Śmierć. Studium

Ignacy Dąbrowski

Człowiek drży przed Niebytem jak przed czymś potwornym, czego pojąć nie może, co stanowi sprzeczność z nim samym, co jest jego antytezą, przeczeniem. A przy tym niepodobna nie być i spojrzeć na to z boku oczami obserwatora. Cała natura ludzka wzdryga się przed śmiercią, bo śmierć dla poszczególnego człowieka jest zarazem w jego pojęciu po prostu końcem świata, końcem wszechrzeczy, końcem o tyle straszniejszym, że się go właściwie nie spodziewał, bo gdzieś na dnie duszy wierzył, że on jeden może... nie umrze. Wiadomość o śmierci jest dla większości ludzi tylko aksjomatem o charakterze aksjomatu naukowego; aksjomat ten, rzucony na wagę uczucia, przemawia dopiero do człowieka jak wyrok do skazańca, zbliża się do niego jak kat do osądzonego. Wiedzieć, że trzeba umrzeć, to bynajmniej nie to samo, co czuć, że trzeba umrzeć. Człowiek godzi się z tą wiadomością jak z legendą o żelaznym wilku, szklanej górze, lub Madejowem łożu; ilekroć jednak uczucie rzuci mu snop światła na tę wiadomość, ogarnia go lęk, przerażenie a częstokroć bunt; powoli, bardzo powoli oswaja się on z tym uczuciem, nawet godzi się z nim; nagle pada snop światła z drugiej strony; na nic całe opanowanie, na nic oswojenie się i dotychczasowe pogodzenie z nieubłaganą koniecznością; walka powtarza się na nowo z tą samą siłą, ni mniejszą, ani większą, powtarza się wciąż i wciąż, ilekroć uczucie z cięciwy swojej wypuszcza w tarczę naszej myśli strzałę tej wiadomości. Więc zadaniem poety jest dać wyraz myślom i uczuciom milionów, bo miliony te czują potrzebę, żeby im nazwano ich bóle: bo jest to dla nich ulgą. I to czyni autor.

Śmierć. Studium

Ignacy Dąbrowski

Śmierć. Studium to debiutancka powieść Ignacego Dąbrowskiego, wydana w 1893 r. Stanowi naturalistyczne studium osoby umierającej młodego człowieka, studenta, zaskoczonego przez śmierć u progu życia. Kontrowersyjna oraz wstrząsająco aktualna tematyka wynikająca z powszechności umieralności na suchoty na przełomie XIX i XX wieku zdecydowała o olbrzymiej poczytności książki. Sprzyjał jej także dekadencki nastrój epoki. Dziennik studenta dokumentuje kolejne fazy postawy wobec zbliżającej się śmierci: niedowierzanie, bunt, gniew, próby walki oraz pogodzenie się z wyrokiem. Jednak ostateczny wniosek jest jednoznaczny: wszyscy umieramy tak samo nieprzygotowani.