Początki urbanistyki współczesnej. Doświadczenia zagraniczne a środowisko warszawskich urbanistów przełomu XIX i XX w

Alicja Szmelter

Monografia wprowadza Czytelnika w zagadnienia związane z początkami urbanistyki współczesnej, które wywarły wpływ na formowanie się postawy twórczej pierwszych polskich urbanistów działających w środowisku warszawskim. Praca jest próbą odpowiedzi na pytanie, jaką wiedzę na temat zakorzenionych od dawna, a także najnowszych prądów w światowej urbanistyce mieli polscy architekci z kręgu Warszawskiego Koła Architektów w momencie podejmowania wyjątkowego zadania - przygotowania pierwszego współczesnego planu rozwoju polskiej stolicy, czyli przedstawionego w 1916 r. tzw. Szkicu wstępnego planu regulacyjnego miasta stołecznego Warszawy, opracowanego pod kierunkiem i przy współudziale projektowym architekta Tadeusza Tołwińskiego. Był to okres mobilizacji energii organizacyjnej architektów, ponieważ początek prac nad planem zbiegł się w 1915 r. z pracami nad założeniem Wydziału ArchitekturyPolitechniki Warszawskiej. Kształtując profil nauczania na Wydziale Architektury,wprowadzono nowatorski wówczas kierunek - budowę miast, który obejmował "szeroką analizę historyczną miast oraz zagadnienia współczesne". Dowodzi to, jak wielką rangę nadano wówczas rozwijającej się nowej dziedzinie planowania i projektowania - urbanistyce.

Studia do dziejów architektury i urbanistyki w Polsce. Tom II. Przyszłość rzeczy minionych

Małgorzata Rozbicka, Robert Kunkel, Monika Neff, Piotr Kilanowski, ...

W prezentowanym tomie znalazło się 6 artykułów:   Architekt Władysław Marconi jako miłośnik i konserwator zabytków przeszłości (Małgorzata Rozbicka)   Wpływ nowoczesnej infrastruktury technicznej na rozwiązania planu warszawskich domów dochodowych pod koniec XIX wieku oraz po roku 1900 (Piotr Kilanowski)   Kościół trynitarzy na Solcu w Warszawie, pierwotnie świątynia zakonna, później parafialna (Robert Kunkel)   Architektoniczne i urbanistyczne skutki kontrreformacji, na przykładzie zespołu jezuickiego w Kownie na Litwie, w świetle pomiarów inwentaryzacyjnych kościoła pw. św. Franciszka Ksawerego (Justyna Zdunek-Wielgołaska, Wojciech Wołkowski, Klara Kantorowicz)   Swojskość w polskim modelu miasta-ogrodu. Polskie wczesne rozwiązania na tle zagranicznych przykładów (Alicja Szmelter)   Oskar Sosnowski (1880–1939) – krąg rodzinny, edukacja szkolna, studia architektoniczne (Monika Neff)

Studia do dziejów architektury i urbanistyki w Polsce. Tom I. Kresy dawnej Rzeczypospolitej

Małgorzata Rozbicka, Robert Kunkel, Wojciech Wółkowski, Justyna Zdunek-Wielgołaska, ...

Zbiory Naukowe Zakładu Architektury Polskiej Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej są jedną z najcenniejszych kolekcji materiałów inwentaryzacyjnych historycznych założeń urbanistycznych i obiektów architektonicznych w Polsce. Początki zbioru sięgają 1922 roku, czyli roku założenia przez profesora Oskara Sosnowskiego Zakładu Architektury Polskiej Politechniki Warszawskiej – pierwszej w Warszawie placówki naukowej zajmującej się dziedzictwem architektonicznym ziem Polski, skupiającej multidyscyplinarny zespół architektów, historyków sztuki i historyków. Powstający od tego czasu przy Zakładzie zbiór architektonicznych rysunków inwentaryzacyjnych, planów miast i fotografii miał służyć zarówno jako baza do prowadzenia szeroko zakrojonych badań nad dziejami architektury i sztuki w Polsce, jak też jako inspiracja w projektowaniu współczesnej architektury. Po wojnie, uratowane od zniszczenia Zbiory Naukowe ZAP są od 1945 roku sukcesywnie powiększane. Aktualnie Zbiór tworzy ponad 30 000 rysunków inwentaryzacyjnych, 571 przedwojennych albumów inwentaryzacji wsi, ok. 10 000 powojennych rysunków budownictwa drewnianego, blisko 40 000 fotografii, ok. 1500 planów urbanistycznych, kilkaset opracowań badawczych, a także m.in. przedwojenne i powojenne prace studenckie, rysunki projektowe i notatki badawcze. Wiele materiałów ze Zbiorów – zarówno przed, jak i po wojnie – zostało badawczo wykorzystywanych w licznych opracowaniach i publikacjach oraz przy pracach projektowych w historycznym kontekście kulturowym. Upowszechnieniu wiedzy na temat zasobu Zbioru i badań wykonanych z wykorzystaniem zawartych w nim materiałów przed wojną służyły między innymi dwa periodyki naukowe wydawane przez ZAP – „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury”, po roku 1950 przejęty przez Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk jako do dziś się ukazujący „Biuletyn Historii Sztuki” oraz seria wydawnicza „Studia do dziejów sztuki w Polsce” po wojnie niereaktywowana. Obszerniejsze monografie o tej tematyce ukazywały się w serii pod nazwą „Biblioteka ZAP”, również w zarzuconych po wojnie podseriach „Architectura Militaris” oraz „Wnętrze i sprzęt”. Problematykę teorii oraz historii architektury i urbanistyki podjął wydawany przez Wydział Architektury PW „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” o bez mała siedemdziesięcioletniej już dziś tradycji. W tym periodyku pomiary i wstępne opracowania obiektów mierzonych i badanych przez ZAP ukazywały się co roku w formie w miarę regularnie publikowanych „sprawozdań z pomiarów ZAP”. Od około 20 lat, ze względu na zmianę profilu i wydawcy Kwartalnika, ta forma systematycznego publikowania prac badawczych i inwentaryzacyjnych Zakładu oraz współpracujących z nim jednostek WAPW została jednak zarzucona. Mając powyższe na uwadze, zespół Zakładu Architektury Polskiej, po wielu dyskusjach, doszedł do przekonania, że nadeszła pora by powrócić do dobrej zakładowej tradycji i w nawiązaniu do publikowanych przez Zakład w okresie międzywojennym, a niereaktywowanych po wojnie „Studiów do dziejów sztuki w Polsce”, podjąć na powrót własną działalność wydawniczą. Powstał pomysł wydawania przez ZAP we współpracy z Oficyną Wydawniczą PW serii wieloautorskich recenzowanych monografii pt. „Studia do dziejów architektury i urbanistyki w Polsce”, w ramach której corocznie planujemy publikować jeden tom zawierający wyniki prac naukowych oraz ilustrowane opracowania dotąd szerzej badawczo niewykorzystanych archiwalnych materiałów dokumentacyjnych i pomiarowych z zakresu wybranego zagadnienia szeroko pojętej problematyki badań nad architekturą i urbanistyką z terenu dawnej i obecnej Rzeczypospolitej. Chcielibyśmy też bardzo aby w każdym z kolejnych tomów naszej serii znalazło się miejsce na publikację materiałów biograficznych dotyczących wybitnych badaczy historii polskiej architektury i urbanistyki.