Czytanie filmu - oglądanie literatury. Propozycje interpretacji do spotkań edukacyjnych

Tomasz Gruszczyk

Wychodząc z założenia, że już samo pojęcie tekstu zakłada jego lekturę – praktykę czytania jako podejmowanie wysiłku rozumienia oraz wpisywania w pewien horyzont kulturowego doświadczenia celem przyswojenia sobie tekstu i nadawania mu sensu – równie istotny jak sam tekst (w tym przypadku – dzieło filmowe) staje się problem praktykowania lektury, opatrywania filmu sensotwórczym komentarzem. Wybrane filmy (reprezentatywne dla poszczególnych nurtów, zjawisk i tendencji w kinie XX i XXI wieku) czyta się tu jako dzieła sztuki multimedialnej i intermedialnej – łączące elementy literatury, teatru, malarstwa, fotografii tak w planie treści, jak i struktury oraz estetyki, integrujące różnorodne sztuki oraz własności odmiennych przekaźników. Szkice pomieszczone w książce nie składają się na jakiś pełny, spójny obraz – czy to dwudziestowiecznej kultury filmowej, czy choćby zjawiska intermedialności. Pełnią funkcję raczej wstępnych rozpoznań ustanawiających pewien kulturowy (tekstowy) horyzont, w którym dopiero możliwe staje się czytanie filmu, jego interpretacja oraz autentyczna refleksja. Szkice te zostały tak pomyślane i zredagowane, by mogły służyć jako pomoc naukowa nauczycielom przedmiotów humanistycznych w zajęciach szkolnych nt. kultury XX i XXI wieku czy edukatorom zajmującym się kulturą medialną. Recenzja książki ukazała się w czasopiśmie: „Forum Akademickie” nr 11/2015, s. 70 (Marek Misiak: Film jako tekst kultury) „Nowe Książki” 1/2016, s. 9

Ocalające zatracenie. Rozważania o doświadczeniu, pamięci i pragnieniu w twórczości Zygmunta Haupta, Stanisława Czycza i Krzysztofa Vargi

Tomasz Gruszczyk

Książka składa się z trzech części. Każda z nich dzieli się na osobne rozdziały poświęcone poszczególnym autorom. Ich układ uzależniony został od poziomu reprezentatywności danego zagadnienia w danej propozycji prozatorskiej. A są to: strategia i poetyka fragmentu w części pierwszej; przeszłość, powracanie do niej pamięcią oraz dochodzenie do głosu indywidualnego doświadczenia w części drugiej; wreszcie sposób bycia podmiotu autorskiego oraz koncepcje podmiotowości w trzeciej części pracy. Tekstowe zapośredniczenie obecności podmiotu skutkuje wyodrębnieniem się tego, co nazwane zostaje głosem samego tekstu. Głos w prozie omawianych trzech pisarzy należy do kogoś, kto w tekście zaistnieć może wyłącznie jako głos właśnie. Pytanie o „kto” tego głosu jest pytaniem tak o jakąś konkretną, historyczną jednostkę, jak o normy i praktyki: psychospołeczne, językowe a także literackie. Twórczość Haupta, Czycza i Vargi odczytana zostaje jako projekt ocalającego zatracenia: dokonującego się w samym głosie dochodzącym ze sceny pisania procesu ocalania śladów pewnej obecności poprzez zatracenie i rozproszenie jej w literackiej artykulacji.