obserwatorem, kronikarzem i przyjacielem artystów - zawsze blisko kulturalnych wydarzeń w naszym Krakowie. Pisałeś prawdziwie, rzetelnie, z życzliwością o spektaklach, recitalach, koncertach... Ocaliłeś od zapomnienia wiele osób, zdarzeń, ważnych i pięknych chwil. Czytam "Kulturałki" i wraca młodość, radość... Czuję się szczęśliwa, że dane mi było żyć w czasie, gdy Ty pisałeś o moim świecie. Dziękuję Ci za to. ANNA DYMNA Strażnik dobrego gustu i smaku. Mistrz małych i większych form dziennikarskich. W "Kulturałkach", które są swoistym raptularzem pewnego okresu w dziejach krakowskiej kultury, wykazuje się znawstwem poruszanych tematów i lekkością stylu a także dużą swobodą, cechującą wytrawnych publicystów. JÓZEF BARAN "Kulturałki" czyta się "jednym tchem". Ta książka to prawdziwa kronika życia kulturalnego i towarzyskiego Krakowa. Lektura obowiązkowa dla wszystkich miłośników kultury, zwłaszcza obdarzonych poczuciem humoru. Polecam. JÓZEF "ŻUK" OPALSKI Kim w "Kulturałkach" był Wacław Krupiński? Czy nie zuchwałym mnichem z literackim talentem? Tak. Był. I dzięki jego wędrówkom po istotnych miejscach, wydarzeniach, spotkaniach otrzymujemy zapis naszych wzruszeń i rozczarowań. Podziękujmy i pokłońmy się Kronikarzowi kultury. Bardzo zachęcam. JAN KANTY PAWLUŚKIEWICZ Wacław Krupiński - dziennikarz z ponad 40-letnim stażem (obecnie stypendysta ZUS-u), z czego ponad 30 przepracował w "Dzienniku Polskim", kierując kilkanaście lat działem kultury. Pisał o kulturze - estradzie, teatrze, kabarecie, literaturze. Efektem są książki: Głowy piwniczne (WL), Moje woperowstąpienie. Rozmowy z Jadwigą Romańską (PWM), Pszczoła, Bach i skrzypce, wywiad-rzeka ze Zbigniewem Wodeckim (Prószyński i S-ka), Jan Kanty Osobny, wywiad-rzeka z Janem Kantym Pawluśkiewiczem (WL), Cytaty z młodości. Rozmowy z ludźmi kultury (Universitas). Współautor wydawnictw z okazji 50. Festiwalu im. Jana Kiepury w Krynicy Zdroju oraz 100-lecia krakowskiego Teatru Bagatela. W 2005 r. uhonorowany Brązowym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis, w 2008 - Złotym Laurem "za mistrzostwo w sztuce publicystyki kulturalnej", przyznawanym przez Filię Krakowską Fundacji Kultury Polskiej. Otrzymał także dziennikarskie trofea: Złotą Gruszkę, coroczną nagrodę Oddziału Stowarzyszenia Dziennikarzy w Krakowie (2010) i Grand Prix Nagrody Dziennikarzy Małopolski (2014).

Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy

Michał Paweł Markowski, Ryszard Nycz

Prezentowany tom jest pierwszym efektem realizacji szerszego projektu poświęconego rozwijaniu koncepcji kulturowej teorii literatury. W tej fazie celem naszym było po prostu uchwycenie zmian zaszłych we współczesnej refleksji teoretycznoliterackiej oraz ukazanie ich skutków dla rozumienia zarówno kluczowych kategorii, jak terytorium i statusu obecnej(i przyszłej) kulturowej - już faktycznie- teorii literatury. Jest ona kulturowa, ze względu na osadzenie jej założeń, narzędzi i przedmiotu tyleż w historycznym polu kultury, co i w antropologicznej wiedzy o niej; jest teorią, bo zachwouje ambicje formułowania prawidłowości o badanych zjawiskach, ich tendencjach rozwojowych oraz naturze relacji między- (a zwłaszcza trans-) kulturowych (i trans-dyscyplinowych); pozostaje też teorią literatury, gdyż jej obiekt centralny (czy prototypowy) stanowi dalej literatura - i w wielości swych dotychczasowych znaczeń, i w postaciach oraz sensach nowych, aktualnie urzeczywistnianych. Uczestnikami tego przedsięwzięcia byli przede wszystkim członkowie i członkinie Katedry Antropologii Literatury i Badań Kulturowych Wydziału Polonistyki UJ oraz zaprzyjaźnieni z nami badacze i badaczki z sąsiednich katedr, którzy podjęli tę pracę realizując projekt badawczy, a także ci, którzy dołączyli do nas później zainteresowani samą problematyką. Dwuczęściowa kompozycja tomu odpowiadać ma intuicyjnie uchwytnym przemianom wewnątrz oraz wokół teorii literatury, pojętej w klasycznie nowoczesnej jej postaci. Stąd część pierwsza zawiera artykuły obrazujące przemiany kluczowych pojęć i problematyk tradycyjnie rozumianej teorii literatury; część druga natomiast - pojęcia i problematyki nie mieszczące sie w tych ramach.

Kulturowe gry w "Grze o tron"

red. Beata Gontarz

Monografia powstała w ramach spotkań Studenckiego Koła Badaczy Kultury Popularnej „Matriks” na Uniwersytecie Śląskim. Młodzi badacze kultury popularnej, wykorzystując wiedzę adeptów dyscyplin, jakie zgłębiają na studiach: kulturoznawstwa, medioznawstwa, literaturoznawstwa, historii krytycznie przyjrzeli się zabiegom autora Gry o tron, skutkującym stworzeniem uniwersum, które okazało się atrakcyjne dla współczesnego uczestnika kultury. Wskazali, że Martin sięga do naszych, współczesnych, rozpoznań o człowieku i świecie: żyjemy w stanie rozproszenia, nieporządku, zaciemnienia reguł. Mocniej, jak się wydaje, akcentuje brak arche, utratę podstaw, co odpowiada postmodernistycznemu kontekstowi czasowemu, w jakim cykl powstał. Autorzy książki sprawdzali reguły z jednej strony wciągania odbiorcę w doskonale znany model gatunkowy fantasy, a drugiej – podsuwania tropów, aby szukać nowości, odmienności, oryginalności. Tytuł monografii narzucił się w sposób oczywisty. Nie tylko jako efektowna gra słów, odwołująca się do pomysłu George’a R. R. Martina: grę (o co? – na to pytanie próbują odpowiedzieć autorzy monografii) wprowadził wszak twórca do Westeroskiego uniwersum. To również propozycja metody badawczej, a mianowicie wskazanie kulturowych obszarów odniesień, wykorzystywanych przez Martina, jak: chaos zestawiany z linearnością historii oraz porządkiem religii i mocą magii, obrazowanie ludzkich lęków, zagubienia i poszukiwania tożsamości, demontaż wzorców archetypowych i struktur kompozycyjno-fabularnych.

Kulturowe historie podróżowania

red. Jakub Dziewit, Marek Pacukiewicz, Adam Pisarek

Książka Kulturowe historie podróżowania stanowi próbę dookreślenia historycznie istotnych modeli podróżowania. Różnorodność zgromadzonych w niej tekstów pozwala na odtworzenie ciągłości i zmiany w obrębie złożonego dyskursu zachodnioeuropejskiego. Podróż jest przez autorów traktowana jako praktyka powodująca przemieszczanie naszej wiedzy, ale też sposób na utrwalanie pewnych wzorów kulturowych i dookreślanie ich szerszych kontekstów. Ma zatem zarówno funkcje symboliczne, jak i praktyczne. Dynamizuje historię, ale też ją utrwala; konsoliduje poszczególne kultury od wewnątrz, ale staje się również wehikułem umożliwiającym mediację ponad ich granicami. Podróż w perspektywie kreślonej w niniejszym tomie pozwala na dostrzeżenie przemieszczeń, powtórzeń i szczelin pomiędzy wzorcami, zarówno tymi matrycującymi praktykę kulturową, jak i związanymi z wyłanianiem się porządków dyskursywnych skupionych wokół owej praktyki.