Zaufanie do systemów sztucznej inteligencji

Marek Jakubiak, Paweł Stacewicz

W prezentowanym wyborze tekstów zagadnienie zaufania podjęto w sposób możliwie aktualny i wszechstronny. Odnosi się to zarówno do kwestii ogólnych, wręcz filozoficznych, związanych z narzuceniem na sposób działania maszyn pewnych norm, które od wieków postulują etycy (np. Arystoteles); jak również do kwestii bardzo szczegółowych, osadzonych w kontekście bieżących zastosowań. W obszarze zastosowań uwypuklono kwestie tak różnorodne, jak zaufanie do systemów SI wspomagających edukację, projektowanie bezpiecznych miast przyszłości (tzw. smart cities) czy zaufanie do programów i systemów usprawniających funkcjonowanie różnego rodzaju organizacji. Spośród wielu czynników wzmacniających zaufanie do sztucznej inteligencji szczególny nacisk położono na dwa - skuteczność systemu połączoną z bezpieczeństwem użytkowników oraz jego poznawczą przejrzystość połączoną z umiejętnością zrozumiałego dla człowieka wyjaśniania podejmowanych przez system decyzji. Konkluzje autorów nie są jednolite. Niektórzy są optymistami, przekonując, że nawet najbardziej rozwinięta sztuczna inteligencja pozostanie czymś na kształt kontrolowanej przez człowieka "mechanicznej lalki". Inni są bardziej sceptyczni, licząc się z możliwością zaistnienia systemów sztucznych, które przypominają bardziej "mroczne widmo" - czyli skrajnie niebezpieczny dla człowieka artefakt, zdolny do przejęcia nad nim fizycznej i psychicznej kontroli.

Zaufanie do technologii w e-administracji

Joanna Ejdys

Jednym z czynników determinujących obecny i przyszły rozwój społeczno-gospodarczy jest poziom cyfryzacji (mierzony skalą zjawiska i jego zakresem – przedmiotowym, podmiotowym, geograficznym, dynamiką zmian oraz skalą powodowanych skutków) odnoszący się do każdej sfery życia ludzkiego. W konsekwencji procesów cyfryzacji wyłonił się nowy typ społeczeństwa – społeczeństwo informacyjne. Według Bella w społeczeństwie informacyjnym w procesach podejmowania decyzji politycznych i gospodarczych oraz funkcjonowaniu gospodarki najistotniejszą rolę odgrywa informacja. Procesy związane z zarządzaniem informacją, a w szczególności z jej pozyskiwaniem, gromadzeniem, przetwarzaniem, przesyłaniem i upowszechnianiem oraz wykorzystywaniem, stanowią podstawę wszelkich decyzji społeczno-gospodarczych. Komputery, Internet i techniki cyfrowe umożliwiają narzędziowo realizację wskazanych procesów zarządzania informacją. Jednym z obszarów zastosowań technologii ICT w ramach społeczeństwa informacyjnego jest e-administracja. Dostrzegając potrzebę zintensyfikowania poziomu wdrażania i upowszechniania rozwiązań w zakresie e-administracji oraz posiadając wiedzę i świadomość, że jednym z kluczowych czynników sukcesu adaptacji rozwiązań e-administracji jest zaufanie, autorka za obszar swoich naukowych zainteresowań wybrała problematykę zaufania do technologii. Podjęte przez autorkę badania są odzwierciedleniem coraz częstszej krytyki ekonomii głównego nurtu, charakteryzowanej przez procesy „odspołecznienia”, i forsowanego podejścia wyjaśniania zachowań ludzkich tylko i wyłącznie w kategoriach idealnych, ściśle racjonalnych wyborów. W obliczu pojawiania się zjawisk i konstruktów trudnych do wytłumaczenia tylko i wyłącznie w kontekście racjonalności działania – coraz częściej paradygmat funkcjonalistyczny jest kwestionowany. Przykłady ekonomii behawioralnej, eksperymentalnej czy teorii gier akcentują wagę innych wartości niż wartości ekonomiczne w procesie podejmowania decyzji przez człowieka. Jedną z takich wartości jest zaufanie, które dokładnie wpisuje się w zmianę paradygmatu i odzwierciedla coraz powszechniejsze skupianie się na wymiarze kulturowym i życiu codziennym. Celem głównym pracy było opracowanie oraz operacjonalizacja metodyki budowy modelu pomiaru zaufania do technologii. Na potrzeby realizacji celu głównego pracy przyjęto cele szczegółowe o charakterze: poznawczym, metodycznym oraz utylitarnym.

Zaufanie i kontrola w sieciach teleinformatycznych

Krzysztof Perlicki

Książka składa się z ośmiu rozdziałów. W rozdziale pierwszym (Rozwój sieci teleinformatycznych) przedstawiono, mający miejsce w ostatnich latach, rozwój sieci teleinformatycznych prowadzący do pojawienia się koncepcji sieci kognitywnych. W rozdziale drugim (Zagrożenia dla sieci teleinformatycznych) podjęto próbę systematyzacji zagrożeń dotyczących sieci teleinformatycznych pracujących w różnych warunkach eksploatacyjnych. W rozdziale trzecim (Ogólna charakterystyka zaufania) przedstawiono pojęcie zaufania w aspekcie filozofii, socjologii, polityki, zarządzania i systemów wieloagentowych. W rozdziale czwartym (Zaufanie w środowisku technicznym) omówiono możliwości stosowania do opisu zaufania różnych narzędzi matematycznych, m.in. wnioskowania bayesowskiego, teorii gier i zbiorów rozmytych. W rozdziale piątym (Rola zaufania w funkcjonowaniu sieci teleinformatycznych) przedstawiono zastosowanie pojęcia zaufania do analizy funkcjonowania sieci teleinformatycznych. Zaproponowano sposób formalizacji pojęcia zaufania w oparciu o parametry techniczne opisujące funkcjonowanie sieci teletransmisyjnych. W rozdziale szóstym (Odporność sieci teleinformatycznych) omówiono pojęcie odporności sieci teleinformatycznych oraz związane z nią procedury oceny pogorszenia jakości pracy sieci. W rozdziale siódmym (Bezpieczeństwo sieci teleinformatycznych) przeprowadzono analizę podatności głównych elementów składowych sieci teleinformatycznych na cyberzagrożenia. Rozdział ósmy (Kontrola i sterowanie w sieciach teleinformatycznych) zawiera omówienie cyklu życia sieci teleinformatycznych oraz propozycję metody testowania sieci. W rozdziale opisano możliwości realizacji wybranych metod służących do zabezpieczania transmitowanego sygnału przed różnego typu intencjonalnymi i nieintencjonalnymi zagrożeniami.

Zaufanie i ryzyko w doświadczeniu przedsiębiorców

Łukasz Trembaczowski

Problemy zaufania i ryzyka znalazły się w ostatnim okresie w obszarze zainteresowania socjologów. Przyglądając się koncepcjom teoretycznym w naukach społecznych, poświęconym problematyce ryzyka, można zauważyć, iż w wielu pracach autorzy wskazują na zagadnienie zaufania. Z drugiej strony w wielu pracach socjologicznych poświęconych problematyce zaufania, pojawia się problem ryzyka. Szczególnie interesujący jest przypadek ryzyka zaufania, a więc ryzyka jakie podejmujemy, kiedy musimy komuś zaufać. Oba problemy są w prawdzie z sobą związane, wciąż brakuje ich spójnej koncepcji na gruncie teoretycznym. Ich połączenie jest ważnym wyzwaniem, przed którym staje współczesna teoria socjologiczna. Jak w tych warunkach prezentują się badania nad zaufaniem i ryzykiem? Zagadnienia te do tej pory były analizowane osobno. Wynika to zapewne z braku spójnej teorii łączącej oba problemy. Jednak dociekania integrujące te obszary są konieczne, a ich wyniki mogą przyczynić się do powstania spójnej koncepcji teoretycznej. Połączenie teorii z praktyką jest szczególnie wyraźne w przypadku niektórych paradygmatów badań nad ryzykiem. Znaczenie ryzyka w teorii nauk społecznych rośnie. Dobrym wskaźnikiem tego zjawiska jest postulowana przez Lecha Zachera nowa subdyscyplina socjologii: socjologia ryzyka. (…) Niniejsza praca powstała na podstawie dwóch edycji badań realizowanych w 2007 i 2013 r. Początkowo nie planowano wznowienia badań, a ustalenia z 2007 r. miały stać się samodzielną podstawą studium. Podczas powstawania pierwotnej wersji tego tekstu świat pogrążył się w kryzysie ekonomicznym, najpoważniejszym od czasów wielkiego kryzysu z przełomu lat 20. i 30. Tym samym pojawiła się poważna wątpliwość odnośnie adekwatności uzyskanych wyników. Wtedy też narodził się pomysł powtórzenia badań, kiedy sytuacja kryzysowa nasili się. Jednak polska gospodarka okazała się bardziej odporna niż partnerów z Unii Europejskiej czy Ameryki. W końcu badania zostały zrealizowane w 2013 r., który okazał się być najgorszym rokiem w całym okresie trwania kryzysu. Tym samym, trochę przypadkowo, uzyskano materiał z badań realizowanych u samego szczytu hossy z lat 2002–2007, kiedy nikt nie podejrzewał nadchodzących zmian i z samego dołu bessy, która zaczęła się w 2008 r. i, miejmy nadzieję, przeminęła. W obu przypadkach przyjęto te same założenia, cele, narzędzia, metody i sposoby doboru próby. Nie są to jednak badania panelowe, gdyż zbyt wiele przedsiębiorstw z pierwszej edycji badań nie przetrwało sześciu lat dzielących obie próby. Nie należy jednak patrzeć na to jak na wielką stratę, pierwotnie badania bowiem nie były planowane jako panelowe, więc niemożliwe byłoby ustalenie zmian odpowiedzi poszczególnych respondentów. Niemniej uzyskane wyniki pozwalają na porównanie tego jak przedsiębiorcy postrzegają zaufanie i ryzyko w zmienionym kontekście sytuacyjnym. (fragmenty Wstępu)

Zaułek

Józef Czechowicz

zaułek kamienny kawałek świata  zaułek w kwiatach jak dziewczę  nikt na pewno nie zechce  tutaj stukiem samochodu kołatać    tak  to tylko gdzie indziej wybucha zwycięski jazgot  a to ciężkie platformy brzęczą w łańcuchy jadąc  a to znowu fartuchy zarzuciwszy na głowę  rozpychają się autobusy słonie brunatne i płowe  albo tramwaje suną  między wartami latarń  wełni się czarne tłumu runo  wrzawa we mgłach i dymie wzlata   tu cicho trawa wśród kamieni  zieleni się niebu jaskółkom  ludzie są dziećmi dużemi  a samolotem ty pszczółko    mieszkam tu w izbie małej jak pudełko  w którą słońce wlewa złociste kubełko  ogródek się waha czy wyjść na ulicę  czy się winogradem wspiąć na okiennicę  wiatr tę pustkę kocha często tu przysiada  coś do szczelin szeptać do okien zagadać  zaśpiewać  chwiejącym się tyczynom słonecznika  pająkom na furcie dębowej    noc dzień przenika  ranki wieczory  na domach wtedy światła z boku  prócz księżycowych i słonecznych gloryj  spokój    [...]Józef CzechowiczUr. 15 marca 1903 r. w Lublinie Zm. 9 września 1939 r. w Lublinie Najważniejsze dzieła: ballada z tamtej strony, żal, nic więcej, nuta człowiecza, tomy wierszy: Kamień (1927), Dzień jak co dzień (1930), Ballada z tamtej strony (1932), W błyskawicy (1934), Nic więcej (1936), Nuta człowiecza (1939). Polski poeta dwudziestolecia międzywojennego, w latach trzydziestych związany z grupą literacką Kwadryga, przedstawiciel tzw. drugiej Awangardy, której twórczość cechował katastrofizm. Jako ochotnik jeszcze przed zdaniem matury wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 r. Z wykształcenia, zamiłowania i zawodu nauczyciel (ukończył też studia w zakresie pedagogiki specjalnej). Redaktor m. in. czasopism dla dzieci "Płomyk" i "Płomyczek". Współpracował z wieloma pismami: "Reflektorem" (tu debiutował jako poeta w 1923 r.), Zet, Głosem Nauczycielskim, Pionem i Kameną, w Polskim Radiu pracował w dziale literackim, pisał słuchowiska radiowe. Zginął tuż po wybuchu II wojny światowej, podczas bombardowania. Charakterystyczną cechą wierszy Czechowicza jest niestosowanie wielkich liter i znaków interpunkcyjnych, co decyduje o poetyckiej wieloznaczności tekstów. Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Zaułek mroków

Tadeusz Kostecki

Niezwykła, świetnie napisana powieść kryminalna z wątkiem szpiegowskim w tle, której akcja nie zwalnia ani na chwilę. Śledztwo prowadzi lekarz-detektyw – doktor Kostrzewa, przed którym, w tym przypadku, postawiono zadanie niezwykle trudne, a nawet niebezpieczne, bowiem za serią brutalnych przestępstw stoją potężne, wrogie siły. JOLQ (lubimyczytac.pl): Tego było mi trzeba! Nie ma to jak stary dobry kryminał i mimo, że nie kręcą mnie akcje i konspiracje, to akurat w tej książce wszystko mnie pochłonęło. Może to styl pisania, może słownictwo, nie wiem. Taki kryminał zawsze będzie trzymał w napięciu, telefony na podsłuchach, brak telefonów komórkowych, każdy mógł działać w różnych organizacjach, szpiedzy, milicja. Dla kogoś w moim wieku zawszę będzie to jakaś namiastka tego jak było kiedyś. Sama książka cały czas karmi nas akcją, nawet na chwilę nie zwalnia. Jak można się domyślić jest morderstwo i jest Urząd Bezpieczeństwa który próbuje rozwiązać sprawę i złapać winnego. Okazuje się, że w sprawę nie jest zamieszany tylko jeden człowiek, po śmierci kolejnej osoby sprawę otrzymuje doktor Kostrzewa. Tak naprawdę o bohaterach wiemy naprawdę niewiele i o ile normalnie by mi to przeszkadzało tak w przypadku tej książki kompletnie nie czułam takiej potrzeby, akcja pochłonęła mnie na tyle, że każde przerywniki mogły by mnie wybić z rytmu. Dla kogoś czytającego dzisiejsze kryminały ta książka na pewno będzie miłą odskocznią bo nie ma w niej super szybkiego internetu, super ekstra technologi i innych cudów. Polecam. SPECTATOR_ZM (lubimyczytac.pl): Wielu współczesnych pisarzy miałoby problem, by podobną opowieść kryminalną ze szpiegowskim wątkiem w tle napisać w sposób tak spektakularny i tak trzymający w napięciu. Jest to opowieść o niezwykle zdeterminowanym oficerze UB, który nie zważając na wszechogarniające trudności z niezwykłą pasją i oddaniem podjął trop za niezwykle groźną i niebezpieczną bandą przestępców. Zrujnowana Warszawa kilka lat po wojnie, podejrzane meliny i wreszcie akcja przenosi się na głęboką prowincję, w Borkowskie lasy, gdzie najbliższy działający telefon dzieli odległość ok. 20 km. Nie ma jak zawiadomić kogokolwiek, trzeba uparcie iść w ślad za przestępcami. Muszę przyznać, że mimo wszelkiej anachroniczności czytało się tę powieść znakomicie. Niezwykle wartka akcja, charakterystyczny styl dialogów znany z okresu przed-, i powojennego, no i intryga, którą Kostecki splótł po mistrzowsku! Prawdziwa perełka z tamtych czasów! Polecam gorąco nie tylko czytelnikom pamiętającym ten ponury okres, ale też młodszym, choćby dla porównania ze współczesnymi kryminałami! GRZEGORZ CIELECKI (KlubMOrd.com): Wchodzimy nie w jeden (tytułowy) zaułek, ale w dziesiątki zaułków, a w każdym z nich, jakiś zwrot akcji, kolejna postać, nowe poszlaki, zanegowanie tychże poszlak, kolejny trup itd. A wszystko to niedookreślone, niepełne, brakujące i mimo pochłonięcia ponad 400 stron mamy niedosyt i czujemy się bliżej początku niż końca. A wszystko dlatego, że zaułek to przecież nie rozświetlony słońcem pusty plac tylko miejsce ciemne, gdzie widzimy zaledwie jakiś szczegół, ewentualnie zarysy konturów. Na pewno natomiast nie widzimy i nie wiemy wszystkiego. I się nie dowiemy. Na tym między innymi polega wielkość „Zaułka mroków”. Mroki nie zostaną rozświetlone, nie liczcie na to. Za to  w mrokach można się rozsmakować, trochę poprzebywać. Bo lektura wciąga jak cholera. „Zaułek mroków” to bowiem taki „Ulisees” polskiej powieści milicyjnej. Przepastna intryga zaczyna się od zastrzelenia redaktora Józefa Lebiody. Przychodzi do niego dwóch ludzi w kapeluszach i wykonuje wyrok. A jak wyrok to i organizacja. Jaka organizacja? Kto nią kieruje? Tego, jak nie wiedzieliśmy na początku, nie dowiemy się nigdy. Koniec śledztwa to tylko połowiczny sukces. Służba Bezpieczeństwa aresztuje pionki, a Centrala działa dalej. Utwierdza nas do w przekonaniu, że praca UB to niezbędny, wytężony i nigdy nie kończący się trud.  Za to ile się dzieje. „Zaułek mroków” zapełnia kilkudziesięciu bohaterów z obu stron barykady. Na froncie ideologicznym trwa śmiertelna walka. Formalnie śledztwem dowodzi pułkownik Kociuba. Niezależnie od podległego mu aparatu śledztwo prowadzi równolegle oficer śledczy Sierakowski. Gdy ten ginie, przejechany przez samochód gdzieś w ruinach Powiśla szefostwo UB uznaje, że jest tylko jedna szansa, by pchnąć sprawę do przodu. Trzeba ściągnąć z gdyńskiego urzędu samego doktora Kostrzewę. To nasz as atutowy, który wsławił się już w poprzedniej książce Kosteckiego, legendarnym „Cieniu na pokładzie”. Niektórzy znawcy twórczości Kosteckiego uważają „Zaułek mroków” za jego najlepszą książkę, a przynajmniej mająca największy epicki rozmach. Podzielam tę opinię. Nota: przytoczone powyżej opinie są cytowane we fragmentach i zostały poddane redakcji. Książka wydana w ramach serii: Kryminał z myszką – Tom 9. Projekt okładki: Pola Augustynowicz.

Zaułek szczęścia

Urszula Jaksik

Julia jest schorowaną kobietą po pięćdziesiątce. Przykuta do wózka, rzadko kiedy wychodzi z domu. Nie chce dłużej być uciążliwym balastem dla syna – Pawła – przed którym otwiera się szansa na wyjazd do Ameryki. Z tego powodu bohaterka postanawia zaplanować swoją śmierć. Zatrudnia więc Ritę – niezdarną opiekunkę, która ma dwie lewe ręce i w każdej chwili może doprowadzić do tragicznego w skutkach wypadku. Julia nie spodziewa się jednak, że wkrótce ją i Ritę połączy szczera i prawdziwa przyjaźń. Spotkanie to będzie dla każdej z nich ważną życiową lekcją. „Zaułek szczęścia” to poruszająca powieść o chorobie, samotności, bólu, ale także o miłości, przywiązaniu i wierze w drugiego człowieka. Urszula Jaksik jak mało kto potrafi zaglądać w głąb ludzkich serc.

Zaułek upadłych aniołów Powstały w latach 1968 - 2005

Anna Kiesewetter

Wiersze ze zbioru "Zaułek Upadłych Aniołów" powstawały na przestrzeni lat 1968 – 1980. Obejmują zatem nie tylko słynny "Warszawski Marzec", ale i atmosferę panującą w Teatrze Nowym za dyrekcji Kazimierza Dejmka. Trzeba w tym miejscu dodać, że tytuły łacińskie nie pojawiły się przypadkiem, ale są powiązane z konkretnymi miejscami w Warszawie (na przykład napis na zegarze słonecznym w parku w Wilanowie, czy inskrypcja zdobiąca gmach warszawskiej Biblioteki Uniwersyteckiej). Tomik kończy wiersz będący zapowiedzią nadziei na lepsze czasy, niż ten najtrudniejszy okres w życiu autorki.