Historie alternatywne i steampunk w literaturze. Archipelagi badawczo-interpretacyjne

Natalia Lemann

Publikacja poświęcona jest historiom alternatywnym i steampunkowi - dwóm istotnym gatunkom literatury fantastycznej, które budują światy powieściowe wokół odpowiedzi na pytanie "Co by było, gdyby...?". Autorka prezentuje poetykę obu tych gatunków, a także poddaje je wieloaspektowej analizie kulturowej. Historie alternatywne i steampunk są ściśle związane z historią, stanowią istotne, choć przewrotne, medium pamięci kulturowej - czytelnik znajdzie więc w książce omówienie relacji między kontrfaktualizmem historycznym a jego literacką odmianą w historiach alternatywnych. Z analizowanych przez autorkę powieści (nie tylko polskich) wyłania się dyskusja na temat kształtu pamięci kulturowej i narodowej, alternatywnej historii literatury i religii, wizji (nie)istniejących miast i metropolii oraz autobiografizmu kontrfaktycznego. Wielość stosowanych ujęć badawczych, interdyscyplinarny, komparatystyczny i analityczny charakter publikacji sygnalizuje użyta w podtytule formuła "archipelagu".

Historie autorytetu

Witkowski Lech

Książki Lecha Witkowskiego o autorytecie to imponujące mozaiki poglądów, ogarniające tysiące lat myśli ludzkiej. Dopiero stając na ramionach olbrzymów, jak określał taką postawę w nauce Isaac Newton, Witkowski ostrożnie i skromnie kreśli własne stanowisko filozoficzne i pedagogiczne. W ten godny zalecenia sposób sam staje się autorytetem od autorytetów. Książka Lecha Witkowskiego jest w stanie dać satysfakcję chyba największym smakoszom języka polskiego. Nie będę ukrywał, że czytanie 750 stron tekstu naukowego zwykle wiąże się z wysiłkiem, zwykle czujemy się znużeni monotonią używanych słów, jednowątkową tematyką, spakowaniem zbyt dużej ilości myśli w kolejnych akapitach. W przypadku omawianej pracy tego nie ma. Jeśli język przyrównamy do klawiatury fortepianu, to można powiedzieć, że Lech Witkowski jako pianista wykorzystuje wszystkie klawisze. Dzięki temu potrafi wydobyć najdrobniejsze niuanse w analizowanych stanowiskach odnoszących się do sposobów ujmowania autorytetu. [] czytanie tego dzieła prowokuje nie tylko do myślenia o naszej kondycji umysłowej, ale również wywołuje ferment emocjonalny, skłania do samooceny. Jest to więc moje osobiste świadectwo, że Lech Witkowski nie pracował daremnie. Jestem przekonany, że jego znaczący tekst będzie prowokował do refleksji wielu innych czytelników. A przy okazji będzie także uczył szacunku do humanistyki, a więc skłaniał do czytania, myślenia, czytania i znów do myślenia, czyli odnajdywania przyjemności w poznawaniu dawnej i współczesnej kultury symbolicznej. O tym jest ta książka. O tym, że zanika zdolność mierzenia się z lepszymi od nas samych, że wielu wręcz takiej możliwości nie przyjmuje do wiadomości albo się nią nie przejmuje, ścigając się w ustanowieniu władczym, po którym nikt już nie może mi podskoczyć. Tymczasem uniwersytet jako miejsce, gdzie możliwe jest spotkanie z najlepszymi duchami, choćby i z przeszłości albo innych światów niż nasz lokalny, coraz częściej staje się miejscem sankcjonowania typowych patologii władzy, układów, pozorów i jałowości poznawczej, gdzie wielkość duchowa się nie liczy, dokładniej nie jest brana pod uwagę, ponieważ traktuje się ją jako zbędną zarówno w wyposażeniu przykrawanym do rynku pracy, jak i odnoszonym do układów władczych i ich machinacji. Coraz częściej piastujących pozycje władcze czy zasiadających w radach wydziałowych czy instytutowych nie obowiązują wymogi mądrości jako odpowiedzialności za wartość prawdy i sprawiedliwości respektującej powagę autorytetu i misji uniwersytetu, gdy mają poczucie, że fakt ich władczości i samodzielności duchowej rozumianej jako prawo do głosowania i decydowania wedle widzimisię zwalnia z odpowiedzialności właśnie. Zanurzając się w mądrość cudzego myślenia, usiłuję też wyrwać się z okowów lokalnie dominującego barbarzyństwa duchowego ubranego w togi akademickie i posiadającego stopnie naukowe, których słabości, a nawet nędzy i nihilizmu nikt już zwykle nie bierze pod uwagę.

Historie dla dziewczyn i chłopców, którzy chcą uratować świat

Carola Benedetto, Luciana Ciliento

Co łączy gwiazdy filmowe Emmę Watson i Leonarda DiCaprio, laureatkę Pokojowej Nagrody Nobla Wangari Maathai, wielokrotnie nagradzanego fotografa Sabastião Salgado, zdeterminowaną szwedzką aktywistkę Gretę Thunberg i lokalnych aktywistów w rozmaitych rejonach świata? Każda z tych osób w pewnym momencie swego życia dostrzegła, jak człowiek niszczy środowisko, i zrozumiała, że należy uczynić wszystko, aby ratować świat. Miłość do Ziemi i poczucie wspólnoty ze wszystkimi istotami kazały im podjąć w codziennym działaniu misję walki o ochronę środowiska. Każde z nich zaangażowało się na swój sposób, ale wszyscy stanęli w pierwszym szeregu z konkretnymi inicjatywami, które miały i będą mieć duże znaczenie. Siedemnaścioro bohaterów przedstawionych w szesnastu opowieściach, które niosą niezwykle ważne przesłanie: nigdy nie jest się zbyt małym, żeby móc zmieniać świat.

Historie eksperymentalne. Szkice o gatunkach radia artystycznego

Natalia Kowalska-Elkader

Eksperymentalne artystyczne audycje radiowe stanowią punkt wyjścia do rozważań zawartych w prezentowanych szkicach. Za najbardziej interesującą postrzegam formę dzieł artystycznych, w których autorzy zdecydowali się odejść od tego, co dla radia artystycznego klasyczne i standardowe. Wprowadzanie różnych poziomów narracji, alinearna fabuła oraz gra z konwencją gatunków stały się podstawą do wyselekcjonowania i opisu audycji, które w mojej ocenie mogą być postrzegane jako eksperymentalne. Choć przywołuję również audycje fikcyjne, to szczególnie ciekawe są dla mnie audycje artystyczno-dokumentalne, features, słuchowiska oparte na faktach czy eksperymenty radiowe nawiązujące do wydarzeń rzeczywistych. Ze Wstępu O eksperymentach w dziedzinie literatury, plastyki, teatru, filmu czy muzyki słyszeli wszyscy, ale eksperymentalna sztuka radiowa dopiero czeka na wydobycie z cienia. Historie eksperymentalne to ważny krok w tym kierunku. Autorka bardzo zręcznie wiąże dokonania eksperymentalne z akceptacją estetyki brzydoty i podejmuje nadzwyczaj ciekawą próbę zdefiniowania pojęcia brzydoty w sztuce radiowej. Ogromnie pożyteczny wydał mi się również fragment poświęcony Eugeniuszowi Rudnikowi - twórcy chyba wciąż niezupełnie docenianemu i zbyt słabo znanemu. Z recenzji prof. dr. hab. Jana Tomkowskiego

Historie fandomowe

Tomasz Pindel

Kręcą ich kosmiczne pojazdy i wielościenne kostki. Doskonale znają odzywki elfów i hobbitów. Przebierają się za postaci z japońskich kreskówek. Posługują się swoim żargonem, prowadzą hermetyczne dyskusje w sieci i w realu. Spotykają się na konwentach. Ludzie z zewnątrz na członków fandomu patrzą z nieufnością, a często nawet z pobłażaniem. Tymczasem fandom, a dziś raczej fandomy, to niezwykłe środowisko zrzeszające tysiące ludzi, którzy mają swoje pasje i traktują je naprawdę poważnie. Oto książka o polskim fandomie fantastycznym: wielkim ruchu miłośników literatury, kina, komiksu, gier, którego początki sięgają zamierzchłych czasów PRL-u. Oto opowieść nie tyle o kontrkulturze ile o alterkulturze, o trzecim obiegu, o ludziach, którym się chciało i chce nadal, o środowisku dynamicznym i twórczym, niesłusznie niedocenianym. Bo przeciwieństwem fana nie jest antyfan. Przeciwieństwem fana jest osobnik obojętny.

Historie filmu awangardowego. Od dadaizmu do postinternetu

Gabriela Sitek, Łukasz Ronduda

Kompleksowe ujęcie głównych nurtów awangardy filmowej, które ukształtowały historię kina i miały zasadniczy wpływ na historię sztuki – od lat 20. XX wieku do lat 2000. Znakomici znawcy i badaczki kina oraz sztuk wizualnych poruszają się w książce po rozległym terytorium: od dadaistów i surrealistów po kino-sztukę i postinternet. Najchętniej – po jego obrzeżach, pisząc, czasem po raz pierwszy tak obszernie na gruncie polskim, o zapomnianych pionierkach kina Wielkiej Awangardy, wczesnej awangardzie amerykańskie, kinie letrystycznym, sytuacjonistycznym czy queerowym, czarnym feminizmie, perspektywie postkolonialnej czy o kinie jako narzędziu krytyki obrazów kształtujących zbiorową świadomość wizualną. Celem książki jest nie tylko przyznanie należnej wagi pionierskiej twórczości kobiet, ale też spojrzenie na to, jak w historii marginalizowano ich znaczenie. Co więcej, książka pokazuje, że wypracowane na gruncie awangardy środki pozwoliły realizować prace o pionierskim znaczeniu dla historii kina, sztuki i emancypacji kobiet. „Historie filmu awangardowego z podtytułem Od dadaizmu do postinternetu to książka napisana przez wielu autorów. Z mnogością podjętych tematów koresponduje różnorodność punktów widzenia i poetyk wypowiedzi. Prezentują one awangardę jako nurt zmieniający się dynamicznie, z wzrastającą intensywnością, zgodnie z etymologią terminu wyprzedzający swój czas oraz dzisiejsze kino. Zarazem jednak współczesna awangarda rewitalizuje i uruchamia swoją własną tradycję sięgającą lat dwudziestych, czasu tak zwanej Wielkiej Awangardy, a może i dalej, jeśli uwzględnić pierwsze próby tego rodzaju. Autorzy próbują odpowiedzieć na pytanie, co dziś nazywamy awangardą i tym samym ukazać ten fenomen w całej jego złożoności, biorąc pod uwagę różne jego odgałęzienia, odmiany, nurty i tendencje” – prof. Alicja Helman Twórczynie i twórcy, których prace zostały zanalizowane w ksiażce, to m.in.: René Clair, Luisa Buñuel, Alberto Cavalcanti, Walter Ruttmann, Dziga Wiertow, Germaine Dulac, Claude Cahun, Marcel Moore, Paul Strand, Charles Sheeler, Francis Bruguière, Harry Smith, Maya Deren, Marie Menken, Jonas Mekas, Stan Brakhage, Kenneth Anger, Jack Smith, Andy Warhol, David Wojnarowicz, Carolee Schneemann, Barbara Rubin, Tony Conrad, artyści Fluxusu, Guy Debord, René Viénet, Yvonne Rainer, Abigail Child, Su Friedrich, Hollis Frampton, James Benning, Barbara Hammer, Peter Kubelka, VALIE EXPORT, Warsztat Formy Filmowej, Natalia LL, Ewa Partum, Jolanta Marcolla, Teresa Tyszkiewicz, Chris Marker, Julie Dash, Cheryl Dunye, Kara Walker, Harun Farocki, Black Audio Film Collective, Derek Jarman, Bill Viola, Anna Baumgart, Zuzanna Janin. Autorzy i autorki tekstów: Jakub Depczyński, dr hab. Marcin Giżycki, Paulina Haratyk, dr Beata Kosińska-Krippner, dr hab. Iwona Kurz, dr Marika Kuźmicz, Magda Lipska, dr Ewa Majewska, Jakub Majmurek, Michał Matuszewski, dr Krystyna Mazur, Antoni Michnik, Łukasz Mojsak, dr hab. Paweł Mościcki, Daniel Muzyczuk, prof. dr hab. Andrzej Pitrus, dr Magdalena Podsiadło, prof. dr hab. Małgorzata Radkiewicz, Karol Radziszewski, dr hab. Łukasz Ronduda, dr Gabriela Sitek.

Historie i narracje

Renata Makarska

Tom Historie i narracje ukazuje, jak na naszych oczach zmienia się model opisu przeszłości. Odwrót od wielkiej historii na rzecz historii lokalnej, historii długiego trwania czy historii mniejszości, bądź w końcu historii podkreślającej wspólnotę ludzi i zwierząt zaowocował w ostatnich latach intensywną dyskusją na temat wielości sposobów pisania historii (w tym również historii literatury i kultury). Niniejszy tom jest przykładem takiej wielości. Pokazuje on równocześnie, jak badacze o odmiennych proweniencjach naukowych i różnym pochodzeniu wykraczają poza granice swoich dziedzin, dzięki czemu możliwe są transdyscyplinarne spotkania – literaturoznawców, kulturoznawców, historyków oraz przedstawicieli innych nauk społecznych i humanistycznych. Historie i narracje prezentują tworzone wspólnie przez niemieckich i polskich naukowców historie wykluczonych, historie lokalne, historie transferu wiedzy, ekohistorie oraz interpretacje narracji kontrfaktycznych.    "Publikacja oferuje nowe spojrzenie na narracje historyczne i kulturowe, i pokazuje, jak wpisać je w dyskurs postantropocentryczny". dr hab. Magdalena Saryusz-Wolska   Renata Makarska - profesor, kieruje Zakładem Polonistyki na Wydziale Translatologii, Lingwistyki i Kulturoznawstwa Uniwersytetu im. Jana Gutenberga w Moguncji/Germersheim. Zajmuje się literaturą postemigracyjną, nowymi mniejszościami w Europie Środkowo-Wschodniej, dyskursem postantropocentrycznym, komiksem, fotografią, hybrydycznością literatury i przekładem.

Historie, które napisało życie

Dorota Sumińska

Dorota Sumińska jest baczną obserwatorką przyrody i świata, interesuje ją każde istnienie. Ważni są dla niej tak samo ludzie, jak zwierzęta i cała natura. Przez lata gromadziła różne historie, wspomnienia, anegdoty, które stały się kanwą wielowątkowej, uniwersalnej opowieści o przewrotności losu i wszechobecności zwierząt, które towarzyszą ludziom w kluczowych momentach życia. Spełnione marzenia, podstępna miłość, która pojawia się w niespodziewanym momencie, przypadki, które stają się przeznaczeniem. Gesty, słowa, przedmioty, które na zawsze odmieniły czyjeś życie. Sekrety, które łączą i dzielą. Ludzie zapadający w pamięć na zawsze. Bracia mniejsi, którzy pomagają uświadomić ludziom inny wymiar codziennych spraw. Nieoczywiste, zaskakujące, poruszające historie z życia i o życiu.

Historie maniaków

Roman Jaworski

Historie maniaków zbiór opowiadań Romana Jaworskiego, opublikowany w 1910 roku. Opowiadania koncentrowały się na motywie szaleństwa i nietypowych osobowości. Autor planował publikację drugiej serii Historii maniaków, ale zamiar ten nie został ostatecznie zrealizowany. Książka spotkała się z zainteresowaniem krytyków, ale nie zdobyła popularności czytelniczej. (Za Wikipedią).

Historie miłosne

Kamila Cudnik

Od miłości do zdrady, od zdrady do nowego początku Sara jest doktorantką na uczelni i żoną Tomasza, adwokata, który ma własną kancelarię. Oboje młodzi, ambitni, inteligentni wydawałoby się, idealna para. A jednak kiedy Sara wraca z pogrzebu ukochanej ciotki, spotyka się z obojętnością i brakiem zrozumienia. Wkrótce potem na paradzie święta Trzech Króli poznaje Sergiusza, kolegę męża ze szkoły. Obu mężczyzn łączy nie tylko dawna przyjaźń, ale również niewyjaśnione wydarzenia z przeszłości. Sergiusz jest reporterem wojennym, który właśnie wrócił z kolejnej zagranicznej wyprawy. Sara wynajmuje mu swoje, akurat wolne, mieszkanie. I chociaż sama tego nie chce, mężczyzna coraz częściej gości w jej myślach. W jej małżeństwie trudności narastają, Sara dopytuje o tragedię z przeszłości, Tomasz wydaje się mieć coraz więcej tajemnic.

Historie (nie) całkiem prawdziwe

Małgorzata Rosowska

"Historie (nie) całkiem prawdziwe" to zbiór dwudziestu opowiadań o treści kryminalnej i sensacyjnej (zabójstwa, uprowadzenia, tajemnicze zniknięcia), ale nie tylko. Są tam również teksty, które traktują o miłości, czy też zwykłej szarej codzienności. W jednym z opowiadań czytelnik poznaje Neli, która nieszczęśliwie lokuje swe uczucia. Za to w innym Laura spotyka wreszcie upragnioną miłość. Nie brakuje również rodzinnych tajemnic ze zdradą w roli głównej i problemów rodziców, borykających się z chorobą dziecka. Wśród opowiadań znalazła się też baśń, której akcja toczy się w niebieskiej krainie o nazwie "Guzikolandia". Miłośnicy ekologii znajdą historię poświęconą losom ludzi, czujących potrzebę wprowadzenia pozytywnych zmian, dotyczących ochrony środowiska. Jednym słowem w tym zbiorze opowiadań każdy znajdzie coś dla siebie.

Historie nie z tego księżyca

Praca zbiorowa

Gdy łazik Perseverance, czyli Wytrwałość, właśnie drepcze po Marsie, my zabieramy Was jeszcze dalej niż NASA. Wybiegnijmy razem w przyszłość, w gwiazdy, pomiędzy planety, nasłuchujmy, co kosmos ma nam do powiedzenia. Ściśnięci przez czarną dziurę, gonieni przez meteoryty dowiemy się czegoś o nas samych. Włączcie wyobraźnię przed startem to warunek konieczny! Zabierzcie również poczucie humoru. Odpalamy naszą rakietę i wyruszamy w przestworza w najlepszym towarzystwie, bo patronem naszej wędrówki przez kosmos jest Stanisław Lem. Wspaniały pisarz, autor powieści i opowiadań fantastycznych, wielki wizjoner, którego stulecie urodzin obchodzimy w tym roku.

Historie o edukacji, jakie opowiedzieli mi Superbelfrzy

Marek Stączek

(…) Przypuszczam, że dla wielu z nas postać Keatinga (Stowarzyszenie Umarłych Poetów) stała się inspiracją do myślenia o tym, jakim można być nauczycielem, a dla tych z „drugiej strony barykady” typem nauczyciela, którego chcielibyśmy spotkać, a sam klimat, jaki stworzył on w klasie, był czymś, za czym często tęsknimy. Dlaczego o tym wszystkim wspominam? Otóż z pełnym przekonaniem mogę zapewnić was, że historie, do jakich za chwilę was zaproszę, mogłyby stanowić materiały na kolejne scenariusze tego filmu czy rozdziały do książki, którą potem napisała N. Kleinbaum. Ale tu ważne, ba – fundamentalne rozróżnienie – oto różnica między filmem a owymi historiami polega na tym, że te drugie wydarzyły się naprawdę.  

Historie o ludziach z wolnego wybiego. Pasty i skity

Sławomir Shuty

"Historie o ludziach z wolnego wybiegu. Pasty i skity" to pierwszy sezon serialu dokumentującego zielone wieloświaty. Wchodzimy w butach w życie społeczności przemasowionej bez zastanowienia w trakcie jej upadku z kosmicznego drzewa braku czasu i empatii. Zaludniające zielony mixkosmos hominidy mają w pełni wolny wybieg i dostęp do chrupiących suplementów w zestawach śniadaniowych, czasem krwawią. Pasty i skity to gabinet memów, gaf i gifów, studnia formatów, soczysty beef, który rozsmarowany na chlebie codzienności, wywoła chichot czwartej gęstości. *** Tak będzie wyglądał pisarski świat przyszłości. Ujarana proza skręcona ze starych opon, mniszka lekarskiego, tojadu, części czołgu rozwalonego podczas bitwy o Przełęcz Dukielską, połamanego białego krzesła ogrodowego i statku kosmicznego, który obcy zgubili na ziemi zanim trafili do kiszonki w zapeklowanych słoikach. Shuty jest najwybitniejszym przedstawicielem nowego i obiecującego gatunku literackiego: stonera. Legalize it. Ziemowit Szczerek *** Zastanawiam się, czy według ortodoksyjnych definicji  fundamentalistów internetowych opowiadania Shutego mogą zostać uznane za pasty. Na pewno zawierają ich najważniejsze cechy, czyli humor i grubo odklejone nawiązania do rzeczywistości. MALCOLM XD   Sławomir Shuty - artysta ruderalny; prozaik (Zwał, Cukier w Normie, Dziewięćdziesiąte), reżyser (Luna, Panoptykon, Pokój) i memiarz (art zin Baton, https://www.facebook.com/SlawomirShuty/). Laureat Paszportu Polityki za powieść Zwał ("za literacki słuch, za pasję i odwagę w portretowaniu polskiej rzeczywistości"). Obecnie rolnik, prowadzi w Beskidzie Niskim gospodarstwo agroturystyczne Jasielówka.

Historie o zwykłym szaleństwie

Charles Bukowski

Nikt tak jak Charles Bukowski nie potrafi zręcznie przeplatać kultury wysokiej z niską. Mieszając prostytucję z filozofią Kanta, przechodząc od rozpaczy do muzyki klasycznej, stary świntuch tworzy własną, współczesną dystopię. Nie inczej jest w przypadku nowych, niepublikowanych w Polsce opowiadań. Cięte a zarazem delikatne, humorystyczne lecz niepokojące sceny z życia amerykańskiego półświatka to proza Bukowskiego w najlepszym wydaniu gorącokrwista, pełna skrajności i do bólu realistyczna. Historie o zwykłym szaleństwie pochodzą z najlepszego okresu twórczości pisarza (początek lat 70.), w którym Bukowski stworzył również znane polskiemu czytelnikowi teksty, wchodzące w skład tomu Najpiękniejsza dziewczyna w mieście. Od czasów Georgea Orwella nikt tak świetnie nie pisał o byciu na dnie New York Times Tekst chwyta czytelnika za frak i potrząsa nim tak, że grzechoczą mu zęby The Times

Historie pacjentów leczonych budezonidem

Małgorzata Kudan, Aleksandra Osiejewska, Adam J. Sybilski

Choroby układu oddechowego to najczęstsze przewlekłe schorzenia występujące zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Istnieje zatem potrzeba posiadania skutecznych leków kontrolujących przebieg choroby, a także leków szybko działających, odpowiednich do stosowania w stanach ostrych. Takimi lekami są glikokortykosteroidy (GKS) podawane drogą inhalacyjną. Wszystkie rekomendacje umieszczają wziewne GKS jako jedne z podstawowych leków w leczeniu schorzeń dróg oddechowych u dzieci i dorosłych. Jednym z najlepiej poznanych i przebadanych GKS jest budezonid. Budezonid to syntetyczny, niehalogenowy glikokortykosteroid o bardzo silnym działaniu przeciwalergicznym i przeciwzapalnym. Jest skuteczny zarówno w chorobach przewlekłych (np. astmie i przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc [POChP]), jak i w stanach nagłych (np. zaostrzeniu chorób przewlekłych, ostrym zapaleniu krtani). W artykule przedstawiono typowe przykłady klinicznego zastosowania wziewnego budezonidu w ostrym podgłośniowym zapaleniu krtani (zespół krupu, pseudokrup), w zaostrzeniach POChP oraz astmie oskrzelowej. We wszystkich tych przypadkach budezonid okazał się skutecznym i bezpiecznym lekiem.