Rok 1863

Julian Wołoszynowski

Wielka epopeja o powstaniu styczniowym W roku 1863 polscy patrioci postanowili przeciwstawić się rosyjskiemu zaborcy. W ogniu stanęły Polska, Litwa i Ukraina. Powstańcy z nadzieją patrzyli na Francję, na Napoleona III, licząc, że z jego pomocą wielka Rzeczpospolita odrodzi się jak Włochy. Mijały jednak kolejne miesiące, a polityczne deklaracje nie przeobraziły się w realną pomoc dla walczących. Zachód pozostał obojętny.     Powstanie jednak nie ustało spiskowcy krążyli po Warszawie, roznosząc manifest styczniowy, Marian Langiewicz gromił kolejne oddziały rosyjskie, a do stolicy wrócił dyktator Romuald Traugutt. Jednak naród toczył rak zdrady.     Powieść Juliana Wołoszynowskiego to historia Jana Worobijowskiego, syna zesłańca na Sybir, wnuka powstańca listopadowego, który porzucił bezczynne życie na Kresach i wyruszył bić się za ojczyznę. Wiedział, że dopóki powstanie trwa, dopóty jest nadzieja. A ona umiera ostatnia. Za niepodległość Jan Worobijowski i powstańcy oddaliby wszystko. Duma o Powstaniu, rapsod bohaterski, z wielością nagromadzonych bohaterów (), z wielością skłębionych spraw. prof. Tadeusz Mikulski, historyk literatury Przepiękna i bardzo dziwna książka. Stanisław Piasecki, pisarz, krytyk literacki Dla Wołoszynowskiego fakty są tylko budulcem, z którego rzeźbi posąg polskiego męstwa i determinacji. Podziemie, ponure mury Cytadeli, pracownia Traugutta z nich to wywołuje pisarz duchy, jak w obrzędzie Dziadów, by utrwalały pamięć historyczną.     W historii literatury polskiej powieść Wołoszynowskiego o roku 1863 oceniano jako obraz znaczeniem artystycznym równy temu, jaki kredką stworzył na kartonach Artur Grottger. Teofil Syga, pisarz, krytyk literacki