Rola Żydów w rozwoju gospodarczym ziemi łódzkiej. Wybrane zagadnienia

Kamil Kowalski, Kamila Lutek, Rafał Matera, Andrzej Pieczewski, ...

Rewolucja przemysłowa i towarzyszące jej zmiany ekonomiczno-społeczne dotarły na tereny Królestwa Polskiego w pierwszych dekadach XIX w. Szybko urbanizujące się obszary ziemi łódzkiej zasilane były ludnością polską, niemiecką, rosyjską i w znacznym stopniu, żydowską. Zmieniał się skład demograficzny poszczególnych miast regionu. Rósł w nim udział narodu żydowskiego. Najbardziej dotyczyło to powstającego, a następnie niezwykle dynamicznie rozwijającego się Łódzkiego Okręgu Przemysłowego (ŁOP) – zespołu miast przemysłowych wyspecjalizowanych w branży włókienniczej. Społeczność żydowska dynamizowała rozwój ekonomiczny ziemi łódzkiej. Wybitni niemieccy teoretycy Werner Sombart i Max Weber zwracali uwagę na szczególne zdolności Żydów do działalności w gospodarce rynkowej i ich znaczący wkład w ukształtowanie systemu kapitalistycznego. Niniejsze opracowanie ma na celu egzemplifikację tej tezy na przykładzie udziału ludności wyznania mojżeszowego w rozwoju gospodarczym regionu łódzkiego, a szczególnie w tworzeniu ŁOP.  

Rola Żydów w życiu gospodarczym ziem polskich

Janusz Skodlarski, Andrzej Pieczewski

Na wiele wieków, z Polską, jak mało z którym krajem, Żydzi związali swoje losy. Znani z przedsiębiorczości, odgrywali ważną rolę w dziejach gospodarczych kraju. W literaturze przedmiotu brak jest jednak opracowań, które wyczerpująco i merytorycznie uzasadniałyby tę ocenę. Stwierdzenia na ten temat są ogólnikowe, a wnioski często sprzeczne. Konkurencja, którą wniósł naród żydowski, miała generalnie pozytywny wpływ na gospodarkę, ale powodowała też konflikty i niechęć, a nawet wrogość do Żydów ze strony części społeczeństwa polskiego. Sfera gospodarcza stała się, obok religii i ideologii, poważnym źródłem antysemityzmu. Aktualnie kwestia ta wzbudza kontrowersje, zwłaszcza w mediach publicznych. Pojawiają się często stwierdzenia i oceny nieobiektywne. Dotyczą one także sfery gospodarczej. Zadaniem historyków gospodarczych jest zatem wypracowanie pogłębionej oraz syntetycznej refleksji na temat roli narodu żydowskiego, nie tylko z punktu widzenia poznania naukowego, lecz również skomplikowanych stosunków polsko-żydowskich. Jest to ważne przedsięwzięcie, ponieważ tylko prawda o stosunkach polsko-żydowskich może wygasić przejawy antysemityzmu w Polsce. Niniejsza książka może być małym krokiem w kierunku realizacji tego zamierzenia.  

Władysław Grabski jako ekonomista (1874-1938)

Janusz Skodlarski

Władysław Grabski był wybitnym politykiem i reformatorem. Jego zasługi w dziele unifikacji i stabilizacji gospodarki polskiej po I wojnie światowej nie budzą dzisiaj żadnych wątpliwości. Głównym motywem w jego działalności publicznej i pracy naukowej była troska o przyszłość Polski. Niepodległość i poprawę bytu społeczeństwa miał zapewnić rozwój gospodarczy. Bezpieczeństwo kraju i pomyślność obywateli uzależniał Grabski przede wszystkim od rozwiązania problemów wsi: „Dla ogólnego postępu społeczeństwa, dla jego siły narodowej i państwowej, dla udoskonalenia społecznego i cywilizacyjnego koniecznym jest, by ogół ludności wiejskiej miał wysoki stopień niezależności gospodarczej oraz by w jego środowisku była znaczna ilość ludności zdolnej do wybijania się naprzód”. Najbardziej znane są dokonania Grabskiego dotyczące reformy walutowej. Mniej znany jest natomiast Grabski jako uczony. Na uwagę zasługują przede wszystkim jego osiągnięcia w dziedzinie socjologii i ekonomii (w tym prace z historii gospodarczej). Natomiast bogaty dorobek w dziedzinie ekonomii nie doczekał się dotychczas naukowej publikacji – opracowania przybliżającego poglądy makroekonomiczne Grabskiego. Niniejsza praca ma na celu wypełnienie tej luki. Poglądy ekonomiczne Grabskiego (związane m. in. z relacją rynek–państwo, czynnikami kreującymi dochód narodowy, podatkami, budżetem i pieniądzem) są w większości nadal aktualne, więc warto je zaprezentować dzisiaj, w naszej skomplikowanej rzeczywistości gospodarczej. 

Władza a społeczeństwo? Od średniowiecza do II wojny światowej

Janusz Skodlarski

Głównym celem autora jest ukazanie ewolucji w relacjach władzy i społeczeństwa od upadku Rzymu do II wojny światowej. Od najdawniejszych czasów do dziś stosunki władzy ze społeczeństwem stanowią podstawowy element dziejów ludzkości. Dążenie do rządzenia, panowania nad innymi, wywodzi się z natury człowieka. I władza, i społeczeństwa miały wpływ na zmianę stosunków społecznych, na kształtowanie się prawa i poziomu egzystencji ludzkiej. W książce autor podejmuje próbę odpowiedzi m. in. na następujące pytania: kto miał większy wpływ na kształtowanie się prawa i poziomu egzystencji ludzkiej, władza czy społeczeństwo? jaki był zakres władzy w poszczególnych systemach ustrojowych? jakie metody i środki były stosowane przez rządzących, a jakie przez społeczeństwo, które z nich były skuteczniejsze? w jakim stopniu władcy i rządzący wychodzili naprzeciw potrzebom społecznym? czy demokracja parlamentarna była w omawianym czasie najlepszym ustrojem? czy demokratyzacja ustroju wpłynęła na stopę życiową społeczeństwa?