Pisma wybrane, tom 1-3 (Jerzy Turowicz)

Jerzy Turowicz

TOM I: Jerzy Turowicz miał marzenia... Na przykład o tym, jak miałby wyglądać Kościół trzeciego milenium: "Otwarty na świat, wyzbyty roszczeń wobec niego i triumfalizmu, ubogi, pokazujący to, co powinno wynikać z wierności Dobrej Nowinie. Trzeba tu wrócić do słowa kenosis, którego się używa mówiąc o Chrystusie i Jego ogołoceniu. Kościół, który nie żąda niczego dla siebie, tylko mówi do świata i to, co mówi, okazuje się potrzebne". Pierwszy tom "Pism wybranych" Jerzego Turowicza zbiera teksty o "soborowej rewolucji" w Kościele powszechnym, znaczeniu stosunków chrześcijańskożydowskich dla katolickiej tożsamości, o polskim Kościele, który przez ponad cztery dekady zmagał się z opresją PRL-u, a następnie próbował się odnaleźć - w niełatwych latach budowy demokracji po '89 roku - w państwie i społeczeństwie. Tom zamyka rozdział poświęcony Janowi Pawłowi II, którego przyjaźnią Jerzy Turowicz cieszył się przez całe życie. TOM II: Jak pisać o wolności w stuleciu naznaczonym totalitarną przemocą? Może tak, jak zrobił to Jerzy Turowicz, pisząc o "niepokoju i nadziei", które muszą towarzyszyć człowiekowi drugiej połowy XX wieku: "nawet gdyby dzisiejsze groźby i niepokoje oblekły się w ciało, gdyby cywilizacja jutrzejsza nie była ludzką, gdyby dobro człowieka zastępowała jego błyszczącym i hałaśliwym pozorem, (...) to i wtedy zawsze pozostanie w głębi serca i umysłu człowieka, w głębi jego najistotniejszej natury, nienaruszony obszar wolności, miejsce, do którego nie mają dostępu prawa i policje ani zabłocony but drugiego człowieka". Artykuły zebrane w drugim tomie "Pism wybranych" Jerzego Turowicza przedstawiają znakomitego dziennikarza i redaktora, którego teksty towarzyszą najważniejszym wydarzeniom i procesom minionego wieku. Plejada ludzkich portretów, otwierająca tom, pokazuje, kto był dla niego ważny albo interesujący. Całość pism przeniknięta jest perspektywą wiary i jednoznacznego wyboru światopoglądowego - odczuwalnego także w tych tekstach, które spraw wiary nie dotyczą. TOM III: Nie jest ważny tekst, tylko człowiek - "człowiek, który tworzy kulturę i którego ta kultura kształtuje", miał powiedzieć Jerzy Turowicz na Kongresie Kultury Polskiej w grudniu 1981 roku, przerwanym wprowadzeniem stanu wojennego. Dzięki artykułom tworzącym trzeci tom "Pism wybranych" poznajemy Jerzego Turowicza jako podróżnika, który z reporterską dociekliwością opisuje Wiedeń, Segestę czy Nowy Jork. I jako analityka, przekonanego, że "trudne, powikłane problemy dzisiejszego świata nie znajdą rozwiązań poprzez ogień i miecz, znaleźć je można tylko na drodze żmudnego rozdzielania dobra od zła, prawa od bezprawia, prawdy od fałszu". W tomie - poza publicystyką dotyczącą spraw kultury i "sztuki życia" - znalazły się też artykuły polemiczne (m.in. z Adolfem Nowaczyńskim, Mieczysławem F. Rakowskim, Jerzym Urbanem), teksty o "Tygodniku Powszechnym" jako katolickim piśmie społeczno-kulturalnym oraz najciekawsze wywiady przeprowadzone z wieloletnim naczelnym pisma z Wiślnej. "To nie ta książka, którą chciałem oddać do ręki Czytelnika" - pisał Jerzy Turowicz, znakomity publicysta, znawca Kościoła i wieloletni redaktor naczelny "Tygodnika Powszechnego", w 1963 roku w przedmowie do swojego pierwszego wyboru tekstów "Chrześcijanin w dzisiejszym świecie". Bieżąca praca redakcyjna, podróże oraz rozliczne zaangażowania społeczne nie pozwoliły Turowiczowi na napisanie książki "bardziej uporządkowanej, bardziej własnej", jak pisał we wspomnianej przedmowie. Czytelnicy publicystyki Turowicza musieli więc się zadowolić dwoma wyborami tekstów Szefa "Tygodnika Powszechnego": w 1990 roku wydano "Kościół nie jest łodzią podwodną", a dziewięć lat później, już po śmierci Turowicza, "Bilet do raju". W stulecie urodzin Jerzego Turowicza, Wydawnictwo Universitas wydaje najobszerniejszy wybór pism Jerzego Turowicza, obejmujący także nieprzedrukowywane dotąd artykuły z lat międzywojennych (m.in. z "Kultury", "Odrodzenia", "Prosto z Mostu", "Życia Technickiego") oraz z okupacyjnych czasopism podziemnych ("Kultury Jutra" i "Miesięcznika Literackiego"). Teksty powojenne pochodzą przede wszystkim z "Tygodnika Powszechnego", w którym Turowicz ogłosił blisko tysiąc artykułów. W wyborze pism zostaną one przedstawione w obszernym wyborze, jeżeli to możliwe - w wersji sprzed cenzury, jakiej do 1989 roku podlegały wszystkie teksty publikowane w oficjalnej prasie. Wybór pism będzie zawierał także referaty i teksty oficjalnych wystąpień Jerzego Turowicza (np. na Kongresie Kultury Polskiej w 1981 roku); teksty wcześniej nie publikowane, bo uznane za niecenzuralne; wywiady z Naczelnym "Tygodnika Powszechnego" oraz artykuły z czasopism innych niż jego własne. W wyborze pism Turowicza - podzielonym na dwanaście rozdziałów tematycznych, które będą poprzedzone esejami wprowadzającymi w problematykę, autorstwa znanych publicystów - znajdą się teksty dotykające tematów najważniejszych dla Naczelnego "Tygodnika": istota i sens katolicyzmu, misja chrześcijanina w świecie współczesnym, sprawa odnowy Kościoła, powiązania religii z kulturą, stosunki między katolicyzmem a kulturą drugiej połowy dwudziestego wieku. Zebrane teksty dają wyobrażenie nie tylko o skali wiedzy i zainteresowań Autora, o jego ciekawości świata, ale przede wszystkim o sile osobowości Jerzego Turowicza. Sile, która pozwoliła mu stworzyć i ocalić pismo stanowiące oazę niezależnego myślenia i miejsce spotkania różnych, często odległych od siebie środowisk, ale też uprawiać politykę rozumianą jako działanie na rzecz dobra wspólnego. Wybór pism Jerzego Turowicza przygotowuje Anna Mateja (ur. 1973); studiowała nauki polityczne i prawo; dziennikarka, publicystka "Tygodnika Powszechnego" w latach 1996-2008; laureatka nagrody dziennikarskiej Grand Press w 2007 roku w kategorii wywiad; członkini rady Fundacji Jerzego Turowicza).