Hanna Krzetuska. To maluję ja!

Michał Bieniek, Ewa Pluta, Karolina Szymanowska, Zofia Reznik

"Hanna Krzetuska. To maluję ja!" to dwujęzyczna publikacja poświęcona postaci i twórczości Hanny Krzetuskiej (1903-1999), malarki, pedagożki i aktywistki, współtwórczyni wrocławskiej PWSSP (później ASP). Krzetuska była także współodpowiedzialna za formowanie się powojennego środowiska plastycznego Wrocławia; była współzałożycielką Szkoły Wrocławskiej, tzw. Grupy. "...dążymy do umieszczenia postaci Hanny Krzetuskiej w szerszym kontekście - nie jako żonę prof. Eugeniusza Gepperta, pierwszego powojennego rektora wrocławskiej PWSSP, ale jako odważną twórczynię, abstrakcjonistkę podejmującą radykalne wybory artystyczne wbrew poglądom małżonka i części ówczesnego środowiska" - mówi redaktor publikacji Michał Bieniek, kurator i prezes fundacji Art Transparent. - "Tym razem, pozostając w nurcie herstorycznym, oprócz Krzetuskiej, przywołujemy także inne ważne dla Grupy postaci: Wandę Gołkowską i Krzesławę Maliszewską. Kluczowe jest tu przypomnienie twórczości zarówno samej Krzetuskiej, jak i innych związanych z Grupą artystek, w dotychczasowej historiografii mniej widocznych niż ich partnerzy". - dodaje. Książka prezentuje zarówno skróconą biografię, jak i zawiera wybór dzieł autorstwa Hanny Krzetuskiej znajdujących w kolekcjach publicznych i prywatnych. Refleksję nad postacią i dorobkiem Krzetuskiej, zarysowaną wprowadzeniem historycznym Ewy Pluty, pogłębiają teksty pisane ze współczesnej perspektywy autorstwa rzeźbiarki, Karoliny Szymanowskiej, a także Zofii Reznik, kuratorki i badaczki sztuki. Opowieść dopełniają transkrypcje dwóch debat zrealizowanych 15.10.2022 podczas forum "To maluję ja!" z udziałem m.in. Anny Szpakowskiej-Kujawskiej, Ewy Ludwiśńkiej-Chwałczyk, Miry Żelechower-Aleksiun czy Magdy Podsiadły. Co znajdziecie w środku? Tekst autorstwa artystki Karoliny Szymanowskiej na temat pracy nad wystawą 15% abstrakcji (Mieszkanie Geppertów, 2018) i o inspirowaniu się twórczością i postacią Hanny Krzetuskiej. Tekst ilustrują szkice z procesu pracy nad wystawą. Tekst autorstwa Ewy Pluty: przybliżenie biografii Hanny Krzetuskiej oraz jej historycznego tła. Tekst autorstwa Zofia Reznik dotyczący herstorycznej perspektywy sztuki wrocławskiej w szerszym polu, z uwzględnieniem twórczości artystek Grupy Wrocławskiej' poświęcony omówieniu problematyki pola i metodologii feministycznych odczytań historii. Transkrypcję debaty Malująca żona Gepperta: o realiach, przemilczeniach i relacjach z udziałem Anny Szpakowskiej-Kujawskiej, Miry Żelechower-Aleksiun, Ewy Ludwińskiej-Chwałczyk, a także Magdy Podsiadły.

Rubież. Reportaż wędrowny

Ewa Pluta

"- Ty tak pieszo? Dokąd? - W Bieszczady. Właśnie ruszam. Nie wiem, ile mi to zajmie. Może trzy miesiące, może więcej. Chcę przejść tysiąc kilometrów. Obserwowałam, czy to robi na nim wystarczająco duże wrażenie. - Dziewczyno, chyba cię popierdoliło, szkoda nóg na Polskę". Od trójstyku w Bolciach do trójstyku na Krzemieńcu. Z Suwalszczyzny w Bieszczady. Sto dni w terenie. Pieszo - powoli i wzdłuż wschodniej granicy Polski chwilę przed tym, gdy skupił się na niej wzrok całej Europy. To ta linia - rubież Unii Europejskiej - jest bohaterką książki Ewy Pluty. Kreska na mapie, która komplikuje biografie i zaplata historie. Autorce mówią o tym rolniczka z Sankur, batiuszka z Mostowlan, wróżka z Opaki Dużej, emerytowana nauczycielka z Chomontowiec, inżynier z Lublina, antykwariuszka z Krynek, gnomik z Krzyczewa czy emerytka z kolonii wsi Bobinka. "Gdyby chcieć wyruszyć przed siebie - bez mapy, planu i celu - szybko się okaże, że to niemożliwe. Na drodze staną granice. Nie tylko te państwowe. Także: płoty, żywopłoty, tujopłoty, mury i murki, parkany, palisady, siatki, zapory. Codzienne granice, tak mocno wtopione w krajobraz, że niewidzialne. Przechodziłam przez cudze podwórka: goniły mnie psy i krzyki ludzi. Szłam przez górskie pastwiska: elektryczny pastuch delikatnie wstrząsnął moją cielesną powłoką. Wspinałam się na ogrodzenia, aż na jednym zawisłam na dłużej. Za każdym razem dochodziłam do jakiegoś muru". To reportaż wędrowny. Perspektywa pieszej reporterki łączy się z uniwersalną refleksją nad granicami, murami i zasiekami, które dzielą ludzi. Zrealizowano w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2020).

Wrocławianki. Książka herstoryczno- -artystyczna

Ewa Pluta

„Wrocławianki – książka herstoryczno-artystyczna” to jedna z pierwszych w dziejach Wrocławia publikacji poświęconych tylko kobietom. Żyły w różnych okresach. Niemki i Polki. Katoliczki, protestantki, żydówki. Kobiety heteronormatywne i nieheteronormatywne. Zajmowały się zawodami artystycznymi, były działaczkami społecznymi, lekarkami, naukowczyniami, sportowczyniami, przedsiebiorczyniami. Żonami, partnerkami, matkami. Część z nich stała się emigrantkami lub uchodźczyniami. W świecie zdominowanym przez mężczyzn potrafiły zawalczyć o swoją pozycję, przełamać społeczne tabu, kształcić się mimo zakazu studiowania, przeciwstawić się nazistom. Ich biografie odzwierciedlają ważne aspekty społeczne i powolny proces emancypacji kobiet w patriarchalnym społeczeństwie. Wymienione w książce kobiety to wrocławianki. Związane z miastem na wiele sposobów. Każda z wymienionych kobiet wniosła wkład w rozwój miasta, a niektóre przyniosły mu międzynarodową sławę. Są w wśród nich kobiety już znane jak naukowczyni Clara Immerwahr czy pisarka Anna Kowalska. Ale większość to wciąż biografie do odkrycia jak pedagożka Lotte Kaliski czy neurochirurżka Alice Rosenstein. To książka o mieszkankach Wrocławia i jego wciąż pomijanej, kobiecej stronie historii.   Niezwykłe ilustracje do książki stworzyły wrocławskie artystki: Justyna Baśnik, Jagoda Dobecka, Agata Kalinowska, Katarzyna Kmita, Anna Kołodziejczyk, Karina Marusińska, Iwona Ogrodzka, Daniela Tagowska, Viktoriia Tofan, Alex Urban.   Za projekt graficzny książki odpowiedzialna jest Joanna Jopkiewicz (Grupa Projektor).   Autorką książki jest Ewa Pluta – historyczka sztuki, opowiadaczka historii podczas licznych miejskich spacerów, a szczególnie herstorii i queerstorii. Pracowniczka Muzeum Miejskiego Wrocławia. Związana także – na wiele sposobów – z fundacją Art Transaprent i jako audiodeskryptorka z fundacją Katarynka. Obecnie pracuje nad książką – biografią malarki i aktywistki Hanny Krzetuskiej.