Obraz Hannibala w literaturze antycznej

Patrycja Matusiak

Niniejsza praca jest próbą zbadania obrazu Hannibala istniejącego w literaturze antycznej. Obraz ten można podzielić na trzy podobrazy. Hannibal dla Rzymian jest przede wszystkim Punijczykiem, następnie wrogiem i w dalszej kolejności wodzem. Nacechowanie poszczególnych etapów postrzegania zmienia się od negatywnego po wręcz pozytywny. Hannibal jako Punijczyk opisany w rozdziale pierwszym "Hannibal Poenus" to obcy, spadkobierca Fenicjan, przeciwieństwo "typowego" Rzymianina, obdarzony zestawem cech kontrastujących z rzymskimi. Ważne jest tu rozróżnienie między negatywnym terminem "Punijczyk", a całkiem neutralnym i w niektórych kontekstach wręcz pozytywnym "Kartagińczyk". Ten fragment obrazu Hannibala został poddany największej typizacji i podatny był na wszelkie manipulacje. Hannibal-wróg omówiony w rozdziale drugim "Hannibal hostis" to człowiek okrutny i budzący strach, bardzo często wykorzystywany jako retoryczne "exemplum". Podobraz wodza zanalizowany w rozdziale trzecim "Hannibal dux" bazuje zaś na roztropności, przemyślności i doświadczeniu, co często stanowiło podstawę porównania z Hannibalem, pełniącego zazwyczaj funkcję laudacyjną. Owe porównania stanowią osobną kategorię, budującą obraz Kartagińczyka, w ramach której można wyróżnić koncept "Hannibal Romanus" czy też "novus Hannibal", przedstawioną w rozdziale czwartym "Alter Hannibal". Obraz Hannibala różni się w zależności od rodzaju literatury – poezja posługiwała się swobodniej niż historiografia osobą Kartagińczyka – oraz czasu powstania. U schyłku republiki akcentowano podobraz wroga, w czasach Augusta Punijczyka, a w epoce cesarstwa wodza. Praca adresowana jest do osób zainteresowanych historią i literaturą starożytną – filologów klasycznych i historyków starożytności.

"Scripta Classica" 2016. Vol. 13

red. Anna Kucz, Patrycja Matusiak

Na trzynasty tom "Scripta Classica" składa się dziewięć artykułów o różnorodnej tematyce. Czytelnik znajdzie tu teksty zarówno analizujące wybrane kwestie z hymnów homeryckich, jak i te dotykające lingwistycznych aspektów tekstów Plauta czy roli Erichto w dziele Lukana. Artykuły dotyczące prozy odnoszą się natomiast do: tekstu Pauzaniasza o Partenonie, fragmentu dzieła Waleriusza Maksymusa i uwag odnoszących się do zagadnień związanych z literaturą bizantyńską.   Całości dopełniają obserwacje na temat wątków mitologicznych spotykanych w komiksach oraz współczesna, pierwsza edycja łacińskiego tekstu "Chirurgia parva", która zdaje się korespondować z artykułem traktującym o "szaleństwie" i terminach pokrewnych z punktu widzenia lingwisty.

Scripta Classica. Vol. 12

red. Anna Kucz, Patrycja Matusiak

Wolumen 12 Scripta Classica zawiera czternaście artykułów polskich badaczy starożytności poświęconych refleksji nad fenomenem śmierci w czasach antycznych oraz nad jego literackimi reprezentacjami w kulturze śródziemnomorskiej. Autorzy w swych artykułach nawiązując do różnych mitów, religii, obrzędów, tradycji literackiej i filozoficznej, symboli utrwalonych w kulturze śródziemnomorskiej, między innymi dowodzą, że  przerażenie z powodu śmierci i lęk przed rozkładem zwłok widoczne było również w antycznej kulturze. Niniejszy wolumen  otwiera wspomnienie o Profesorze Kolendo i wprowadza nas w nastrój zadumy i refleksji nad śmiercią, a także uzmysławia nam naszą bezradność w jej obliczu. Publikacja skierowana jest do filologów, historyków, filozofów, kulturoznawców, teologów, archeologów, do wszystkich tych, którzy zechcieliby rozważyć kwestię namysłu starożytnych nad śmiercią oraz tych, którzy zechcą szukać w niej inspiracji i pouczenia.

Szkice o antyku. T. 2: Śmierć w antycznej kulturze śródziemnomorskiej

red. Anna Kucz, Patrycja Matusiak

Drugi tom Szkiców o antyku, którego tematem jest Śmierć w antycznej kulturze śródziemnomorskiej zawiera jedenaście artykułów omawiających z różnych perspektyw fenomen śmierci w antyku. Chociaż w kwestii namysłu nad śmiercią jesteśmy bezradni, bowiem tajemnicę śmierci każdy zabiera ze sobą, celem rozważań jest nie tyle wymknąć się jej czy być poza jej obrębem, a jedynie zobrazować śmierć, która w świecie antyku była źródłem lęku, refleksji i fascynacji. Potwierdzeniem tego są liczne nawiązania Autorów i Autorek, którzy w swych artykułach zaprezentowanych w drugim tomie Szkiców o antyku sięgają do mitów, religii, obrzędów, tradycji literackiej i filozoficznej, symboli utrwalonych w kulturze antycznej. Publikacja jest adresowana do filologów klasycznych, literaturoznawców, filozofów, historyków, teologów, mediewistów i religioznawców, a także do wszystkich zainteresowanych antykiem i zagadnieniem śmierci w antycznej kulturze śródziemnomorskiej.

Szkice o antyku. T. 3: Hermeneutyka wina

Red. Anna Kucz, Patrycja Matusiak

W trzecim tomie Szkiców o antyku, zatytułowanym Hermeneutyka wina, kierujemy uwagę na nieustanną obecność wina w kulturze sródziemnomorskiej. W poszczególnych artykułach publikacji pragniemy przybliżyć rozmaite aspekty wina oraz ich związek z konkretnym miejscem i czasem. Zamieszczone artykuły mają charakter interdyscyplinarny i przyczynią się do refleksji nad fenomenem wina jako zjawiska bardziej złożonego od literatury. Hermeneutyka wina jest również wyrazem szacunku oraz sympatii dla Profesora Mariana Szarmacha i wyraża wdzięczność za Jego wielkoduszność, której doświadczamy w Katedrze Filologii Klasycznej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach i nie tylko.

Szkice o antyku. T. 4: Lingua coloris

red. Anna Kucz, Patrycja Matusiak

Czwarty tom Szkiców o antyku, którego tematem jest Lingua coloris zawiera dziewięć artykułów omawiających z różnych perspektyw zagadnienie koloru w antyku, zarówno w dziełach sztuki (rzeźbie, malarstwie, ceramice itp.), jak i w literaturze – poprzez szczegółowe analizy odniesień do konkretnych kolorów i jako terminu retorycznego. Publikacja jest adresowana do osób zajmujących się i interesujących światem starożytnym – filologów klasycznych, literaturoznawców, filozofów, historyków, historyków sztuki, archeologów czy religioznawców.

Szkice o antyku T 5. Antyczne techniki perswazyjne

Edyta Gryksa, Patrycja Matusiak

Piąty tom Szkiców o antyku, poświęcony jest zagadnieniom związanym z antycznymi technikami perswazyjnymi.  Zawiera 11 artykułów artykułów omawiających temat z uwzględnieniem interpretacji ikonografii i literatury - zarówno antycznej, jak i współczesnej. Publikacja adresowana jest do osób interesujących się antykiem i jego recepcją w czasach późniejszych, m.in. filologów klasycznych, literaturoznawców, historyków czy archeologów. Edyta Gryksa, doktor nauk humanistycznych w dziedzinie literaturoznawstwa w Katedrze Filologii Klasycznej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Autorka monografii „Obraz Rzymu u Florusa” (Tarnów 2017). Obecnie zajmuje się realizacją projektu badawczego poświęconego łacińskiej poezji łowieckiej i pasterskiej (Gracjusz Faliskus, Kalpurniusz Sykulus). Członek Polskiego Towarzystwa Filologicznego oraz The Roman Society. [czerwiec 2019] Patrycja Matusiak, doktor nauk humanistycznych w zakresie literaturoznawstwa, adiunkt w Katedrze Filologii Klasycznej Uniwersytetu Śląskiego. Autorka książki „Obraz Hannibala w literaturze antycznej” (2015). Współredaktorka „Szkiców o antyku” oraz czasopisma „Scripta Classica”. W swoich badaniach zajmuje się tematyką kartagińską (Hannibal i wojny punickie), historiograficzną oraz recepcyjną (antyk w komiksie). [czerwiec 2019]