Wpływ polityki gospodarczej Sankt-Petersburga na rozwój górnictwa węgla kamiennego w Zagłębiu Dąbrowskim w latach 1859-1914

Rafał Wiktor Kowalczyk

To pierwsza w polskiej historiografii gospodarczej monografia ukazująca wpływ polityki gospodarczej Sankt-Petersburga na rozwój – strategicznego dla całej gospodarki Królestwa Polskiego – górnictwa węgla kamiennego z Zagłębia Dąbrowskiego. Autor prezentuje ewolucję tej polityki, począwszy od nieefektywnego i destrukcyjnego etatyzmu, wprowadzającego górnictwo węgla kamiennego na tym obszarze w stan długoletniej stagnacji, aż po okres dynamicznego rozwoju po wdrożeniu „złotych ceł” i nastaniu ery protekcyjno-prohibicyjnej. Momentem przełomowym była wojna krymska, z której Rosja wyszła upokorzona. Zmusiło to Aleksandra II do wprowadzenia w państwie przeobrażeń kapitalistycznych. Gospodarka rosyjska została otwarta na przepływy kapitałowe, towarowe, wymianę handlową, procesy integracyjne i znalazła się w obrębie wpływów globalizacyjnych. Sankt-Petersburg rozwijał jednak w Rosji kapitalizm dynastii Romanowów, nie zaś opierający się na prawidłach rynkowych. Dążył do budowy ośrodka przemysłu ciężkiego z pełnym cyklem produkcyjnym, który miał być ekonomiczną podstawą polityki imperialnej, dlatego uprzywilejował węgiel i koks z okręgu donieckiego kosztem Zagłębia Dąbrowskiego. Autor książki dowodzi, że górnictwo węgla kamiennego z Zagłębia Dąbrowskiego, pomimo niekorzystnej polityki gospodarczej Sankt-Petersburga, rozwijało się prężnie. Stało się krwioobiegiem energetycznym dla całej gospodarki Królestwa Polskiego i zdobyło główne rynki Ukrainy – Kijów i Odessę.